Kirgizistan cumhuriyeti
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. SSCB’nin dağılması
71
teması kesilmiş ve Oş’a askeri birlikler gönderilmiştir. 5 Haziran günü Oş bölgesindeki Özgön şehrinde de karışıklıklar çıkmıştır. Özgön’de bazı binalar ateşe verilmiş ve can kaybı olmuştur. Sonuçta 7 Haziran’da başkentte ve Oş’da huzur geri geldi ve 8 Haziran’da Kırgız ve Özbek ileri gelenleri anlaşarak barışı sağladılar.
1990 yılından itibaren SSCB dağılma sürecine başlamıştır. M.S. Gorbaçev uluslararası problemleri çözememiştir. Sovyetler Birliği coğrafyasındaki cumhuriyetler arasında baş gösteren tartışmalar bazı cumhuriyetler arasında anlaşmazlıklar ve gerginlikler çıkmasına varmıştır. Bazı cumhuriyetler SSCB’nin elmas ve altın fonunda büyük pay sahibi olduklarını ilan etmişlerdir 89 .
Cumhuriyetlerinde, Dağlık
Karabağ bölgesinde, Moldavya’da, Güney Osetya’da uluslararası çekişme ve silahlı çatışma süreçleri ortaya çıkmıştır. SSCB Yasama kuvveti ile yürütme organları arasında anlaşmazlıklar baş göstermiştir. Böyle bir ortamda, 1990 Haziranında Oş bölgesinde Kırgızlarla Özbekler arasındaki toprak tartışmaları kanlı çatışma olaylarına vardırılmıştır. 90
1990 Mart ayında SSCB Halk Temsilciler Meclisinin 3. toplantısı kararı uyarınca SSCB’de Başkanlık yönetimi kabul edilmiş ve böylece yönetim Cumhurbaşkanına geçmiştir. Çok geçmeden Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan Cumhuriyetlerinde Başkanlık yönetimi kabul edilmiştir. 27 Ekim 1990 yılında Kırgızistan Sovyet Cumhuriyeti Yüksek Şurası Başkanlığa tek aday olan Askar Akayev’i Kırgızistan’ın ilk Cumhurbaşkanı olarak onayladı. A.Akayev görevine başladıktan sonra
Kazakistan
89 İstoriya Kırgızstana 20 vek, Bişkek 1998,s. 213-214 90 C.Malabayev, Kırgız Mamleketinin Tarıhı,Bişkek 1999, s.192-193 72
Cumhurbaşkanı N.Nazarbayev, Özbekistan Cumhurbaşkanı İ.Karimov’un da katkıları ile Oş bölgesindeki etnik gerginlik ve çatışma sorunları giderilmiştir. Bunu takiben 15 Aralık 1990 Kırgız Cumhuriyetinin Bağımsızlık Deklarasyonu Kırgız Sovyet Yüksek Şurası tarafından kabul edilmiştir 91 .
Mart 1991 yılında M.S.Gorbaçev Bağımsız Devletler Topluluğu konusundaki anlaşmayı teklif etti. Yeni Birlik anlaşma tasarısı üzerine yapılan müzakereler sürecinde 3 ayrı görüş ortaya çıkmıştır. Orta Asya Devletleri ve Azerbaycan SSCB’nin dağılmasını takiben ayrı bir Federasyon oluşturma görüşünü savunmuşladır. Baltık Cumhuriyetleri ve Gürcistan SSCB’den ayrılmak istemişlerdir. Rusya Federasyonu, Ukrayna ve
Belarusya Konfederasyon kurulması görüşünü savunmuşlardır. Böylece nasıl bir yeni Birlik Anlaşması yapılacağı konusunda sorun ortaya çıkmıştır 92 .
amacı ile SSCB Yüksek Şurası 17 mart 1991 yılında bir referandum düzenlemiştir. SSCB içindeki bazı Cumhuriyetlerde bu referanduma karşı anayasaya uymayan engellemeler yapılmıştır. SSCB’nin aynen korunması için % 76 oy verilmiştir. Rusya % 71,3, Ukrayna % 70,2, Belarusya % 82,7, Özbekistan % 93, Kazakistan % 94,1, Azerbaycan % 93, Kırgızistan % 94,6, Tacikistan % 96,2, Türkmenistan % 97 oy vermiştir. Gürcistan % 10, Litvya % 25, Latvya % 10, Ermenistan % 1, Estonya % 10 oranında oy vermişlerdir 93 .
tarihlerinde Moskova’da vuku bulan bir olay katkı yapmıştır. 19 Ağustos 1991 tarihinde Devlet Komitesi M.S.Gorbaçev’i görevden alma kararı almışsa da bu kararın uygulanması başarılamamıştır.Sonuçta bu komite
91 C.Malabayev.a.g.e., s.194 92 İstoriya Kırgızstana 20 Vek, s.213-220 93 C.Malabayev,a.g.e., s.195 73
üyelerinden bazıları hapse atılmıştır. Hükümet iş yapamaz hale gelmiş ve Cumhuriyetler kendiliklerinden Birlikten bağımsız yönetime geçmiştir 94 .
İşte böyle bir süreçte, Kırgız SSC’nin Yüksek Şurası 31 Ağustos 1991 yılında Kırgız Cumhuriyetinin Bağımsızlığına ilişkin Deklarasyonu kabul etmiştir. 12 Ekim 1991 tarihinde A.Akayev Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanlığına seçilmiştir. 8 Aralık 1991 tarihinde Minsk’deki Ukrayna, Belarusya, Rusya Federasyonu Başkanlarının Bağımsız Devletlerin Birleşmesi üzerinde anlaşmaları ise aslında SSCB’nin dağılma sürecinin başlangıcı idi. Çok geçmeden 21 Aralık 1991 tarihinde Alma-Ata’da düzenlenen Belarusya, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Ukrayna, Azerbaycan, Ermenistan, Bağımsız Devletler Topluluğu konusunda anlaşmaları ile SSCB dağıldı. M.S.Gorbaçev görevinden istifa ettiğini açıklamak zorunda kalmıştır. 23 Aralık 1991 tarihinde SSCB resmen dağılmıştır. 320 milyon nüfuslu, büyük askeri-ekonomik yapıya sahip bu devlet dünya haritasından silinmiş ve bu devletin coğrafyasında 15 bağımsız devlet ortaya çıkmıştır 95 .
94 C.Malabayev,a.g.e., s.196 95 C.Malabayev,a.g.e., s.196-197 Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|