Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
9
mümkündür. Bel ə bioehtiyatlara meşəçilik və bitkiçilik məhsulları, o cümlədən yüks əkməhsuldar otlar aiddir. FAO-nun qiym ətləndirməsinə görə, hal-hazırda ilkin enerjinin təxminən 10 faizi bioloji m ənşəli ehtiyatlardan istehsal edilir. onların xeyli hissəsi mənzillərin qızdırlmasına və qidanın hazırlanmasında istifadə edilir. Hal-hazırda bioenerjiyə artmış marağı müəyyən edən dörd faktor seçilir:
1.
M ədən yanacağına, xüsusilə də neftə artan qiymətlər. 2.
əhlükəsizliyinin təmin edilməsi. 3.
İqlimin dəyişməsi. 4.
K ənd yerlərinin inkişafı.
Lakin, artıq indi bioyanacağın istehsalının inkişafı ərzaq istehsalı ilə münaqişəyə girir. Çətin ki, bioyanacağın istehsalı üçün kənd təsərrüfatı xammalının istifad
ə edilməsi təsirilə ona olan qiymətlərin artdığı bir vaxtda perspektivdə müasir v əziyyət qorunub saxlanacaq. Görünür ki, təkcə Braziliyadaetanolun şəkər qamışından istehsalı təbii-iqlim və qlobal iqtisadi faktorlara müəyyən uyğunlaşma hesabına effektivdir. Digər əsas bioyanacaq istesalçı-ölkələrdə (ABŞ-da etanol, Aİ-da biodizel) bioyanacağın istehsalı yalnız kənd təsərrüfatı məhsullarının və xüsusilə də bioyanacağın istehsalının dövlət dəstəyi hesabına effektivdir. Ərzaq məhsullarına artan qiym ətlər dövründə bu vəziyyət uzun müddət davam edə bilməz. M əsələn, artıq hal-hazırda Çində etanolun istehsalı üçün qarğıdalının istifad əsinə qadağa qoyulmuşdur, çünki heyvandarlıq üçün yemlərə olan qiymətlər k əskin artmışdır. ABŞ-da isə əksinə, tanolun qarğıdalıdan istehsalı dəstəklənir, çünki bir t ərəfdən ölkə daxili istehlak nöqteyi nəzərindən bu bitkinin xeyli təkrar istehsalı mövcuddur, dig ər tərəfdən neft idxalından asılılığın aşağı salınması siyasi məsələ kimi qarşıya qoyulmuşdur. Bu gün yaxın perspektivdə bioyanacağın istehsalının inkişafının pronozlaşdırılmasına cəhdlər edilir. OESR qiymətləndirilməsi göstərir ki, yaxın 10 ild ə dünyada etanolun istehsalı 123 milyard litrədək arta bilə, biodizelin isə 21 milyard litr ədək. Lakin bu məlumatlar göstərir ki, bioyanacaq hətta nəqliyyat m əqsədləri üçün yanacaq ehtiyatlarını əhəmiyyətli dərəcədə əvəz etməyəcək. Enerji informasiyası üzrə idarənin qiymətləndirməsinə görə, 2015-ci ilə nəqliyyat üçün yanacağa dünya tələbatı 100 kvadrilion BİV təşkil edəcək. Etanol və biodizel isə bu dövrd ə ümumilikdə 3,3 kavdrilion BİV verə biləcək (yəni təxminən hal-hazırda oldu ğu kimi 3 faizi). Olduqca t əəsüfləndirici nəticələr çıxarmaq olar ki, bioyanacağın istehsalı üçün k ənd təsərrüfatı ehtiyatlarının istifadəsi qlobal enerji problemlərini həll etməyəcək. Lakin, ərzaq istehsalı üçün istifadə edilə bilən iri həcmdə kənd təsərrüfatı m əhsullarının yayındırlması dünyada ərzaq məhsullarına süni defisit yaradacaq. Bel ə vəziyyətin nəticəsi kimi bir çox ölkələrdə vəziyyətin qeyri-sabit olmasına v ə insan tələfatına və iri iqtisadi itkilə gətirib çıxara biləcək sosial və siyasi 10
