Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz

24 

98  bala  alınır.  Süd  sağımı  sexi  fəaliyyət göstərir. Eyni vaxtda 32 inək  sağılır. 

Keç

ən  ilin  iyun  ayında  bu  təsərrüfatda  dövlət və  özəl  damazlıq  düyə  alan 

sahibkarların respublika seminar-müşavirəsi keçirilmişdir. 

Ölk

əmizə  idxal olunan cins düyələr  damazlıq  sekesiya  işlərinin 

aparılmasında  böyük  rol  oynayır.  Ona  görə  də  heyvanların  cins  tərkibinin 

yaxşılaşdırılmasında mühüm rol oynayan süni mayalamaya üstünlük verilir. 

C

ənubi Qafqazda ilk dəfə  olaraq Azərbaycan  Respublikasında  Süni 

Mayalama M

ərkəzi  yaradılmışdır.  Burada  Avstriyadan,  Almaniyadan  və 

Rusiyadan alınıb gətirilmiş 21 baş törədici buğadan və kəldən yüksək keyfiyyətli 

toxum istehsal olunur. 

Heyvanlarda süni mayalama t

ədbirlərini həyata keçirmək üçün Süni 

Mayalama M

ərkəzi nəzdində  yaradılmış  kurslarda  500  nəfər süni mayalama 

texniki  hazırlanmışdır.  Onlar  süni  mayalama  avadanlıqları,  yedəkli motosklet, 

heyvan toxumu v

ə maye azotla təmin olunmuşlar. 

Respublikada  heyvanların  süni  mayalandırılması  sahəsində  artıq  işlək bir 

mexanizm  formalaşmışdır.  Hər bir rayonda və  şəhərdə  Süni Mayalama Mərkəzi 

yaradılmışdır. 2012-ci ildə həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində 88415 baş heyvan  

süni mayalanmış və 59011 baş bala alınmışdır. Ölkədə mövcud olan inək, camış və 

2 yaşından böyük düyələrin 6 faizi süni mayalanmışdır. 

Hara

da heyvanların süni mayalanmasına diqqət və əhəmiyyət verilirsə, orada 

bu sah

ədə müvəffəqiyyətlər qazanılır. Elə buna görə də Zaqatala, Abşeron, Ağdaş, 

Sabirabad, Q

əbələ, Salyan və Xaçmaz rayonlarında heyvanların süni mayalanması 

yaxşı təşkil olunmuşdur. 

Abşeron rayonunda sağmal inəklərin 25 faizi süni mayalandırılır. Burada hər 

bir süni mayalama texniki ild

ə 500 – 600 baş heyvanı süni mayalayıb 80 – 85 baş 

bala alır. Statistikaya görə Abşeron rayonu üzrə hər inəkdən keçən il orta hesabla 

3408 kq süd sağılmışdır. 

Süni mayalama n

əticəsində alınmış inəklərdən ildə orta hesabla 3500 – 4000  

kq süd sağılır. 

Heyvanların süni mayalanması böyük iqtisadi səmərə verir. 2015-ci ildə süd 

istehsalının 2,4 milyon tona çatdırılması üçün tədbirlərin görülməsi davam etdirilir. 

Heyvandarlıq  məhsullarının  emalı  şəbəkəsi ildən-ilə  genişlənir.  Bakı 

şəhərindəki “Milk Pro” MMC, Ağzabədi rayonundakı “Atena”, Lənkərandakı “Pal 

süd”, “Bil

əsuvar  süd”,  Salyan  rayonundakı  “Nurgün”  süd  emalı,  “Hakan  Fut”, 

“S

əhliyalı”,  “Aymin  flaqman”,  “Halal  dad”  ət  emalı,  “Kaspian  Fiş”  balıq  emalı 

mü

əssisələrinin məhsulları “İSO-9000” keyfiyyət sertifikatına layiq görülmüşdür. 

Süd emalı müəssisələrində aseptik süd istehsal olunur. Süd emalı müəssisələrinin 

emal etdikl

əri  milli  ayran,  dovğa,  qatıq,  şor  və  digər milli məhsullar xarici 

partnyorların rəğbətini qazanmışdır. Son illərdə emal müəssisələri tərəfindən qida 

t

əhlükəsizliyi və  keyfiyyətin idarə  olunması  üzrə  HACCP  proqramının  həyata 

keçirilm

əsi üçün xeyli iş görülür. 

