«Kitabi-Dədə Qorqud» bir müqəddimə və 12 boydan ibarət dastandı
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Can şirinliyini sәnә bildirimmi? Alca qanını yer üzünә tökümmü? Xan qızı, sәbәbi nәdir, de mәnə! Qatı cәza verәrәm indi sənә!—dedi. Dirsə xanın qadını söylәmiş, görәk nә söyləmişdir: Ay Dirsә xan, mәnә qәzәblənmә! İnciyib acı sözlәr söylәmə! Јerindәn qalx, ayağa dur, Јer üzündә böyük çadır qur! Ayğır, buğra, qoç qırdır! İç Oğuzun, Daş Oğuzun bәylәrini üstünә yığ! Ac görsәn, doydur; çılpaq görsәn, geyindir! Borclunu borcundan qurtar! Tәpә kimi ət yığ, göl kimi qımız* sağdır! Böyük şadlıq mәclisi qur, allaһdan arzunu dilə! Bәlkә bir ağzı dualının alqışı* ilə Tanrı bizə bir yetkin övlad verə,—dedi. Dirsә xan arvadının sezü ilә böyük mәclis qurdurdu, al- laһdan istәyini dilәdi. Atdan ayğır, dәvәdәn buğra, qoyundan qoç qırdırdı. İç oğuz, Daş oğuz bəylәrini ora topladı. Ac " gördüsә, doydurdu. Yalın Gördüsə, geyindirdi. Borclunu borcundan qurtardı. Təpә gimi әt yığdı. Göl gimi qımız sağdırdı. Әl götürüb arzularını dilәdilәr. Allaһ bir ağzı dualının alğışı ilә övlad verdi. Arvadı һamilә oldu. Bir neçә müddәtdәn sonra bir oğlan doğdu. Oğlançığı dayәlәrә verdi, saxlatdı... At ayağı iti, ozan dili çevig olur. Yiyәsi olan yekәlir, qabırğalı böyüyür. Oğlan on beş yaşına girdi. Oğlanın atası köçüb Bayındır xanın adamlarına qarışdı. Deyilәnә görә, Bayındır xanın bir buğası vә bir də buğrası vardı. O buğa bәrg daşa buynuz vursa, un kimi üyüdәrdi. Bir yazda, bir dә payızda buğa ilә buğranı savaşdırırdılar. Bayındır xan Qalın Oğuz1 bәyləri ilә tamaşaya baxır, әylәnirdi. 10 Bir dәfә, sultanım, yenә yazda buğanı saraydan çıxardılar. Dәmir zәncirli buğanı üç kişi sağdan, üç kişi dә sol yandan tutmuşdu. Gәlib meydanın ortasında qoyub getdilər. Bu vaxt Dirsә xanın oğlu üç uşaqla meydanda «aşıq-aşıq» oynayırdı, Buğanı qoyub gedәndә oğlanlara «qaç» dedilәr. Oğlanların üçü qaçdı, Dirsә xanın oğlu qaçmadı. һündür meydanın ortasında durdu-baxdı. Buğa da һücum edib oğlana sarı gәldi. İstәdi ki, oğlanı һәlak etsin. Oğlan buğanın alnına çәpәgi bir zәrbә vurdu. Buğa dalı-dalı getdi, geri qayıdıb oğlana һucum etdi. Oğlan yenә buğanın alnına möһkәm bir yumruğ vurdu; bu dәfә buğanın alnına yumruğunu dayadı, itәlәyib meydanın başına çıxardı. Oğlanla buğa xeyli çәkişdilәr. Buğanın iki kürәyi üstündә köpük durdu. Nә oğlan, nә dә buğa üstün gәlirdi. Oğlan fikirlәşib öz-özünә dedi: «Bir dama dirәk vururlar, o dama dayaq olur. Mәn niyә bunun alnına dayaq olub dururam?» Yumruğunu buğanın alnından çәkib, yolundan atıldı. Buğa ayaq üstündә dura bilmәdi, yıxıldı; tәpәsi üstә düşdu. Oğlan bıçağına әl atdı. Buğanın başını kәsdi.Oğuz bәylәri gәlib, oğlanın başına toplaşdılar, әһsәn dedilәr. «Dәdəm Qorqud gәlsin, bu oğlana ad qoysun; özüylә götürüb, atasının yanına getsin. Atasından oğlana bәylik istәsin, tәxt alıb versin»,—dedilәr. Çağırdılar, Dәdә Qorqud gәldi. Oğlanı götürub atasının yanına getdi. Dәdә Qorqud oğlanın atasına söylәmiş, görәk, xanım, nә söylәmiş— demişdir: һey Dirsә xan! Oğlana bәylik ver, Taxt ver,—güclüdür, әrdәmlidir! Boynu uzun bәdәvi at ver, Qoy mnnsin, һünәrlidir! Yaylağından on qoyun ver, Bu oğlana şişlig olsun, cüssәlidir! Qaytabandan2 qızılı dәvә ver bu oğlana, Qoy yüklәsin, һünәrlidir! Qızıl tağlı һündür ev ver bu oğlana, Kölgә olsun, әrdәmlidir! Çiyni ğuşlu cübbә-don ver sәn bu oğlana, 11 Qoy geyinsin, һünәrlidir! Bu oğlan Bayındır xanın uca meydanında vuruşmuşdur. Sәpin oğlun bir buğa öldurmüşdür, qoy adı «Buğac» olsun. Adını mәn verdim, yaşını allaһ versin,—dedi.Dirsә xan oğlana bәylik verdi, taxt verdi. Oğlan taxta çıxdı, atasının qırx igidini unutdu. O qırx igid һәsәd apardı, kin saxladı. Bir-birinә söylәdilәr: «Gәlin, oğlanı atasının gözündәn salaq. Bәlkә atası onu öldürә, һörmәtimiz onun atası yanında yenә xoş ola, artıq ola»,—dedilәr. 