Kərəm Bayramov, Yunis İsmayılov
Yüklə 6,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sənayenin coğrafiyası
88 şəkər ixrac etmirdi, lakin ABŞ-la Kuba arasında münasibətlərin kəskinləşməsi ölkəni şəkər qamışı istehsalını artırmağa vadar etdi. Bununla da ölkə qəhvənin qiymətinin dünya bazarında aşağı düşməsi, bununla da ölkəyə dəyən ziyanın ödənməsi şəkər istehsalının artırılmasına təsir etdi. Hələ aqrar mədəniyyəti dövründən Amerika üçün ənənəvi taxıl məhsulu qarğıdalı olmuşdur və buradan o bir çox regionlara və ölkələrə yayılmışdır. Bu gün də Latın Amerikasında qarğıdalı əsas ərzaq məhsullarından biri kimi istifadə olunur. Qəhvənin əkin sahəsindən sonra qarğıdalı ikinci yeri tutur və bütün əyalətlərdə istehsal edilir. Lakin son illər əmtəəlik məhsul olan şəkər qamışı, pambığın istehsal sahələri genişləndiyindən qarğıdalı sahələri xeyli azalmışdır. Taxıl məhsullarından vacib olan buğda Kolumbiyaya XVI əsrdə ispanlar tərəfındən gətirilmişdir. Onun ilkin əkin sahələri 1500-cü ildə Boyaka və Kundinamarka əyalətlərində meydana gəlmiş və sürətlə bütün ölkəyə yayılmışdır. Taxıl məhsullarının nisbətən geniş yayılmış növündən biri də arpadır. Bu məhsul növü pivə istehsalında geniş istifadə edilir və demək olar ki, daxili tələbatı ödəyir. Arpanın ən geniş istehsal edildiyi ərazi Kundinamarka əyalətidir ki, onun payına ümumi istehsalın 70%-i düşür. Bu əyalətdə «Bovariya» birliyinin çoxlu pivə zavodları yerləşir. Ərzaq məhsulları arasında qarğıdalıdan sonra ikinci yeri çəltik tutur. Digər taxıl bitkiləri istehsalından fərqli olaraq çəltik əkini daha da genişlənir. Çəltik istehsalı ilə əsasən iri xüsusi təsərrüfatlar məşğul olur. Ölkənin kənd təsərrüfatında pambıqçılıq özünəməxsus yer tutur. Onun əkini hələ ilkin yerli əhali olan çibçilərə məlum idi və onlar zərif pambıq parçaları toxuya bilirdilər. XIX əsrin ortalarında ölkədə pambıq istehsalı xüsusi yer tuturdu və Kolumbiyadan Avropaya daşınırdı. Lakin sonradan daha keyfiyyətli Misir pambığının dünya bazarına çıxarılması ölkədə onun istehsalının azalmasma təsir edir. Bununla yanaşı ölkədə pambıq-parça istehsal edən toxuculuq sənayesi inkişaf etməmişdi. Lakin XX əsrin 40-cı illərindən etibarən ölkədə yaranan toxuculuq sənayesi əkin sahələrin artmasına və istehsal məhsulların ixrac edilməsinə şərait yaratmışdır. Əkin sahələrinin artması, məhsulların yaxşılaşması hesabına ölkə nəinki daxili tələbatı ödəməyə, hətta pambıq ixrac etməyə başlamışdır. Son illər, xüsusilə də, XX əsrin 60-cı illərində şəkər istehsalında çatışmazlıq onun əkin sahələrinin genişlənməsinə səbəb olmuşdur. Amerika əhalisinin ən qədim əkin bitkilərindən biri də tütündür. XVI əsrdən etibarən bütün Avropaya yayılmağa başlamışdır. Kolumbiyada tütün əkini müstəmləkəçilik dövründən başlanmış və artıq XIX əsrin ortalarında Kolumbiyada ixrac məhsullarının 45%-i təşkil edirdi. Demək olar ki, ölkənin bütün əyalətlərində tütün yarpağı istehsal etmək üçün əlverişli iqlim şəraiti vardır. Cənubi Amerikaya kakao ilk dəfə Meksikadan gətirilmişdir. Ölkənin qədim əhalisi olan asteklər ondan şokalad və kakao yağı istehsal edirdilər. Müstəmləkə dövründə kakao bütün Latın Amerikası ölkələrində 89 becərilirdi. 