Kərəm Bayramov, Yunis İsmayılov
Yüklə 6,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
90 Buna görə də həmin dövrlərdə sənaye məhsulu istehsalının inkişafı ləngiməyə başladı. 1960-cı illərin ortalarında ümumi sənaye məhsulu istehsalının artım həcmi 5% təşkil edirdi. Ölkənin ayrı-ayrı sənaye sahələrinin inkişafında, sahə daxili strukturunda böyük uyğunsuzluqlar mövcuddur. Belə ki, texnologiya, xarici investisiya ilə yaradılan iri sənaye sahələri ilə yanaşı kiçik, xırda və yarım kustar fəaliyyət göstərən müəssisələr və sahələr də vardır. Kolumbiya müxtəlif mineral resurslarla neft, dəmir fılizi, əlvan metallar, daş duz, qızıl, gümüş, platin, zümrüd, uran filizi və b. zəngindir. Lakin neft, daş duz, qiymətli metallardan başqa digər mineral resurslardan istifadə olduqca zəifdir və demək olar ki, ölkənin həmin məhsullara olan tələbatı ödənilmir. Ölkənin xeyli miqdarda neft ehtiyatları vardır. BMT-nin ekspertlərinin hesablamalarına görə ölkədə 100-120 mln. ton neft ehtiyatı vardır. Neft sənayesindi xarici kapitalın, xüsusilə də Amerika kapitalının rolu böyükdür. İkinci dünya müharibəsində Qərbi Avropa ölkələrində neft və kömür sənayesi dağıldıqdan və dünya bazarında neft qıtlığı yarandığından Kolumbiya neftinə maraq daha da artmış, Amerika kapitalının ölkəyə axını başlamışdır. İndiyədək ölkənin neft sənayesinin inkişafını xarici kapital ləngitməkdədir. Əgər keçən əsrin illərində neft hasilatında xarici şirkətlərin xüsusi çəkisinin azalması müşahidə edilirdisə, bu ölkənin neft barədə qanununun qəbul edilməsi ilə bağlı idi. Ölkənin konqresi bu qanunu qəbul etdikdən sonra neft hasilatında irəliləyişlər baş verdi. Amerika şirkətləri yeni yataqları aşkar etməyə və onun istismarını sürətləndirməyə başladı. Son illər ABŞ hökuməti Kolumbiya neft sənayesinə kapital qoyuluşunu artırmış, ölkənin neft məhsullarına olan tələbatı ödəmək üçün yeni yataqların istismarını sürətləndirməyə başlamışdır. Kolumbiya Latın Amerikası ölkələri içərisində ən çox kömür ehtiyatına malikdir. Ekspertlərin hesablamalarına görə ölkədə 18-40 mlrd. ton həcmində daş kömür ehtiyatı vardır. Kömürün böyük hissəsinin yatağın üst laylarından sadə mexanizmlər və əl ilə çıxarıldığından onun dəyəri yüksəkdir. Bir çox yataqların istifadəsini yolun olmaması, təbii şəraitin çətinliyi ləngidir. Müasir texnologiyaların, maşın və avadanlığın olmaması daha dərin şaxtalardan istifadəni çətinləşdirir. Lakin ölkədə kömür istehsalının artımına həm investisiya qoyuluşu üçün vəsait çatışmamazlığı, həm də xarici neft monopoliyaları mane olur. Onlar qorxur ki, kömür hasilatı artsa ölkə daxilində neft məhsullarına taləbat azalacaqdır. Amerika neft maqnatlarının təsiri ilə Kolumbiya digər ölkələrlə kömür istehsalını artırmaq barədə aparılan danışıqları, təklif olunan kreditləri inkar etməyə məcbur oldu. Ölkədə 25-dək dəmir filizi yataqları olsa da, onun istehsal həcmi böyük deyildir. Təxmini hesablamalara görə onun geoloji ehtiyatı 120 mln. t-dur. Dəmir filizinin əsas ehtiyatları Kuvdinamarka və Boyaka əyalətlərindədir. Burada ilk metallurgiya kombinatları olan «Aserias pas del Rio» fəaliyyət göstərir. Çox qədim dövrdən ölkədə daş duz istehsal edilir. Hal-hazırda daş və dəniz duz istehsalı 91 Dövlət monopoliyasmın əlindədir və daxili tələbatı ödəyir. Digər faydalı qazıntıların (mis, sink, molibden, qurğuşun, sürmə, barit, kükürt, asbest, gips və s.) istehsal həcmi böyük deyildir. 