G

ələcəkdə  baş  verə  biləcək  ərzaq  qıtlığı  probleminin  qarşısını  vaxtında 

almaq üçün müst

əqil dövlətimiz “Azərbaycan  –  2020: Gələcəyə  baxış” 

kons

epsiyasını  qəbul  etmişdir.  Əhalinin  2020-ci ildə  və  bundan  sonrakı  dövrdə 

---

25 

heyvandarlıq məhsullarına olan tələbatını daha da dolğun ödəmək üçün aşağıdakı 

t

ədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur: 

Az

ərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  2008-ci il 25 avqust tarixli 

S

ərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2008 – 2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında 

əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət proqramı”nda 2015-ci 

ild

ə ət istehsalının kəsilmiş çəkidə 340 min tona, süd istehsalının isə 2,4 milyon 

tona  çatdırılması  hədəf  seçilmişdir.  Xüsusilə  ət  istehsalının  intensiv  artırılması 

üz

ərində gərgin iş aparılır. 

2015-ci ild

ə ət istehsalı sahəsində nəzərdə tutulan hədəfə çatmaq üçün 2012 

–  2015-ci ill

ərdə  əlavə  olaraq cəmi 64,8 min ton ət istehsal olunmalıdır.  Bunun 

üçün ild

ə ət istehsalı ən azı 10 faiz artmalıdır. 

Respublikada 2015-ci ild

ə  süd  istehsalını  2,4  milyon  tona  çatdırmaq 

sah

əsində çox gərgin iş görülür. 

2015-ci ild

ə nəzərdə tutulan hədəfə çatmaq üçün qarşıdakı 3 il müddətində, 

y

əni 2012 – 2015-ci illərdə cəmi 682 min ton süd istehsalı artırılmalıdır. 

2015-ci v

ə 2020-ci illərdə qarşıya qoyulan vəzifələri yerinə yetirmək üçün  

hazırda süd istehsalının intensiv artırılması üçün həyata keçirilən mexanizm uğurla 

davam etdirilir. 

Ərazisi 86,6 min km

2

, 

əhalisi 9,3 milyon nəfərdir, 1 km

2

-

ə  107,4  nəfər 

düşür. Ümumi daxili məhsul 2012-ci ildə 54,0 milyard manat (69,3 milyard ABŞ 

dolları)  olmuşdur  və  hər nəfərə  5 800  ABŞ  dolları  düşmüşdür.  ÜDM-də  kənd 

t

əsərrüfatının payı təxminən 5 faiz təşkil etmişdir. Onun sabit qiymətlərlə dəyəri 

2011-ci ild

ə  əkinə  nisbətən 5,8 faiz, o cümlədən  bitkişilikdə  5,8 faiz, 

heyvandarlıqda 5,9 faiz artmışdır. 2012-ci ildə qarğıdalı da daxil olmaqla 1030,8 

min hektar sah

ədən, hər hektardan orta hesabla 27,2 sentner olmaqla, ilkin 

ç

əkidə  2802,3  min  ton  taxıl,  o  cümlədən  1847,4  min  ton  buğda  istehsal 

edilmişdir. Bununla yanaşı 56,8 min ton pambıq, 568,5 min ton kartof, 1214,9 

min ton t

ərəvəz, 428,0 min ton bostan məhsulları,  809,8  min  ton  meyvə  və 

gil

əmeyvə,  567,9  min  ton  yaşıl  çay  yarpağı  toplanmışdır.  İribuynuzlu  mal-

qaranın baş sayı 20703,9 min, o cümlədən inək və camışlar 1302,3 min, qoyun 

v

ə keçilər 8651,2 min baş olmuşdur. 478,8 min ton ət (diri çəkidə), 1719,6 min 

ton süd, 1226,7  milyon 

ədəd yumurta istehsal edilmişdir. 

Az

ərbaycan ən qədim əkinçilik mədəniyyətinə malik ölkədir. Ölkədə 4500-

d

ən  artıq  bitki  növü,  həmçinin meyvə, giləmeyvə, tərəvəz və  bostan bitkiləri 

vardır. Yer kürəsindəki 11 iqlim tipindən 9-u və torpaq tiplərinin əksəriyyəti ölkə 

ərazisində cəmləşmişdir. 

---