Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
öz elmini – atçılığı gözəl bilən ahıl bir rus idi. Praktiki
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
104 öz elmini – atçılığı gözəl bilən ahıl bir rus idi. Praktiki məşğələlərin keçirilməsi üçün texnikumun öz köməkçi təsərrüfatı yox idi. Bu məqsədlə professor adətən tələbələri Jambılın “Atşabar” mal-qara bazarına aparırdı. Bu dəfə də belə oldu. Bazar günləri burada lap qələbəlik olurdu: yaxın aullardan, Qırğızıstanın Talas vilayətindən insanlar heyvan alıb-satmaq üçün bura axışırdılar. Dəllallar böyük canfəşanlıqla alver edir və kütlənin içində vurnuxurdular. Biz özümüzə uyğun bir uzunqulaq seçdik. -Tələbə Aytmatov, - deyə ötən gün bizə “Ulaqların sivilizasiyanın inkişafında rolu” mövzusunda mühazirə oxuyan professor eynəyinin arxasından mənə baxdı. – Deyin görək siz bu nəcib heyvan haqqında nə bilirsiniz? - Bu heyvan əvvəllər yalnız Afrika və Asiya qitələrində yayılmışdı, - mən həvəslə başladım. – Hazırda isə Suriya, Kəşmir, Tibet, Türkmənistan, Özbəkistan, Qazaxıstan və Qırğızıstanda, həmçinin Monqolustanda rast gəlinir. Ulaqlardan əsasən yükdaşıyan ev heyvanı kimi istifadə olunur. Siz özünüz də görürsünüz ki, ulaq başqa mal- qaradan qulaqlarının uzunluğu ilə fərqlənir, onların həm də uzun, nazik quyruğu var. Hamiləlik dövrü on iki aydır... – və elə bu yerdə mən eşşəyin sahibini tanıdım və dəhşətdən donub qaldım. Bu, mənim xalam Qaraqız və yeznəmiz Dosalınn qonşusu idi. O, gözlərini bərəldib mənə baxırdı. Yəqin təəccüblənirdi ki, niyə mən onun eşşəyinə yaxınlaşıb ağıllı-ağıllı heyvanın şəcərəsi barədə danışıram. Utandığımdan yerə girməyə hazır idim. Hətta səsim də batdı. Amma professora bunu necə başa salım? – Aytmatov, niyə susdunuz? Davam edin! Deyin görüm boz ulaq digərlərindən nə ilə fərqlənir? Gərginlikdən məni tər basmışdı. Nə isə... Şəhərə qayıdandan sonra bu hörmətli ağsaqqal 105 bütün aula danışmışdı ki, mən şəhərdə nəyi öyrənməyə getmişəm. Qırxıncı illərin sonunda isə bizim aulda hakim, prokuror, milis peşələrinə yiyələnlər ən hörmətli adamlar sayılırdı. Hətta belə bir çastuşka da var idi: Görüm ərin milisioner olsun sənin, İçdiyinsə Hind çayı olsun sənin! Mənim qohumlarım – xalam, əmim fəxr edirdilər ki, mən şəhərdə oxuyuram. Hesab edirdilər ki, mən hörmətli bir peşəyə yiyələnəcəyəm və Allah qoysa qayıdandan son- ra böyük adamlarla oturub-duracağam. Kəndə gələndə məndən heç nəyi əsirgəməz, doyunca yedizdirməyə çalışar, cibimə pul basardılar. Qonşunun bu danışdıqlarını eşidəndən sonra isə bilmirdilər ki, gülsünlər, yoxsa ağlasın- lar. Tətildə kəndə qayıdandan sonra Qaraqız-apa qəm- li-qəmli mənə baxaraq köks ötürdü: - Camaat danışır ki, sən şəhərdə “eşşək elmi” öyrənirsən. Bunu necə başa düşək, ay bala? Başqa bir elm tapa bilmədin? Əgər eşşəklər barədə nəsə öyrənmək istəyirdinsə, daha uzağa niyə gedirdin, bizim kənddə doludu ki... İndiyə kimi yadımdadır ki, utandığımdan qıp-qırmızı oldum. Elə istəyirdim ki, mənə parlaq gələcək arzulayan bu çox mehriban qohumlarımın qarşısında özümə haqq qazandırım”. Qısa pauzadan sonra prezident soruşdu: - Çingiz bəy, neçə ildir sizi Nobel mükafatına namizəd irəli sürürlər? 