Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
8
Tir ə üsulu ilə səpin Türkiyənin istehsalı olan «Öztekin» və ya «Altınöz» markalı toxum səpən, tirə düzəldən və şırım açaraq gübrə səpən kombinə edilmiş maşınlarla aparılır. Respublikanın əksər suvarılan bölgələrində taxılçılıqla məşğul olan fermerl ər payızlıq buğdanı 220-250 kq olmaqla adi səpin üsulu ilə səpib becərirlər. Ekstensiv s əpin üsulundan fərqli olaraq yeni səpin texnologiyası olan tirəli səpin üsulunda payızlıq buğdanın optimal səpin norması hektara 130-140 kq hesabı ilə s əpib becərərək ondan yüksək və keyfiyyətli məhsul almaq mümkündür. Taxıl əkinlərində alaq otlarına qarşı kimyəvi mübarizənin vaxtında aparılması mühüm aqrotexniki tədbirlərdən biridir. Tir əli səpin texnologiyasında adi cərgəvi səpin üsulundan fərqli olaraq erkən yazda taxılın kollanma fazasında alaq otlarının yayılma dərəcəsi mü əyyənləşdirilərək cərgəarası becərən kultivatorla şırımlar becərilir, alaq otları mexaniki üsulla m əhv edilir, torpağın su-hava rejimi yaxşılaşaraq bitkilərin inkişafı üçün optimal şərait yaranır. Əkin sahələrində alaq otlarının yayılması iqtisadi ziyan həddinə çatdıqda ikinci mübariz ə tədbiri olaraq iki ləpəli və bir ləpəli alaqlara qarşı kimyəvi mübariz ədən (herbisidlərin çilənməsindən) istifadə olunur. T əcrübələr göstərir ki, taxıl əkinlərində alaq otlarına qarşı kimyəvi mübarizə vaxtında təşkil edilsə, hər hektardan əlavə olaraq 2-3 sentner və daha artıq dən götürm
ək olar. Adi s
əpin üsulundan fərqli olaraq tirəli səpin üsulundan bitkilərin müxtəlif inkişaf mərhələlərində xəstəlik və zərərvericilərə qarşı əkinlərə heç bir ziyan vurmadan traktorla kimy əvi mübarizə aparmaq mümkündür. Yəni traktorlar taxıl sah əsində hərəkət üçün heç bir məhdudiyyət olmadan şırımlarla sərbəst hərəkət edir. Herbisidl ər taxılın kollanma fazası ilə boruya çıxma fazası arasındakı dövrdə çil ənməlidir. Sünbülləmə fazasının əvvəlindən başlayaraq herbisidlərin işlədilməsi m əhsuldarlığı aşağı salır. Tir ə üsulu ilə becərilən taxıl sahələrində adi səpin üsulundan fərqli olaraq yeml əmə gübrələrini bitkilərin istənilən inkişaf mərhələlərində traktorla sahəyə verm ək olar. Payızlıq dənli-sünbüllü bitkilərin tirəli səpin texnologiyası ilə bec
ərilməsində səpsuvarın suvarma şırımları vasitəsi ilə aparılması ekoloji, iqtisadi v ə aqronomik baxımdan səmərəli hesab olunur. Payızlıq taxıl əkinlərinin vegetasiya suvarmalarının vaxtında və keyfiyyətlə keçirilməsi yüksək məhsul alınmasını təmin edən əsas amillərdən biridir. Mü əyyən edilmişdir ki, vegetasiya suvarmalarının vaxtını elə mü əyyənləşdirmək lazımdır ki, köklərin olduğu torpaq qatında nəmlik tarla rütubət tutumunun 70-75%-i q ədər olsun. Lazer malalar vasitəsi ilə mailliyi 0,002-0,008 d ərəcə olan hamarlanmış sahələrdə suvarma şırımlarının uzunluğu 300-400 metr, su s ərfi isə 1-1,5 l/saniyə olmalıdır. Bu üsulla suvarmada suçunun əmək m əhsuldarlığı yüksəlir və suvarma suyuna qənaət 25-30% olur. Suvarma suyunun şırımlar arasında bərabər paylamaq, əlavə su itkisinə yol verm
əmək üçün səpin üsuluna müvafiq olaraq 70 sm-dən bir deşikləri olan borulardan, sifonlardan yaxud da sip ərlərdən istifadə edilir.
9
əli səpin texnologiyasının üstünlükləri
• S əpin norması 30-40% azaldır; •
suvarma suyuna q ənaət etməklə, suçunun əmək məhsuldarlığı artır; •
verilmiş gübrənin səmərəsi yüksəlir; •
alaq otlarına qarşı mexaniki mübarizə üsulundan istifadə olunur; •
x əstəlik və zərərvericilərin inkişafı üçün qeyri-əlverişli şərait yaranır; •
əhsuldar gövdələrin miqdarı çoxalır, 1000 dənin kütləsi artır, məhsuldarlıq v ə keyfiyyət yüksəlir. Qarğıdalı bitkisinin becərilmə texnologiyası
M ədəni bitkilər arasında qarğıdalı hələ qədimdən insanlar arasında geniş yayılmış mühüm kənd təsərrüfatı bitkilərindəndir. Keçmiş SSRİ Respublikalarında h ələ 1986-1990-cı illərdə suvarılan əkin sahələrindən 20-22 milyon ton dən m əhsulu, 540-550 milyon ton yaşıl kütlə məhsulu alınırdı. Bizim respublikada isə müxt əlif torpaq-iqlim şəraitində 110 min hektar əkin sahəsi qarğıdalı əkinləri üçün istifad ə olunurdu. Qarğıdalı xalq təsərrüfatında müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilir. Onun d ənindən un, yarma və konserv hazırlanır. Sənayedə qarğıdalı d ənindən nişasta, etil spirti, desktirin, şəkər, bal, yağ, E vitamini, askarbin və qlutamin turşuları alınır. Bu bitkinin gövdəsindən, yarpaq qıçalarından kağız, linollium, süni probka, plastik kütl ə və başqa məmulatlar alırlar. Qarğıdalı dəni qaramal v ə quş üçün ən qiymətli yemdir, 1 kq quru dəndə 1,34 yem vahidi və 78 q h əzm olunan protein var. Dənindən həm də qarışıq yem istehsalında istifadə olunur. Bu bitkid ən çox keyfiyyətli silos alınır ki, bu da yaxşı həzm olmaqla yanaşı h əm də pəhriz xüsusiyyətinə malikdir. Qarğıdalının süd-mum yetişmə m ərhələsində hazırlanmış 100 kq silosda 21 yem vahidi və tərkibində 1800 qr h əzm olunan protein olur. Bir s ələf bitkisi kimi də qarğıdalının əhəmiyyəti böyükdür. Respublikamızın c ənub bölgələrində bu bitkinin gec səpinləri və təkrar səpinləri vahid sahədən bir ild ə 2 dəfə və daha artıq məhsul almağa imkan verir.
Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|