10
2.3. Bitkiçilik m
əhsullarının istehsalı və emalı sahəsində
2012-
ci ilin yekunları və qarşıda duran vəzifələr
Ölk
ə prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında respublika
iqtisadiyyatında energetika – yanacaq kompleksindən sonra ikinci əhəmiyyət kəsb
ed
ən aqrar sferanın inkişafına yönəldilmiş bir çox ardıcıl tədbirlər həyata
keçirilmişdir. Onun aqrar-sənaye kompleksində çalışan fermer, sahibkarlıq, alim və
müt
əxəssislər tərəfindən böyük ümud və rəğbətlə qarşılanan “Azərbaycan
Respublikasında sosial – iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında”
2003-cü il 24 noyabr tarixli F
ərmanı, 2004-cü il 11 fevral tarixli Fərmanı ilə təsdiq
edilmiş “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial – iqtisadi inkişafı Dövlət
Proqramı (2004 – 2008-ci illər)”, 2004-cü il 23 oktyabr tarixli sərəncamları ilə
t
əsdiq edilmiş “Aqrar bölmədə idarəetmənin təkmilləşdirilməsi tədbirləri
haqqında” və “Aqrar bölmədə lizinqin genişləndirilməsi
sahəsində əlavə tədbirlər
haqqında”, 13 noyabr 2007-ci il tarixli “Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına
dövl
ət dəstəyi haqqında “Azərbaycan respublikası Prezidentinin Sərəncamı, 2008-
ci il 25 avqust tarixli S
ərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2008-2015-ci illərdə
az
ərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair
Dövl
ət Proqramı”, 2009-cu il 14 aprel tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş
“Az
ərbaycan Respublikası regionlarının 2009 – 2013-cü illərdə sosial – iqtisadi
inkişafı Dövlət Proqramı”, 2011-ci il 15 dekabr Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş 2012
– 2020-ci ill
ərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət
Proqramı” və digər qəbul edilmiş hüquqi – normativ sənədlər aqrar - sənaye
kompleksinin inkişafına güclü təkan vermişdir.
Aqrar islahatların və sahəyə fasiləsiz dövlət dəstəyinin nəticəsində 2003-cü
il
ə nisbətən 2012-ci ildə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalında xeyli üstünlüklər
əldə edilmişdir. Belə ki, taxıl istehsalı 36,2 faiz, o cümlədən buğda 19,4 faiz,
kartof25,9 faiz, t
ərəvəz 16,2 faiz, bostan məhsulları 20,0 faiz, meyvə 41,6 faiz,
üzüm 2,3 d
əfə artmışdır. Heyvandarlıq məhsulları istehsalı, iri və xırda buynuzlu
heyvanların baş sayı çoxalmışdır. 2003-cü ilə nisbətən 2012-ci ildə ət istehsalı
(k
əsilmiş çəkidə) 48,2 faiz, süd 47,2 faiz, yun 36,4 faiz, yumurta 79,9 faiz, mal-
qaranın baş sayı 20,6 faiz, qoyun və keçilərin 18,8 faiz, quşların 31,1 faiz
artmışdır. Ölkə başçısı tərəfindən 2004-cü ildə yaradılmış və onun fəaliyyət
dair
əsinin ildən ilə genişləndirilməsi nəticəsində “Aqrolizinq” ASC tərəfindən
dövl
ət büdcəsindən və digər mənbələrdən, o cümlədən təkrar istifadədən yaranmış
119,49 milyon manat v
əsait də nəzərə alınmaqla cəmi 493,32 milyon manat
v
əsaitdən 190,72 milyon manatlıq kənd təsərrüfatı texnikaları, 113,79 milyon
manatlıq texnoloji avadanlıq, 114,55 milyon manatlıq mineral gübrələr, 22,86
milyo
n manatlıq damazlıq heyvanlar alınmış və 50,5 milyon manatlıq tikinti işləri
aparılmışdır.
“Aqrolizinq” ASC t
ərəfindən aparılmış tədbirlərin nəticəsi olaraq
istifad
ədən yaranmış 119,5 milyon manat vəsait yenidən kənd təsərrüfatı
texnikalarının və müxtəlif təyinatlı maşın və texnoloji avadnlıqların alınmasına
yön
əldilmişdir.
