Kərəm Bayramov, Yunis İsmayılov
Yüklə 6,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kənd təsərrüfatının coğrafiyası və inkişafı
86 Kolumbiyanın müasir hinduları qədim çibçi, karib, keçua və aravakların nəslindəndir. İspanların təcavüzünə qədər çibçilər Kosta-Rika sərhəddindən şimali Ekvadora qədər geniş ərazilərdə məskunlaşmış və ümumi əhalisinin sayı 1,2 milyon nəfərə qədər idi. Onlar ağac və daş alətlərlə yer şumlayır, qarğıdalı, kartof, lobya, tütün və digər məhsullar yetişdirirdilər, Sənətkarlar qızıldan, gümüşdən, misdən müxtəlif əşyalar, rəsm əsərləri, bəzək şeyləri düzəldirdi. 1499-cu ildə X.Kolumbun ikinci səyahəti zamanı bura ilk avropalılar gəldi. 1536-cı ildə Xillkes Kesadın başçılığı ilə ekspedisiya Maqdalena çayının axarının əksi boyu ölkənin daxilinə doğru hərəkət etmiş, indiki Boqota şəhərinin yerləşdiyi ərazisini tutaraq Santa-Fe qalasının əsasını qoydular. Qitənin digər ərazilərində olduğu kimi burada da yerli hindu tayfaları kütləvi şəkildə qırılmış, yerli əhali məcburi işlərə cəlb edilmişlər. İşğal olunmuş çibçilər ərazilərində qızıl, gümüş, zümrüd istehsalı ilə məşğul olmağa məcbur edilmişlər. Getdikcə güclənən xalq hərəkatı 1819-cu ildə Simon Bolivarın başçılığı ilə yekunlaşmış, Böyük Kolumbiya Respublikası elan edilmişdi. Böyük Kolumbiyaya həmçinin Venesuela və Ekvador daxil idi. 1829-cu iddə Venesuela, 1830-cu ildə Ekvador ayrılaraq müsdəqil dövlətlərini yaratdılar. Hələ İspaniya ilə müharibə dövründə Böyük Britaniya Kolumbiyaya iqtisadi yardım göstərir, onu öz sənaye məhsullarının alıcısına çevirir, ucuz xammalını və tropik məhsullarını idxal edirdi. Ölkədə qızıl, gümüş, platin, banan, kakao, qəhvə digər məhsulları idxal edən ingilis işbazları ölkəyə hazır məhsulları gətirməklə sənətkarlığa böyük zərbə vururdu. Lakin XIX əsrin axırlarında ingilis şirkətləri getdikcə zəifləyir. ABŞ şirkətləri isə onu əvəz etməyə başlamışdır. Panama kanalının çəkilişini boynuna götürmüş fransız şirkətələri müvəffəqiyyətsizliyə uğramış, daxili səbatsızlıqdan istifadə edən ABŞ hökuməti Panamada ixtişaş yaradaraq ona kömək edib, müstəqil Panama dövlətinin yaranmasına müvəffəq oldu. Panama dövləti ilə razılıq əldə edən ABŞ kanalın tikintisini həyata keçirdi. 1929-cu ildə dünyada baş verən iqtisadi hərci-mərçlik yenicə inkaşaf yoluna düşmüş Kolumbiya sənayesinə güclü təsir etdi. Qəhvəyə və digər kənd təsərrüfatı məhsullarına azalan tələbat kəndlilərin müflisləşməsinə səbəb oldu. Hal-hazırda ABŞ şirkətləri ölkənin bir çox sənaye sahələrini monopoliyatlaşdırmış, onu ucuz xammal mənbəyinə çevirmişdir. Kənd təsərrüfatının coğrafiyası və inkişafı Kolumbiya aqrar ölkəsi olub, iqtisadi fəal əhalinin 54%-i kənd təsərrüfatına cəlb edilərək ümumi daxili məhsulun 37%-ni verir. Bitkiçilik və heyvandarlığın inkişafı üçün əlverişli təbii şəraiti olan ölkədə kənd təsərrüfatı intensiv xarakter daşımır. Burada qiymətli bitkilərdən qəhvə, kakao, banan, tütün, pambıq, şəkər qamışı istehsalı üçün gözəl təbii şərait vardır. O, dünya üzrə rstehsal olunan qəhvənin 13-15%-nə