1866-cı ilədək Kolumbiyada kakao əsas ixrac məhsullarından biri idi. Bu ölkənin kakaosu yüksək keyfıyyəti ilə fərqlənirdi. Hal-hazırda da Kolumbiya əhalisinin ənənəvi içkilərindən biri, kakao unundan, vanilin, qarğıdalı və bibərdən hazırlanır. XIX əsrin sonunda ağaclara düşən xəstəlik nəticəsində kakaonun əkin sahələri azalmağa başladı. Kolumbiyada yağlı bitkilərdən küncüt, soya, zeytun da becərilir. Cənubi Amerika daha iki kənd təsərrüfatı məhsulunun vətənidir. Onlardan kartof dünyanın əksər ölkələrinə yayılmış və indi də sürətlə istehsal edilməkdədir. İkincisi olan yukka Afrika və Amerikada istehsal edilir. Kartof Kolunıbiyanın bir çox rayonlarında becərilir, amma Boyaka və Narinyo əyalətlərində daha çox istehsal edilir. Maniokun bir növü olan yukka alçaq boylu kol olub, yoğun kökə malikdir. Onun kökündən hindular un, yarma, kraxmal istehsal edir, milli içkilər düzəldirlər. Amerikanın qədim əhalisi ev heyvanlarını tanımırdılar. At, iri buynuzlu mal- qara və donuz Kolumbiyaya İspaniyadan ilkin dövrlərdən gətirilmişdir. Yüz il ərzində Avropadan, Asiyadan gətirilən müxtəlif növ iri buynuzlu mal-qara iki müasir çinsin-orefineqro və zebuların yaranmasına səbəb olmuşdur. Orefineqrolar mülayim iqlimin yüksək dağlıq ərazilərində, sebular isə isti tropik rayonlarda formalaşaraq müasir çamışların nəsli olmuşdur. Otlaq sahələrinin çox olmasına baxmayaraq heyvanların sayı o qədər də çox deyildir. Heyvandarlığın ekstensiv inkişafı məhsuldarlığın aşağı olmasının əsas səbəbidir. Son illər ölkədə bu nöqsanların aradan qaldırılması sahəsində müəyyən işlər görülür. Mal-qaranın cinslərinin yaxşılaşdırılması, sayının artırılması və kökəldilməsinə şərait yaradılır. Məhsul istehsalının strukturunda edilən dəyişikliklər intensiv inkişaf üçün zəmin yaratmalıdır. Sənayenin coğrafiyası Kolumbiya Latın Amerikası ölkələri içərisində orta inkişaf səviyyəsinə malikdir. Ölkə sənayesi «qitənin böyük dördlüyü» adlanan Braziliya, Argentina, Meksika və Çilidən xeyli geridə qalır. Bununla belə Ekvador, Peru, Paraqvay kimi ölkələrdən xeyli irəlidir. O, adambaşına düşən gəlirə görə də orta mövqe tutur. İkinci dünya müharibəsindən sonra ölkədə sənaye məhsulu istehsalı ləng artsa da getdikcə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının həcminə nisbətən artmaqdadır. Kolumbiya sənayesinin əsas sahələri II dünya müharibəsinin gedişində və sonra inkişaf etməyə başlamışdır. 1940-45-ci illərdə sənaye məhsulu istehsalının artım səviyyəsi 6,4%, 1946-53-cü illərdə isə 9,1% olmuşdur. Bu onunla bağlı idi ki, ölkənin kənd təsərrüfatı məhsullarına təlabat böyük idi və ixracdan ölkəyə xeyli valyuta ehtiyatı toplanmışdı. Daxili bazarda ölkənin sənaye məhsulları xarici rəqabətə rast gəlmirdi. Bu da öz növbəsində sənayenin sürətli inkişafinı təmin edirdi. Artıq 1955-ci ildən sonra ölkə sənayesi xarici məhsulların rəqabətinə düçar oldu ki, bu da sənaye məhsulu istehsalının həcminə və dəyərinə küllü miqdarda zərər vurmağa başladı. Yüklə 6,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|