Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əkinlərə qulluq
- Alaq otları və onlarla mübarizə
- Aqrotexniki mübariz ə üsulları
4
4-5 sm d ərinliyə, orta və ağır torpaqlarda isə 3-4 sm dərinliyə basdırmaq məsləhət görülür. Əkinlərə qulluq
Respublikanın torpaq-iqlim şəraitindən asılı olaraq payızlıq taxıl əkinlərinə qulluq işləri erkən yazda yemləmə gübrələrinin verilməsindən, suvarmadan, alaq otlarına, xəstəlik və ziyanvericilərə qarşı mübarizədən və başqa tədbirlərdən ibarət olmalıdır.
Az ərbaycanda suvarma əkinçiliyinin inkişafını məhdudlaşdıran ən əsas amil torpağın şorlaşmasıdır. Onun yaranmasına səbəb olan təsərrüfat amilləri aşağıdakılardır:
• s uvarma qurğularının qeyri-qənaətbəxş olması; •
t orpaq kanallarının həddindən artıq uzunluğu; •
s uvarılan tarlaların hamarlanmaması; •
udan planlı şəkildə istifadə edilməməsi; •
suvarma rejiml ərinə riayət olunmaması; •
dren şəbəkələrinin saz vəziyyətdə olmaması və s.
Suvarma əkinçiliyi kənd təsərrüfatının intensiv inkişaf etdirilməsinin əsas istiqam
ətlərindən biridir. Suvarma aqrotexniki, aqromeliorativ və təşkilati tədbirlər kompleksinin bir hiss əsidir. Respublika mızda taxıl bitkilərinin zolaq, selləmə və şırım üsulları ilə suvarılması geniş yayılmışdır. Zolaqlarla suvarma yüngül torpaqlarda dar c ərgələrlə səpilmiş əkinlərdə tətbiq edilir. Zolaqların eni kənd təsərrüfatı maşınlarının bir və ya bir neçə dəfə en götürümünə bərabər, uzunluğu isə yerin relyefind ən və torpağın mexaniki tərkibindən asılı olaraq 50-100 m və daha çox ola bil
ər. Respublika şəraitində payızlıq taxıl bitkilərinin arat edilmiş sahələrə s əpilməsi yaxşı nəticə verir. Çünki, payızda suvarma suyundan səmərəli istifadə olunur, s əpsuvara nisbətən məhsuldarlıq artıq olur, səpin optimal müddətdə başa çatdırılır. Hamarlanmış sahələr arat edildikdə su tarlaya bir-birindən 60-120 sm aralı çəkilmiş şırımlarla verilir. Arat selləmə suvarma üsulu ilə aparılsa, tarla suvarmadan əvvəl 5-10 m enində uzun zolaqlara bölünməlidir. Arat aparmaq imkanına malik olmayan təsərrüfatlarda səpsuvar üsulundan istifad
ə edilir və suvarma şırımlarla aparılır. Suvarma şırımlarının dərinliyi 13-15 sm olur v ə bir hektar sahəyə 1000-1200 m 3 su s ərf edilir. Şırımın uzunluğu torpağın xüsusiyyətindən asılıdır. Payızda buğda və arpalardan yüksək və sabit məhsul alınaq üçün vegetasiya suvarmalarının vaxtında və keyfiyyətli aparılması zəruridir. Vegetasiya suvarmalarına ilk növbədə arata qoyulmuş əkinlərdə erkən yazda başlamaq daha s əmərəlidir. 5
Payızlıq taxıl bitkiləri inkişaf etdikcə və yaşıl kütləsi artdıqca onların suya olan t ələbatı da artır. Buğdanın suya ən çox tələbatı boruya çıxma fazasından dənin süd yetişmə dövrünə qədər təsadüf edir. Odur ki, bu inkişaf dövründə yüksək m əhsulun əsası qoyulur. Aydındır ki, respublikanın müxtəlif təbii-iqlim şəraitindən asılı olaraq payızlıq taxıllara verilən suvarma normaları da müxtəlif olur. Sah
ələrdə tətbiq ediləcək suvarma üsulu mexanikləşdirmə vasitələrindən, sah
ənin relyefindən, qrunt (yeraltı) suların minerallaşma dərəcəsindən və yerləşmə d ərinliyindən, suyun torpağa hopma sürətindən və s. asılı olaraq müəyyənləşdirilir. İri taxılçılıq təsərrüfatlarının yaradılması nəzərdə tutulmuş Muğan-Salyan bölg
əsinə daxil olan Salyan, Sabirabad və Saatlı rayonlarında və Mil-Qarabağ bölg
əsində aparılacaq taxıl səpinindən sonra 1 dəfə səpsuvar (bu şum suyu da adlanır), 3 dəfə vegetasiya suvarmaları aparmaq məsləhətdir. Şəki-Zaqatala bölgəsinə daxil olan Şəki və Qax rayonlarında yaradılacaq t əsərrüfatların torpaq sahələrində isə taxıl səpinindən sonra 1 dəfə səpsuvar, 2 dəfə vegetasiya suvarması aparmaq məsləhətdir.
Alaq otları mədəni bitkilərin, o cümlədən payızlıq buğdanın məhsuldarlığını aşağı salmaqla yanaşı həm də onun məhsulunun keyfiyyətini pisləşdirir. Belə ki, alaq otları torpaqda olan qida maddələrini və nəmliyi mənimsəməklə yanaşı m ədəni bitkiləri kölgələndirərək günəş işığından məhrum edir. Nəticədə onların böyüm ə və inkişafı ləngiyir, məhsuldarlığı isə aşağı düşür. Buğda sahələrində yabanı vələmir, çöl gülülü, çöl qanqalı, adi turpəng, çöl sarmaşığı, kalış və s. alaq otları geniş yayılaraq taxıl əkinlərinə ciddi ziyan vururlar. Bunlar yuxarı yarus alaq otlarına mənsub olub respublikanın suvarma şəraitində taxıl əkinlərinə mənfı təsir göstərir və əksər hallarda onları tamamilə m əhv edirlər. Alaq otlarının göstərilən xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq onlara qarşı aqrotexniki v ə kimyəvi mübarizə üsullarından kompleks şəkildə istifadə etmək lazımdır.
Taxıl sahələrində alaqların geniş yayılmasının əsas səbəbləri təsərrüfatlarda növb əli əkinlərin tətbiq edilməməsi və torpaq becərmələrinin düzgün aparılmamasıdır. Buğda əkini sahələrində yayılmış alaq otlarına qarşı səmərəli mübarizə m əqsədilə aqrotexniki tədbirlərə ardıcıl şəkildə əməl edilməlidir. Bu tədbirlər aşağıdakılardan ibarətdir. S ələf bitkisinin məhsulu vaxtında yığılmalıdır ki, sahədə olan alaq otlarının toxumları yetişərək torpağa tökülməsin. Taxıl biçini qurtardıqdan sonra sahələrdə 10-12 sm dərinlikdə üzləmə aparmaq la zımdır. Bu zaman torpağın üst qatında olan alaq toxumlarının cücərməsi Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|