münaqişələr ola bilər. Bunun fonunda bioyanacağın mənfəəti barədə fikirlər qeyri s əmimi görünə bilər, baxmayaraq ki, bu istiqamət zəngin ölkələr üçün sərfəli ola bilər. Ərzaq məhsullarının əsas növlərinin bazarlarının inkişaf dinamikası üzrə OESR qlobal baza proqnozunun hazırlanması çərçivəsində Rusiya üçün hesablamalar aparılmışdır. Bütün proqnoz göstəriciləri 2009-cu ildən 2018-ci ildədək 10 illik dövrə hesablanmışdır. Bu proqnozun xüsusiyyəti Dünya Bankının bütün ölkələr üçün hesablanan makroiqtisadi şərtlərinin istifadə edilməsindədir. Beləliklə, bu qiym
ətləndirmələr Rusiyanın İqtisadiyyat Nazirliyinin proqnoz iqtisadi parametlərinə deyil, DB Rusiya üçün maqkroiqtisadi proqnozlarına əsaslanır. Proqnozun t ərtib edilməsində fərziyyə istifadə edilmişdir ki, yaxın 10 ildə Rusiyada ÜDM artım templəri 4,5 faiz səviyyəsində olacaq (Qlobal böhran bu və dig
ər makroiqtisadi qiymətləndirmələrə artıq öz düzəlişini etmişdir. Buna baxmayaraq,t əqdim edilən proqnoz Rusiyanın aqrar sektorunun obyektiv potensialını sübüt edir). Uzunmüdd ətli perspektivdə istehlak inflyasiyasının indeksi 2009-cu ildəki 11 faizd ən 2018-ci ildə 6 faizədək aşağı düşəcək. Əhali sayının qiymətləndirilməsi ondan ir əli gəlir ki, Rusiyada əhalinin azalması tendensiyasının qarşısının alınması mümkün olmayaq, buna gör ə Rusiya Federasiyasının əhalisinin sayının 135 milyon nəfər proqnozlaşdırılır. Bu mövqe Rusiyanın İqtisadiyyat Nazirliyinin fikri ilə ayrılır, o hesab edir ki, hal- hazırda həyata keçirilən tədbirlər əhalinin sayının 140 milyon nəfər s əviyyəsində sabtləşdirilməsinə imkan verəcək. Baza proqnozu üzr ə aparılan hesablamalara görə Rusiyada buğda istehsalı t ədricən artacaq və 2018-ci ilə 54 milyon tona çatacaq. Belə qiymətləndirmə bir çox hallarda m əhsuldarlığın (2018-ci ilə 20 s/ha) artımının aşağı temləri barədə fərziyyə il ə əlaqədardır. Bununla yanaşı, proqnoz dövrünün birinci yarısında ixracın orta həcmi 8 milyon tonad ək azalacaq, sonra isə 2018-ci ildə 12 milyon tonadək artacaq. Lakin, Rusiyanın Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin və bir çox Rusiya ekspertlərinin qiym
ətləndirməsinə görə məhsuldarlıq daha sürətli templərlə artacaq, bu da buğdanın istehsalının və ixracının iri həcmini təmin edəcək. Bütün növ ətin istehsalının artması proqnozlaşdırılır. 2018-ci ilə ətin ümumi istehsalı 8,5 milyon tonadək artacaq (kəsilmiş çəkidə), o cümlədən mal ətinin – 2,0 milyon ton, donuz ətinin 3,2 milyon ton, quş ətinin 3,4 milyon ton. İstehsalın artması il ə əlaqədar olaraq, ətin bütün növləri üzrə idxalının azalması proqnozlaşdırılır. Daha çox azalma donuz əti üzrə qiymətləndirilir, burada 2018-ci ilə idxalın həcmi cəmi 130 min ton t əşkil edəcək. Mal ətinin idxalı 480 min tonadək, quş ətinin isə 1100 min tonad ək azalacaq. Qeyd etm ək lazımdır ki, bu proqnoz ətin idxalına yeni kvotaların qəbul edilm əsindən öncə hesablanmışdır. Hal-hazırda Rusiyada 2012-ci ildən sonra donuz v ə quş ətinin idxalının zəruriyyətinin olmaması barədə ekspert qiymətləndirmələri mövcuddur. Südçülük sektorunun proqnozları mövcud olan mühafizəkar meylin qorunması bar ədə fərziyyəyə əsaslanır. 2018-ci ilə südün istehsalı 40 milyon ton səviyyəsinədək Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|