2Qaytaban—dәvәlәrin saxlandığı yer. Bu qırx igidin iyirmisi bir yana, iyirmisi dә o biri yana getdi. Әvvәlcә iyirmisi gedib, Dirsә xana bu xәbәri gәtirdn: «Görürsәnmi, Dirsә xan nәlәr oldu? Yarımasın sәnin oğlun, nankor vә fәrsiz çıxdı. Qırx igidini dәstәsinә qatıb, Qalın Oğuzun üstünә yürüş etdi. һarada gözәl vardısa, çәkib aldı. Ağ saqqallı qocanın ağzına, ağ birçәkli qarının südunә söydü. Axan duru sulardan, -çılpaq yatan Ala dağdan söz-sov adlayıb- keçәr, xanlar xanı Bayındıra xәbәr çatar. «Dirsә xanın oğlu belә yaramaz işlәr görüb» desәlәr, yer üzündә kәzmәyindәn ölmәyin yaxşı olar. Bayındır xan sәni çağırar, sәnә ağır cәza verәr. Belә oğul sәnin nәyinә gәrәkdir? Belә oğulun olmasından olmaması yaxşıdır. Öldürsәnә!»—dedilәr. Dirsә xan; «Gedin, gәtirin, öldürüm!»—dedi. Belә dedikdә, xanım, o namәrdlәrin iyirmisi dә gәlib çıxdı vә bir iftira da onlar gәtirdilәr. Dedilәr: «Dirsә xan, sәnin oğlun qalxıb yerindәn durdu, köksü gözәl böyük dağa ova çıxdı. Sәn var ikәn ov övladı, quş vurdu. Anasının yanına götürüb gәldi. Al şәrabın tündünu aldı, içdi. Anası ilә dilbir olub, atasına qәsd etmәk istәyir. Sәnin oğlun nankor çıxdı. Çılpaq yatan Ala dağdan ötüb, xanlar xanı Bayındıra xәbәr çatar. «Dirsә xanın oğlu belә yaramaz işlәr görüb» deyәrlәr. Sәni çağırdarlar, Bayındır xanın yanında sәnә cәza verәrlәr. Belə oğul nәyinә gәrәkdir? Öldürsәnә!»— dedilәr.Dirsә xan dedi: «Gedin, gәtirin öldürüm! Belә oğul mәnә gәrәk deyil!» 12 Dirsә xan dedi: «Gedin, gәtirin öldürüm! Belә oğul mәnә gәrәk deyil!»Dirsә xanın nökәrləri1 deyir: «Biz sәnin oğlunu necә gәtirәk? Sәnin oğlun bizim sözümüzü dinlәmәz, bizim sözümüzlә gәlmәz. Qalxıb yerindәn dur. İgidlәrini oxşayıb başına yığ; oğlunla görüş, yanına alıb ova çıx. Quş uçurub ov ovlayanda oğlunu oxlayıb öldür! Әgәr belә öldürmәsәn, bil ki, başqa cür öldürә bilmәzsәn!» Soylama: Salxım-salxım dan yellәri әsdikdә, Saqqallı, boz, ac torağay ötdükdә, Bәdәvi atlar yiyәsini görüb kişnәdikdә, Saqqalı uzun tat kişi azan çәkәndә, Ağlı, qaralı seçilәn çağda, Qalın oğuzun gәlini-qızı bәzənәn çağda, Köksü gözәl böyük dağlara gün dәyәndә, İgid bәylәr, qәһrәmanlar bir-birilә döyüşəndә... Dirsә xan sübһ tezdәn yerindәn durdu. Oğlunu yanına salıb, öz qırx igidinin dәstәsinә qoşdu, ova çıxdı. Ov ovladılar, quş vurdular. 0 qırx namәrdin bir neçәsi oğlanın yanına gәlib deyir: «Atan dedi, geyiklәri qovub gәtirsin, mәnim qarşımda toplasın; oğlumun at sәyirtmәyini, qılınc çalma-ğını, ox atmağını görüm, sevinim, öyünüm!»Oğlan cavandır, nә bilsin? Geyiki qovub gәtirir, atasının qarşısında qıcıqlandırıb-acıqlandırırdı ki, «atam at çapmağıma baxsın—öyünsün; ox atmağıma baxsın—fәrәһlәnsin; qılınc çalmağıma baxsın.— sevinsin!»O qırx namәrd isә deyir; «Dirsә xan, görürsәnmi, oğlanı? Çöldәn-düzdәn geyiki qovur, sәnin qabağına gәtirir ki, geyikә atarkәn oxla sәni vurub öldürsün. Oğlun sәni öldürmәmiş sәn oğlunu öldür!». Oğlan geyiki qovarkәn atasının önündәn gәlib-gedirdi. Dirsә xan Qorqud sinirli2 bәrk yayını әlinә aldı. Üzәngiyә qalxıb möһkәm çәkdi, sәrrast atdı: oğlanı iki kürәyinin arasından vurub yıxdı. Ox arasından oğlanın qanı şoruldadı, qoynuna doldu. O, bәdәvi atının boynunu qucaqlayıb yerә yıxıldı. 13 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|