Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz

2.10. Seleksiya Nailiyy

ətlərinin Sınağı və Mühafizəsi 

üzr

ə Dövlət Komissiyası 

 

Az

ərbaycanda Dövlət sort-sınaq  komissiyası  ilk  dəfə  1937-ci ildə  keçmiş 

Sovet  Sosialist  Respublikaları  İttifaqının  (SSRİ)  Nazirlər Sovetinin qərarı  ilə 

“Az

ərbaycan SSR-də  kənd təsərrüfatı  bitki  sortlarının  sınağı  üzrə  Dövlət 

Komissiyası  Müfəttişliyi”  yaradılmışdır.  Ölkə  öz müstəqilliyini bərpa etdikdən 

(1991) sonra, “Seleksiya nailiyy

ətləri  haqqında”  Azərbaycan  Respublikasının 

Qanunu q

əbul edilmiş (15 noyabr 1996-cı il, № 197-İQ) və bu qanunun tələblərinə 

uyğun olaraq Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 22 may 1997-ci il tarixli 133 nömrəli 

əmri ilə  Nazirliyin nəzdində  kənd təsərrüfatı  bitkilərinin sort-sınağı  üzrə  Dövlət 

Komissiyası  bazasında  Seleksiya  Nailiyyətlərinin  Sınağı  və  Mühafizəsi üzrə 

Dövl

ət Komissiyası yaradılmışdır.  

 

Dövl

ət Komissiyasının məqsəd və vəzifələri 

 

Dövl

ət  Komissiyasının  əsas məqsədi seleksiya nailiyyətlərinin  sınağı  və 

mühafiz

əsi sahəsində  vahid dövlət xidmətini və  Azərbaycan  Respublikasında 

seleksiya nailiyy

ətlərinin mühafizə  olunmasıi  sahəsində  vahid siyasətini həyata 

keçirm

əkdir. 

Dövl

ət Komissiyasının əsas vəzifələri: 

-

 

seleksiya nailiyy

ətlərinin  sınağı  və  mühafizəsi sahəsində  vahid siyasəti 

h

əyata keçirir; 

-

 

seleksiya nailiyy

ətlərinin mühafizə hüququnu təmin edir; 

-

 

seleksiya nailiyy

ətlərinin  sınaqdan  keçirilmə-si və  mühafizəsində  vahid 

dövl

ət xidmətinin effektivliyini təmin edir; 

-

 

tabeçiliyind

ə  olan struktur bölmələrin elmi-metodoki və  təşkilati-

t

əsərrüfat fəaliyyətlərinə rəhbərlik edir; 

-

 

seleksiya nailiyy

ətlərinin mühafizəsi və  istifadəsi sahəsində  beynəlxalq 

əməkdaşlığı həyata keçirir; 

Dövl

ət  Komissiyası  öz  fəaliyyətində  Azərbaycan  Respublikasının 

qanunlarını,  Hökumətin qərar və  sərəncamlarını,  Kənd Təsərrüfatı  Nazirliyi 

t

ərəfindən təsdiq  olunmuş  və  Azərbaycan Respublikası  Ədliyyə  Nazirliyi 

t

ərəfindən qeydə  alınmış  Əsasnaməsini rəhbər tutur, həmçinin “Bitkilərin Yeni 

Sortlarının Mühafizəsi haqqında” Beynəlxalq Konvensiyanın tələblərinə əsaslanır.  

 

Seleksiya Nailiyy

ətlərinin Sınağa Qəbul Edilməsi və  

Rayonlaşdırılması üzrə Komissiya 

 

Seleksiya Nailiyy

ətlərinin Sınağa Qəbul Edilməsi və Rayonlaşdırılması üzrə 

Komissiya K

ənd Təsərrüfatı Nazirliyinin müvafiq əmri ilə yaradılır. Komissiyanın 

əsas məqsədi Seleksiya Nailiyyətlərinin  Sınağı  və  Mühafizəsi üzrə  Dövlət 

Komissiya

sı  tərəfindən  rayonlaşdırmaya  tövsiyə  edilən və  kənd təsərrüfatı 

bitkil

ərinin  yeni  yaradılmış  sort  və  hibridlərinin  sınağa  qəbul edilməsinə  dair 

t

əklifləri müzakirə  etmək, Dövlət  Komissiyasının  fəaliyyəti ilə  əlaqədar  hesabatı 

---

2 

 

dinl

əmək, onun fəaliyyətini qiymətləndirmək və  müvafiq qərar qəbul etməkdən 

ibar

ətdir. Hal-hazırda  fəaliyyət göstərən komissiya Kənd Təsərrüfatı  Nazirliyinin 

17 fevral 2006-

cı il tarixli 47 nömrəli əmri ilə yaradılıb. Komissiya ictimai əsasda 

f

əaliyyət göstərir. İldə bir dəfə Ümumrespublika müşavirəsinə toplanır. Zəruri olan 

hallarda komissiya 

əlavə  müşavirələr keçirə  bilir.  Komissiyanın  tərkibi Kənd 

T

əsərrüfatı  Nazirliyinin  nümayəndələrindən, Seleksiya Nailiyyətlərinin  Sınağı  və 

Mühafiz

əsi üzrə  Dövlət  Komissiyasının  sədrindən, Aqrar Elm Mərkəzinin  baş 

direktoru v

ə Elmi-Tədqiqat İnstitutlarının direktorlarından ibarətdir. 

 

Dövl

ət Komissiyasının rolu 

 

Dünyanın  əksər ölkələrində  kənd təsərrüfatının  məhsuldarlığının 

artırılmasını seleksiyasız, sort-sınaqsız təsəvvür etmək mümkün deyldir. Bitkilərin 

yeni “güclü”, yüks

ək məhsuldar  sortları  kənd təsərrüfatında  ən vacib istehsal 

vasit

əsidir.  Sortların  yaxşılaşdırılması  ərzaq məhsulları  istehsalının  kəmiyyət və 

keyfiyy

ətcə  yüksəldilməsində, həmçinin xammal mənbələrinin yenilənməsində 

iqtisadi ba

xımdam  ən  əlverişli  yol  hesab  edilir.  Yeni  sortun  yardılması  böyük 

z

əhmət, əmək sərfi, material ehtiyatları, vaxt və vəsait tələb edir.  

Sortun sınağının təşkili və idarə olunması daha çox mürəkkəb bir prosesdir. 

Sınaq üçün istifadə olunan kriteriyalar, müxtəlif təşkilatların və fermerlərin iştirak 

s

əviyyəsi onun səmərəliliyinin qiymətləndirilməsində və sortun identifikasiyasının 

düzgün mü

əyyən  olunmasında  kritik  yanaşma  tələb  edir.  Bundan  başqa  sortun 

regional v

ə yaxud milli səviyyədə sınağı, sınaq üçün sahənin seçimi, sınağın idarə 

olunması  və  göstəricilərin  interpretasiyası  son  nəticəyə  gəlinmsəində  çox böyük 

əhəmiyyətə malikdir. 

 

$

Seleksiya pitomniki

Nəzarət pitomniki, 1-2 il

Müsabiqəli sort sınağı, 2-3 il

Toxum artırma

Yeni sortun/ hibridn 

dövlət 

sort-

sınaq məntəqələrində 

sınagı (1-3 il) 

Seleksiya və sort-sınaq prosesi

İkin materialın öyrənilməsi

(kolleksiya pitomniki) 

Yeni sortun/ hibridin 

təsərrüfatlarda əkilməsi

 

---