1956-cı ildən etibarən ölkədə uran filizinin istehsalına başlanmışdır. Onun ehtiyatları hələ 1909-cu ildə Şərqi Kordiryerlərdə tapılmışdı. Hal-hazırda uran ehtiyatlarının tədqiqi ABŞ və ölkənin atom institutları tərəfindən aparılır. Onun istehsalına həmçinin kanada və ingilis kapitalı da cəlb edilmişdir. Nadir metalların istehsalı çox qədimdə, qədim çibçi tayfaları tərəfindən həyata keçirilmişdir. İspanlar ərazini işğal etdikdən sonra onun istehsalını daha da artırmış, yeni yataqlar aşkar etmişlər. Hal-hazırda qızıl və gümüş istehsalının həcmi olduqca azalmışdır. Platin fılizi istehsalına görə Kolumbiya dünyada üçünçü yeri tutur. Onun əsas ehtiyatları Çoko əyalətinin ərazisindədir. Platin istehsalı bütövlükdə amerika şirkəti «Saut ameriken qold end platinum»un əlindədir. Platinə olan ehtiyacın artması ilə əlaqədar olaraq çıxarılan filiz bütövlükdə ABŞ-a aparılır. Qızıl səpinti halında Maqdalena, Kauki, Atrato və San-Xuanın qolları boyu rast gəlinir. Qızıl istehsalı bütövlükdə ABŞ şirkətlərinə məxsusdur. Həvəskarlın istehsal etdikləri qızılı ancaq dövlət bankına müəyyən olunmuş qiymətə sata bilərlər. Kolumbiyada gümüş yataqları Antiokiya, Kaldas, Uila, Satander və Tolima əyalətlərindədir. Onun ehtiyatı və çıxarılması qızıla nisbətən azdır. Zümrüd istehsalına görə Kolumbiya dünyada birinci yeri tutur. Ölkənin zümrüdü dünya bazarında ən qiymətli hesab edilir. O qəşəng rəngi, şəffaflığı, günəş şüalarını əks etdirməsi ilə seçilir. Zümrüdün ən iri yataqları Boyaka və Kundinumarka əyalətlərindədir. Bu yataqlar dövlətə məxsusdur və onun şirkətləri tərəfindən istehsal edilir. Zümrüd ən çox ixrac məhsullarından olduğu üçün ölkəyə gələn valyuta mənbəyi hesab edilir. Kolumbiya zəngin hidroenerji ehtiyatlarına malikdir və onun səmərəli istifadəsi ölkədə 200 kvt\saat ildə elektrik enerjisi verə bilər. Lakin bu hidroenerji resurslarından səmərəli istifadə edilmir. Ölkə demək olar ki, sənaye müəssisələrini və daxili tələbatı elektrik enerjisi ilə təmin edir. İstehsal olunan elektrik enerjisinin 75%-i su elektrik stansiyalarının, 25%-i isə kömürlə işlədilən yanacaq elektrik stansiyaların payına düşür. Kolumbiyanın ümumi daxili məhsul istehsalında emaledici sənayenin xüsusi çəkisi əsasən ikinci dünya müharibəsindən sonra artmışdır. Bu sənayenin inkişaf sürəti Latın Amerikasının Braziliya, Meksika, Argentina kimi ölkələrdən geri qalır. Emaledici sənaye əsasən daxili bazarın tələbatını ödəməyə yönəlmişdir. İkinci dünya müharibəsindən sonra emaledici sənaye müəssisələrinin genişlənməsi, təmərküzləşməsi hesabına onun xüsusi çəkisi artmağa başlamışdır. İstehsal olunan məhsulun ümumi miqdarına və dəyərinə görə yeyinti sənayesi birinci yeri tutur. Sonrakı yerləri toxuculuq və müxtəlif içki istehsalı sahələri tutur. Kolumbiya sənayesinin aparıcı sahəsi Yüklə 6,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|