Åkcp{ig-fcghycß

 
24 
mə n  hansı  müharibə də   olmuş amsa,  yüz  faiz  agahlıq  üzündə n  döyüş müş ə m,  amma  bu  müharibə də   ş ə kkdə   qalmış am  və  
sə rgə rdanam. 
Aiş ə   dedi:  Belə   güman  edirə m  ki,  Əbu  Talib  oğ lunun  qılıncından  qorxdun  ki,  onun  qılıncı  daha  iti  və   kə sicidir,  ə gə r  ondan 
qorxmursansa bu heç də  tə ə ccüblü deyildir. Çünki, sə ndə n qabaq çoxları bu qılıncdan qorxub geri çə kilmiş lə r. 
Zübeyr dedi: Heç də  fikirlə ş diyin kimi deyil. Mə nim geri çə kilmə yimin sə bə bi ə vvə ldə  dediyimdir. (yə ni Əlinin qoş ununa 
qarş ı vuruş maqda ş übhə m vardır ki, düzdür ya yox?). Sonra Zübeyr müharibə də n ə l çə kib Bə srə  cə bhə sində n uzaqlaş dı. 
 
 
ON YEDDİ NCİ  HEKAYƏT 
 
YAMAQLI AYAQQABI 
Əli (ə leyhissalam)-ın ordusu Kufə də n çıxıb müharibə  qızış dıranları mə hv etmə k üçün Bə sryə  tə rə f hə rə kə t edirdi. Ordular 
Ziyqar  mə hə llə sinə  (Bə srə nin yaxınlığ ında)  çatdıqda dinclə rini almaq üçün orada dayandılar.  Abdullah  ibni Abbas deyir: Mə n də  
orduda idim və  Əli (ə leyhissalam)-ın hüzuruna gə ldikdə  Hə zrə tin öz ayaqqabısını yamamaqla mə ş ğ ul olduğ unu gördüm. Hə zrə t 
mə nə  buyurdu: “Bu baş mağ ın qiymə ti nə  qə də r olar?” Dedim: “Qiymə ti yoxdur.” (yə ni qiymə tsizdir!) Buyurdu: “And olsun Allaha, 
bu  də yə rsiz  baş maq  mə nim  üçün  hökumə t  və   rə yasə tdə n  daha  sevimlidir.  Belə   ki,  elə yə   bilim  bu  hökumə tlə   bir  haqqı 
dirildə rə k  batili  mə hv  edə m.”  Sonra  qalxıb  camaat  üçün  çıxış   etdi.  Bu  çıxış da  Hə zrə t  belə   buyurdu:  “And  olsun  Allaha,  mə n 
Peyğ ə mbə r  sə llə llahu  ə leyhi  və   alihi  və   sə llə m  zamanında  İ slam  qoş ununun  baş çısı  idim  və   onları  irə liyə   hə rə kə t 
etdirirdim. Belə liklə  nahaq qoş unlar geri otuzduruldu. Nə hayə t haqq aş kar oldu. Bu yolda heç bir zaman süstlük və  zə iflik göstə rib 
qorxmadı. Elə  indinin özündə  də  bu hə də f uğ runda vuruş uram.” 
 
ş
 
ON SƏKKİ Zİ NCİ  HEKAYƏT 
 
Dİ N YA QEYRƏT?! 
Naman  ibni  Bə ş ir  düş mə n  havadarlarından  biri  idi.  Bir  gün  o  Müaviyə də n  Əli  (ə leyhissalam)-ın  hökumə t  dairə sində   olan 
vilayə tlə rini iş ğ al etmə k mə qsə dilə  qoş un istə di. Müaviyə  də  onu iki min nə fə rə  yaxın döyüş çü olan bir qoş una baş çı 
tə yin  etdi.  Bu  zaman  Nalan  ibni  Bə ş ir  iki  min  nə fə rlik  ordu  ilə   Eynut-tə mr  qə sə bə sinə   hücum  etmə yi  qə rara  aldı.  Əli 