106 - Yəqin iyirmi-iyirmi beş il olar, - Aytmatov cavab ver- di. - Mənə elə gəlir, bu mükafatı heç sizin əlinizə su tök- məyə layiq olmayan bəzi yazıçılar da alıblar. Səbəb nədir görəsən?.. - İndiyə kimi bu mükafatı müsəlman aləmində yalnız bir nəfər - ərəb yazıçısı Naqip Mahfuz alıb. O da yalnız ona görə ki, onun arvadı yəhudidir – deyə mən söhbətə müdaxilə elədim. – Çingiz bəyin çox yaxşı həyat yoldaşı var – Məryəm. Bir dəfə üçümüz oturub çay içirdik. Mən zarafatla təklif elədim ki, “Gəlin Nobel mükafatı alması üçün Aytmatovu 2-3 illiyə yəhudi qızı ilə evləndirək.” Məryəm çox sakit tərzdə dedi ki: “Mən etiraz etmirəm”. Amma, Çingiz bəy razı olmadı. - Belə çıxır ki, təqsirkar Nobel mükafatı komitəsi yox, Çingiz bəyin özüdür? – prezident qəhqəhə çəkib güldü. Sonradan Türkiyədə mənimlə Çingiz Aytmatovun da iştirak etdiyi sanballı beynəlxalq bir toplantıda Süleyman Dəmirəl bütün türk xalqları adından Çingiz Torekuloviçin Nobel mükafatına namizəd irəli sürülməsini təklif etdi. Şıken əvvəlcə bunun əleyhinə çıxmaq istəsə də, sonra Dəmirəlin xətrinə dəyməmək üçün razılaşdı. Mən də çıxış edərək təklifi dəstəklədim. Beləliklə Aytmatov dövlətlərarası razılaşma səviyyəsində Nobel mükafatına namizəd verildi. Türkiyə prezidentinin köməkçisi yeddi dövlət başçısının Nobel komitəsinə müraciətinin rus dilində olan variantını Aytmatova uzatdı. O, isə ona gözucu baxıb mənə verdi. Dəmirəlin və Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevin təşəbbüsləri ilə tərtib olunan məktubun mətni belə idi: 107 Stokholm, Ədəbiyyat üzrə Nobel Komitəsinin Rəyasət heyətinə Biz planetimizin intellektual qüdrətinin artması və dünyanın sabit inkişafının təmin edilməsində Nobel Komitəsinin rolunu yüksək qiymətləndirir və komitəyə insanların rifahı və sülh naminə məhsuldar işlərində yeni böyük uğurlar arzulayırıq. Amma, bizi Nobel mükafatı laureatları arasında türkdilli xalqların nümayəndəsinin olmaması faktı narahat etməyə bilməz. Baxmayaraq ki, dövrümüzün görkəmli yazıçısı Ç. Aytmatovun namizədliyi artıq dəfələrlə nəzərdən keçirilib. 1998-ci ilin sonunda onun 70 yaşının tamam olacağını nəzərə alaraq biz bir daha Nobel mükafatı laureatı adına layiq görülməsi üçün Çingiz Aytmatovun namizədliyini nəzərdən keçirməyinizi xahiş edirik. XX yüzilliyin ədəbi korifeyləri arasında Çingiz Aytmatovu ən dərin zəka sahiblərindən biri hesab etmək olar. O, Avrasiya xalqlarının mənəvi zənginliyi və mədəni nailiyyətlərini, dünya mədəniyyətinin tükənməz zənginliklərini öz əsərlərinə transformasiya edə bilmişdir. Onun ədəbi sözü dünya xalqları üçün çox böyük mənəvi əqidə, əxlaqi və fəlsəfi əsas yaradır. Bu gün türkdilli xalqların arasında ona bərabər və oxşar ola bilən başqa bir yazıçı yoxdur. Ümidvarıq ki, möhtərəm Rəyasət heyəti nəhayət bizim təklifi mizi qəbul edərək Çingiz Aytmatovun ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülməsinə qərar verəcək. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|