Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rusiyanın ASK innovasiyalar
- Əkinçilik, meliorasiya, su və meşə təsərrüfatı
- Bitkiçilik v ə bitkilərin mühafizəsi
11
artacaq. Bununla yanaşı inəklərin sayı az artacaq (10 milyonadək), bir inəkdən sağımildə 3900 kq təşkil edəcək. Rusiya ekspertləri hesab edirlər ki, südçülük sektorunun d əstəyinə yönəldilmiş dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi daha yüks ək göstəricilərə nail olan bu sahədə olan vəziyyəti dəyişə biləcək. RF aqrar sektorunda dinamika v ə struktur dəyişikliklərin proqnozlaşdırılmasının nəticələri bel ədir. Rüsiya güclü rəqabətqabiliyyətli üstünlüyə malikdir: geniş torpaq sahələri, o cüml ədən münbit qaratorpaq, su ehtiyatları ilə təmin olunması, şimaldan cənuba və q ərbdən şərqə təbii-iqlim zonalarının və aqrolandşaftlarının müxtəlifliyi. Ölkənin iqtisadiyyatının aqrar sektorunun əsas problemi bir çox sahələrdə və regionlarda texnoloji geri qalması; kənd təsərrüfatı məhsullarına və onun istehsal vasitələrinə qiym ətlərin xroniki dispariteti; kəndlərin inkişaf etməmiş sosial infrastrukturu, bu da RF bir çox regionlarında kənd əhalisinin axınına gətirib çıxarır. Lakin, beynəlxalq və Rusiya elmi m ərkəzlərinin qiymətləndirmələrinə görə yaxın perspektivdə Rusiyanın k ənd təsərrüfatının modernləşdiriliməsi və onun innovativ inkişaf yoluna keçməsi say əsində məhz aqrar sektoru iqtisadiyyatın əsas lokomotivi olmalıdır.
T əqdim edilən proqnoz çərçivəsində ən azı dörd iri ASK innovativ inkişafı sfera sını qeyd etmək lazımdır: 1.
2.
İstehsal-texnoloji; 3.
T əşkilati-idarəetmə; 4.
Sosial-ekoloji sfera. Müşahidə olunan perspektivdə Rusiya üçün hər dörd sfera aktualdır. Lakin, yaxın onillikdə əlverişsiz şəraitə davamlı, xəstəliklərə və ziyanvericilərə qarşı dayanıqlı sort və hibridlərin tətbiq edilməsi üçün zəruri olan seleksiya-genetik innovasiyalar ın xüsusi əhəmiyyəti olacaq. Heyvandarlıqda ətlik mal-qaranın cinsl ərinin, quşçuluqda yeni yüksək məhsuldar quşlarınyaradılması. Texnoloji sferada enejiy ə qənaət edən texnologiyalar əsas olacaq. Sonra artıq təcrübədə tətbiq edilən və ya əlavə sınaq yoxlamasından sonra 2010-2030-cu illərdə geniş istifadə mərhələsinə keç ə biləcək innovasiya işləmələri xarakteristikası təqdim edilmişdir.