---

 
25 
(ə leyhissalam) tə rə fində n Malik ibni Kə ”b bu qə sə bə yə  hakim tə yin edilmiş di. Düş mə n qə sə bə yə  hə mlə  edə n zaman 
Malik ibni Kə ”bin min nə fə rdə n artıq kömə kçisi yox idi. Bu zaman Əli (ə leyhissalam)-a bir mə ktub yazdı.  
Hə min mə ktubda və ziyyə ti olduğ u kimi Hə zrə tə  mə lumat verib ondan kömə k istə di. 
Hə lə   kömə klə r  gə lib  çatmamış dı  ki,  Naman  Malikə   hə mlə   etdi.  Nə ticə də   Malik  də   öz  yoldaş ları  ilə   birgə   özünü 
müdafiə yə   baş ladı,  Malik  və   kömə kçilə ri  sanki  sözü  bir  yerə   qoyub  qılınclarının  qılafını  sındırmış dılar  ki,  düş mə ni  mə ğ lub 
etmə yincə  bir də  öz ş ə mş irlə rini qılafa qoymasınlar. Bu zaman Malik öz kömə kçilə rində n sayılan Abdullah Əzdi ni Eynut Tə mrin 
yaxınlığ ında yaş ayan İ mamın yaxın silahdaş larından kömə k almağ a göndə rdi Əzdi də  ora gedib Muxnə f ibni Sə lim də n 50 nə fə r 
kömə k  aldı.  Bunu  gördükdə   İ slam  döyüş çülə rinin  ə hval-ruhiyyə si  bir  azd  da  qüvvə tlə ndi.  Saylarının  az  olmalarına  baxmayaraq 
qoş ununu mə ğ lubiyyə tə  uğ ratdılar. 
Əli (ə leyhissalam)-ın qoş ununa kömə k və  qüvvə  gə lə cə yində n qorxan Naman gecə  ikə n Ş ama tə rə f qaçdı. Nə ticə də  
Eynut-tə mr  qə sə bə si  alnı-açıq  Əli  (ə leyhissalam)-ın  silahdaş larının  ə lində   qaldı.  Bu  zaman  Malik  Eynut-Tə mrin  baş çısı  Əli 
(ə leyhissalam)-a bir mə ktub yazaraq İ slam qoş ununun və ziyyə tini Hə zrə tə  elan edib bildirdi: Malikin ilk namə si Əli (ə leyhissalam)-
ın  ə linə   çatdıqda  camaatı  toplayıb  onlar  üçün  xütbə   oxudu  və   onları  Eynut-  Tə mr  cə bhə sinə   kömə k  etmə yə   çağ ırdı.  Bu  vaxt 
camaatdakı süstlüyü sezib onlara qarş ı qə zə blə nə n Əli (ə leyhissalam) ora toplaş anlara belə  buyurdu: 
Mə gə r dininiz yoxdur ki, sizlə ri öz ə trafına toplasın ya qeyrə tsizsinizmi ki, düş mə nin cə sarə tinə  baxıb susursunuz. Aranızda durub 
kömə k üçün nə  qə də r fə ryad etsə m belə  mə ni dinlə mirsiniz.?!! 
Siz mə nim göstə riş lə rimi yerinə  yetirmirsiniz. Bu zaman Yalnız Ədi ibni Hatə m Əli (ə leyhissalam)-a müsbə t cavab verə rə k 
Tə y qə bilə sində n min nə fə rin bu döyüş də  hazır olduğ unu bildirdi. 
İ mam onlara Nuxə ylə  ordusuna tə rə f getmə lə rini tapş ırdı. Hə rə kə t ə mrinin verilmə sini gözlə yirdilə r ki, bu zaman Malikin 
ikinci  mə ktubu yetiş di və  Əli  (ə leyhissalam) bu qə lə bə də n çox xoş hal oldu. Hə zrə t gə lmiş  mə ktubu Kufə  camaatı  üçün 
oxuyub Allaha hə md-sə na etdi. 
 
 
ş
 
ON DOQQUZUNCU HEKAYƏT 
 
HƏKƏMEYN ƏHVALATI 
Möminlə r ağ ası Hə zrə t Əli (ə leyhissalam)-ın xilafə ti dövründə  baş  verə n ə n mühüm hadisə lə rdə n biri də  Hə kə meyn 
ə
hvalatıdır ki, onu burada xülasə  də  olmuş  olsa qeyd etmə yi lazım bildik. Hə zrə t Əli (ə leyhissalam) 36 hicri ilinin Ş ə vval ayının 5 də  