11
İstehsal olunmuş meyvə və digər məhsullarla əhalinin ilboyu təminatı
m
əqsədilə sahibkarların sifarişi əsasında ümumi tutumu 54,8 min ton olan 39 ədəd
soyuducu kameralar quraşdırılmış və istifadəyə verilmişdir. Tərəvəz istehsalında
xüsusi
əhəmiyyətə malik ümumi sahəsi 27,2 hektar olan 14 ədəd
istixana gətirilib
quraşdırılmışdır.
Bununla yanaşı heyvandarlıq məhsullarının artırılmasında, heyvanların cins
t
ərkibinin yaxşılaşdırılmasında “Aqrolizinq” ASC tərəfindən gətirilən, lizinq yolu
il
ə, güzəştlə məhsul istehsalçılarına satılan damazlıq düyələrin mühüm əhəmiyyəti
olmuşdur. 2009 – 2012-ci illər ərzində respublikaya 6290 düyə gətirilmişdir. Bu
ill
ər ərzində heyvanların baş sayı artaraq 10029 başa çatmışdır.
Bu heyvanların hərəsindən ildə 4500 – 5000 kq süd sağılır və yerli
heyvanlara nisb
ətən 3,0 – 3,5 dəfə artıq süd verir. Kənd təsərrüfatının
mexanikl
əşdirilməsi səviyyəsinin
artırılmasında,
texniki
xidmətlərin
göst
ərilməsində, məhsulun vaxtında və itkisiz yığılmasında “Aqrolizinq” ASC-nin
rayon aqroservis filiallarının xüsusi rolu olmuşdur. Hazırda respublikada 54
aqroservis filialları fəaliyyət göstərir, ondan 34 filialın müasir maddi-texniki bazası
yaradılmış və tutumu 68 min ton olan 6 ədəd logistik gübrə bazası tikilib istifadəyə
verilmişdir.
K
ənd Təsərrüfatı Nazirliyinə 2003 – 2012-ci illərdə ayrılmış vəsait hesabına
41 rayonda Baytarlıq idarələrinin və diaqnostik kabinetlərinin inzibatı binaları, 57
Sah
ə Baytarlıq məntəqələrinin inzibati binası, Bioloji Kombinatın inzibati və
laboratoriya binaları yenidən qurulub istifadəyə verilmişdir. Dövlət Fitosanitar
N
əzarəti Xidmətinin, Aqrar Elm Mərkəzinin tabeliyində olan institut və digər
t
əşkilatlarının inzibati və laboratoriya binalarında, Azərbaycan Aqrar Universitetin
t
ədris korpuslarında təmir və yenidənqurma işləri görülmüşdür.
K
ənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına 2007 – 2012-ci illər ərzində bir
neç
ə istiqamətdə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına 572,7 milyon manat, o
cüml
ədən yanacaq və motor yağlarına, buğda və çəltik səpininə, mineral gübrələrin
güz
əştli satışına, 1-ci və 2-ci reproduksiyalı toxum və ting satışına, orijinal,
superelit v
ə elit toxumların satışına görə subsidiya ödənilmişdir.
Bununla yanaşı 2007 – 2012-ci illər ərzində Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi
yanında Kənd Təsərrüfatı Kreditləri üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən dövlət
büdc
əsindən ayrılmış 48,0 milyon manat və qayıdış hesabına yaranmış 18,1 milyon
manat v
əsait hesabına 58 rayonda aqrar sektorda fəaliyyət göstərən 1737 sahibkara
heyvandarlığın, bağçılığın, üzümçülüyün, quşçuluğun, arıçılığın, emalın və s.
sah
ələrin inkişafı üçün 66,1 milyon manat güzəştli kreditlər verilmişdir və nəticədə
6232 yeni iş yrləri açılmışdır.
K
ənd təsərrüfatı sahəsində 2003 – 2012-ci illər ərzində həyata keçirilən
Beyn
əlxalq layihələr çərçivəsində ümumi dəyəri 390,97 milyon ABŞ dolları olan
10 layih
ə icra edilmişdir, 5 layihə isə icra olunmaqdadır. İcra olunmuş və icrası
davam ed
ən layihələrin icrasına 2003 – 2012-ci illər ərzində 180,91 milyon ABŞ
dolları miqdarında vəsait qoyulmuşdur, o cümlədən Azərbaycan Hökumətinin payı
65,14 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir.
K
ənd təsərrüfatının inkişafı və ərzaq bolluğunun yaradılması yolunun,
mü
əyyən zaman tələb etməsinə baxmayaraq, kiçik təsərrüfatların kooperasiyalarda