Artıq bu günRusiyanın kənd təsərrüfatı regionları üçün əkinçiliyin adaptiv- landşaft sistemlərinin modeli işlənilib hazırlanmış, onlar torpaqların becərilməsinə x ərclərin 10-15 faiz azalması ilə yanaşı səmərəliliyinin 10-15 faiz artırılmasına şərait yaradır. Aqrolandşaftların məhsuldarlığına eroziyaya qarşı komplekslərin təsirinin ekoloji-iqtisadi qiym ətləndirmə metodikası, torpaqların işlənməsi texnologiyalarının adaptasiyası və kənd təsərrüfatı bitkilərinin yetişdirilməsiüçün onların ehtiyat potensialı ilə idarəçilik metodları perspektiv hesab edilir. Proqnozlaşdırılan dövrün sonuna əlverişli şəraitdə adaptiv-landşaft əkinçilik növü Rusiyanın əkin sahələrinin 40-50 faizinə yayıla bilər. Dövlətin tənzimləyən
12
rolunun artırılması üçün RASXN-da münbit torpaqların qorunmasını və təkrar istehsalıni təmin etməyə şərait yaradan kənd təsərrüfatına aqrokimyəvi xidmət edilm
əsinin konsepsiyası işlənilmişdir. Torpaqların meliorasiyasının effektivliyinin artırılması üçün RF-nın bütün k ənd təsərrüfatına yararlı ərazisində aqro-ekoloji rayonlaşdırılması sistemi öz tətbiqini tapır; hidromeliorativ sistemlərin istismarının texnoloji reqlamentlərinin praktiki istifad
əsi tövsiyə edilir. Ölkənin bir sıra regionlarında aqrolandşaftların kompleks meliorasiyaüsulları ilə idarəetmənin informasiya modelləri və texniki vasitələri müv əfəqiyyətlə tətbiq edilir. Tarlaqoruyucu meşə salma təcrübəsi bərpa edilir. Arid zonasında 20 milyon hektar sahədə meşə salmanın yenidən istehsalı proqramı işlənilmişdir, bu da məhsulun taxıla hesablanarkən 2 milyon ton artmasını və ya 2 milyard rubl m əbləğində əlavə gəliritəmin edir. Proqram 10 ilə hesablanmışdır (2001 – 2010-cu ill ər). Lakin şübhəsiz, o 2030-cu ilədək vaxtı uzadılmayacaqdır.
Bitkil
ərin genetik müxtəlifliyin və seleksiya əlamətlərinin yeni mənbələrinin seçilm
əsinin qiymətləndirilməsi üçün dünya genetik ehtiyatların tədqiqatları praktiki əhəmiyyəti olmuşdur. Yalnız “Kuban toxumların genetik bankı” VİR filialında 237 min toxum nümun əsi saxlanılır, onların xeyli hissəsi öyrənilmişdir və həm gələcək genetika t ədqiqatları, həm də seleksiya təcrübəsi üçün istifadə edilə bilər. Ümumilikdə Rusiyanın Avropa genetik ehtiyatların informasiya infrastrukturuna (39 ölkə-iştirakçı) qoyuluşu nümunələrin 25 faizini təşkil edir. Gələcək 20 ildə Rusiyanın toxum bankı intensiv olaraq artacaq v ə seleksiya işində istifadə ediləcək. Son ill ərin tətqiqatları nəticəsində 1300 seleksiya dəyərli mənbələr ayrılmışdır, onlardan 493-ü dənli bitkilər üzrədir. Yeni dəyərli əlamətlərə malik sortların formalaşması üçün məqsədyönlü seleksiya işləri bitkilərin xeyli artımını, dayanıqlığını, istehsal olunan məhsulun keyfiyyətini vəd edir. Seleksiya, uzaqlaşdırlmış cütləşdirmə, gen və toxuma mühəndisliyinin orijinal metodları, biotexnologiya metodları, həmçinin seleksiya prosesinin ilkin mərhələsində nümun
ələrin skan edilmiş təsvirinin işlənilməsi üzrə kompüter proqramlarının say
əsində seleksiya işində innovasiya inkişafı gözlənilir. Yeni sortla rın potensial imkanları ümidvericidir. Məsələn, “Aksinit” payızlıq buğdanın bərk sortları 63 s/ha həcmində məhsuldarlığa malikdir. Sort xəstəliklərə dayanıqlıdır və şaxtaya davamlıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, təkcə 2003-cü ildə Seleksiya Nailiyy ətlərinin Dövlət Reyestrinə buğdanın 14 yeni yüksəkməhsuldar yumşaq və 4 yazlıq bərk sortu daxil edilmişdir. Tritikale üzr ə seliksiya-genetik tədqiqatlar “Valentin” sortunu yaratmağa imkan yaratmışdır, bu sort şaxtaya yüksək davamlığı, xəstəliklərə dayanıqlığı və 100 s/ha m
əhsuldarlığı ilə seçilir. Yarma və paxlalı bitkilərin seleksiyası üzrə işlər xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Məsələn, “Aysberq”, “Kumir”, “Metelisa” düyü sortları üçillik müsabiq ə sınaqları nəticəsində 100 s/ha-dan artıq məhsuldarlıq vermişdir. Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|