malikdir və ölkə ixrac məhsullarının 70%-i onun payına düşür 87 Qəhvə, banan, tütün və şəkər qamışı ölkəyə daxil olan valyuta fondunun 80%- ni təşkil edir. Maqdalina, Kauki və Atrato çaylarının vadiləri buğda, qarğıdalı, arpa, çəltik əkini üçün olduqca əlverişlidir. Bu məhsullar ancaq daxili taləbatı ödəmək üçün istehsal edilir. Ərzaq məhsulları ilə əhalinin tələbatını edəməyən ölkə bəzi məhsulları idxal etməyə məcburdur. Məhsuldar torpağın cox olmasına baxmayaraq o, təhlil otlaqlar altındadır. Lakin ölkənin heyvandarlığı ekstensiv xarakter daşıyır. Aqrar münasibətlərin yarımfeodal xarakteri bütövlükdə iqtisadiyyatın inkişafına mane olur, sənayenin yüksəlişini ləngidir. Əkin sahələrinin struktur analizi göstərir ki, kənd təsərrüfatı istehsalının daha xarakterik cəhəti odur ki, o ixrac istıqamətlidir. Ölkədə qəhvə monokultur kənd təsərrüfatı bitkisi hesab edilir. Bundan əlavə buğda, pambıq, tütün və banan da geniş ərazilərdə becərilir. Kolumbiyada qəhvə XVIII əsrin əvvəllərində yayılmış, XIX əsrin 30-cu illərində isə ixrac edilməyə başlanmışdır. Qəhvənin əkin sahələrinin genişlənməsinə həm əlverişli iqlim şəraiti, həm də əkinçiliyin strukturu təsir etmişdir. Mülayim iqlimə malik olan bölgələrdə 800- 1500 m yüksəklikdə yüksək keyfiyyətli qəhvə sortları becərilir. Dünyada ən böyük qəhvə ixracatçısı olan Braziliyadan fərqli olaraq burada kofe iri plantasiyalarda deyil, xırda kəndli təsərrüfatlarda qəhvə ağaclarına daha yaxşı xidmət edilir, vaxtı- vaxtında daranır, yetişmiş meyvələri yığılır. Ölkədə qəhvə ağacları kölkədə inkişaf edir, meyvəsi gec yetişir və buna görə də Braziliya qəhvəsinə nisbətən kofeini yüksək və keyfiyyətli olur. Qəhvənin monokultura olması ölkənin sosial-iqtisadi strukturunda həlledici olmasını və ABŞ-dan asıllığını artırır. Belə ki, ölkədə istehsal edilən qəhvənin 80%-ni ABŞ idxal edir və Nyu-York birjasında qəhvənin qiymətinin dəyişməsi ölkəyə xeyli zərər vurur. Buna görə də son illər dövlət və milli federasiya qəhvə istehsalını azaltmaqla banan, şəkər qamışı və pambığın istehsalını, ixracını atırmaq üçün tədbirlər görür. Banan əsasən isti tropik iqlim qurşağında, yağışların çox düşdüyü ərazilərdə, süni suvarma üçün əlverişli şərait olan Maqdalena çayı vadisində becərilir. Son vaxtlar Atlantik sahilində Uraba və Turbo rayonlarında iri banan plantasiyaları salınmışdır. İxrac məhsulu olan banan plantasiyaları «Yunayted frut kompani» və onun filialı «Maqdalena frut kompani» şirkətləri tərəfindən nəzarətdədir. Atlantik sahilində istehsal edilən banan üçün ən böyük təhlükə qasırğalardır. Lakin son illər onun qarşısının alınması üçün müəyyən qoruyucu tədbirlər həyata keçirilir. Şəkər qamışı ölkəyə İspaniyadan gətirilmişdir və yerli əhaliyə məlum deyildir. Şəkər qamışını əsas istehsal edən əyalət Valyedir ki, ölkədə istehsal olunan məhsulun 90%-i onun payına düşür. Bundan başqa şəkər qamışı Tolima, Kaldes, Antiokiya və digər əyalətlərdə də becərilir. 1960-cı illərədək Kolumbiya Yüklə 6,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|