---

 
26 
ki, bu da hökumə tinin birinci ilinə  tə sadüf edir. Müaviyə nin tə cavüzkar ordusunun mə ğ lubiyyə tə  uğ ratmaq üçün silahdaş ları ilə  
birlikdə   Siffeyn  vilayə tinə   (İ raqla  Ş am  arasında)  yola  düş ür.  Bu  müharibə   18  ay  davam  edir.  Müharibə nin  sonunda  artıq  Əli 
(ə leyhissalam) qə lə bə si ehtimalı möhkə mlə nmir. Müaviyə  ordusunun isə  mə ğ lubiyyə t niş anə lə ri sezilirdi. 
Bu hə lledici böhranda mə l”un Əmr As tə rə fində n (Müaviyə nin xüsusi müş aviri) bir hiylə  quruldu. 
Belə  ki, Müaviyə  ordusunun Quranları nizə  baş ına keçirmə lə ri planlaş dırıldı, elə cə  də  qoş unun “Ey Əli (ə leyhissalam)-ın 
ordusu gə lin hə r iki tə rə f arasında Quran hakim olsun. Quran hə r nə  hökm etsə  onlu qə bul edə k. 
Müharibə  və  qan axıdılmasının qarş ısını alın. 
Zahirdə  xoş , batində  isə  aldadıcı sui-qə sddə n savayı bir ş ey olmayan baş  tumuş  hiylə  ə sgə rlə ri aldatdı. Daha Hə zrə tin 
müharibə ni davam etdirmə k barə də  ə mrlə rinin dinlə mə dilə r. Hə zrə t bunun Müaviyə  ilə  Əmr Asın aldadıcı hiylə lə ri olmasını 
onlara baş a saldısa da ə sgə rlə rdə n bir çoxu Əlinin (ə leyhissalam) sözünə  etina etmə di. Elə  bunlar görə  də  Əli (ə leyhissalam)-ın 
ordusunda ziddiyyə t ə mə lə  gə ldi. 
Nə ticə də   Müaviyə nin  ordusu  müqə ddə s  kitabın  fə rmanını  mə hv  edib  tapdadılar.  Bu  ziyan  verici  hiylə   nə ticə sində   Əli 
(ə leyhissalam)-ın ə trafındakıları aldatdılar. Hə zrə t Əli (ə leyhissalam) onlara nə  qə də r nə sihə t etdisə  də  ona qulaq asan tapılmadı. 
Bu zaman İ mam Allaha pə nah aparıb belə  buyurdu: 
“Allahım,  sə n  bilirsə n  ki,  onların  hə də fi  Quran  deyildi.”  Sözün  qısası  budur  ki,  Əli  (ə leyhissalam)-ın  minlə rlə   yaxın 
kömə kçlə rində n, elə cə  də  Əş ”ə s ibni Qeys (münafiqlə rin baş çısı) din və  ə qidə  oğ rularının zahirdə ki aldadıcı oyunları ilə  
hə min ə qidə də n sui istifadə  edə rə k hə tta Müaviyə  tə rə fdarlarından daha alçaqcasına Əli (ə leyhissalam)-ın ə trafını tutdular və  
belə  fə ryad edib dedilə r:  
“Allahın ə mrində n baş qa  fə rman yoxdur.” onlar Hə zrə t  Əli (ə leyhissalam)-a Müaviyə  ilə  müharibə ni dayandırmağ ı qə bul 
etdirdilə r  ki,  mə ktubundan  sonra  Hə kə miyyə t  mövzusunu  irə li  çə kdilə r.  Belə   ki,  hə m  İ mam  Əli  (ə leyhissalam),  hə m  də  
Müaviyə  ordusu tə rə fində n bir nə fə r nümayə ndə  tə yin olunsun. 
Hə zrə t Əli (ə leyhissalam) Hə kə miyyə tə  qol qoymağ a mə cbur edildikdə n sonra Abdullah ibni Abbası öz nümayə ndə si kimi 
tə klif etdi. Çünki, mə hz Abdullah Əmr Asın aldadıcı hiylə sinin öhdə sində n yaxş ılıqla gə lə  bilə rdi. 
Müaviyə  də  Əmr Ası nümayə ndə  ünvanıyla tə yin  etmiş di.  Əş ”ə s ibni Qeys Müaviyə nin  gizli qasidi  idi. O, ibni Abbasın bu 
hə kə miyyə tdə  olmasına qarş ı çıxdıqda Hə zrə t Əli (ə leyhissalam) Malik Əş tə rin nünayə ndə liyini irə li sürdü. Bu seçki ilə  də  
müxalifə t olunduqda və hdə ti qorumaqdan ötrü Əli (ə leyhissalam) mə cbur oldu ki, onların tə klif etdiyi Əbu Musanın Hə kə miyyə tini 
qə bul etsin. Qə rardaddan sonra yenə  də  bir qrupun bu qə rardadı qə bul etmə lə ri bildirildi.  
“Hökumə t yalnız Allaha mə xsusdur” 
Əmr As qırx nə fə rlə  Əbu Musa isə  dörd yüz nə fə rlə  Də vmə til cundə l də  (Hə kə miyyə t mə hə llində ) hazır olduqda 
müzakirə nin sonunda hiylə gə r Əmr As tam xüsusi bir iclasda nadan Əbu Musadan son nə zə rini soruş ub dedi: Son nə zə rin nə dir? 

---