Kommersiya fəaliyyətinin təşkilinin mahiyyət və məzmunu

 

73 

məqsəd kimi, müasir  bilik və nanotexnologiyalar is innovasiyanın inkisaf vasitlri kimi 

müəyyən  edilmiş,  strategiyanın  elmi  cəhətdəndə  təhlili  və  əsaslandırılmağı  mövcud 

uğurların davamlılığının v effektivliyinin teminatı kimi qiymtləndirılir. 

          Ölknin  her  hansı  bir  fealiyyət  sahsinde  innovasiyanı  tətbiq  etməmişdən  öncə  bu 

sahənin  innovasiya  potensıalını  müəyyən  etmək  önəmlidir.  İnnovasiya  potensialı 

innovasiya  fəaliyytinin  həyata  kecirilmsi  üçün  zəruri  olan  maddi,  maliyyə,intellektual, 

elmi-texniki  və  digər  resursların  mcmusudur.  Olknin  innovasiya  potensialı  asagıdakı 

elementlrin  mcmusundan  ibarətdir:  Hazırda  mustəqillik  şəraitind  Azərbaycan 

iqtisadiyyatının  inkisafının  əsas  amillrindən  birini  ölknin  innovasiya  potensialı  təskil 

edir.  Məhz  ona  gördə  respublikanın  gəlcək  sosial-iqtisadi  tərəqqisi  ilk  növbdə  

iqtisadiyyatın  innovasiya  yoluna  keçirilməyindən,  yeni  texnoloji  proseslərin 

yaradılmağı və tətbiqi ilə rəqabtə davamlı məhsulların, əmək və maliyyə ehtiyatlarının 

artırılmağından  asılıdır.  Ancaq  effektli  olan  elmi  biliklərin  olmağı  şəraitində  ölkə 

istehsala elm texniki inkişafın nəticələrini tətbiq ediblər. 

         Elmi biliklərin idarəedilmsində həmisə elm isçiləri həlledıci rolu oynayır. Bunların 

hazırlanmağı tərəqqi etmiş və tərəqqi etmkdə olan dovlətlərin elmi  texniki siyastində 

aparıcı rol oynayır. 

       Olknin  elmi-kadr  potensialı  innovasiya  prosesinin  bütün  mərhəllərində  əsas 

elementlərdən biri kimi istirak etmklə fundamental və tətbiqi tədqiqatların əsasını  təşkil 

edir.  Elmi  texniki  potensıal  deyildiydə,  dövlətin  elm  sahələrinə  aidolunan  kadrlar, 

maddi,maliyye  resursları,  ictimai,  təbii  və  texniki  elm  sahələrində  əldə  olunmuş 

biliklər,istehsal təcrübəsinin məcmusu basa düşülür. Həmçinin elmi-texnıki potensialda 

iqtısadi proseslərin idarə edılməyi üçün  məlumatların yığılmağı, işlənməyi və verilməyi 

proseslərinin əhatə edən məlumat potensialı da mühüm rola malikdir. 

      Halhazırda  Azərbaycan  Respublikasında    elmi,  təhsıli  və  mədəniyəti  genis 

inteqrasıyya  proseslərınə  cəlb  olunmuşdur.  Sonuncu    2  il  ərzində  tədqiq  olunan  

həmçinin  işləmələri  heyata  keçirən  təşkilatların  sayında  cüzi  azalma  müşahidə 

olunmağına baxmayaraq, bu sahədə istifadə olunan başlıca  vəsaitlərin dəyəri artmışdır. 

2001-2012-ci illər ərzində elmə ölkə büdcəsindən ayrılan xərclərin həcmiisə 

---

 

74 

10 dəfə dən cox artmış, 2010-ci ildə 105,1 milyon manat təşkil etmisdir. Ümumixərclər 

isə bundan bir qədər çox, yəni 112 milyon  manat təşkil etmişdir. Aydın olduğu qədəri 

iləkimi,  tədqiqat  və  işləmələrə  çəkilən  xərclərin  tərkibində  daxili  xərclər  boyuk 

əksəriyyəti təskil edir. Bu xərclərə carı və əsasli xərclər aiddir ki, buda 97 % ə qədəri 

cari xərclərindən ıbarətdir. 

   Bunlardan  əlavə,  tədqiqat  və  işləmələrə  çəkilən  xərclərin  maliyyə  mənbəyidə  maraq 

doğuran məsələlərindən birıdir.  

   Elmi işçilər iqtisadiyyatın bütün sahələrində və cəmiyyətdə innovasiyanın 

banisi  hesab  olunurlar.  Sahibkarlıq  sektorundada  isə  cəmi  on  üç  müəssisə  tədqiqatları  

və işləmələrı həyata keçirir. 

Elmı-tədqiqatlar    aparılan  müəssisələrimizin  səksən  faizi  Baki  şəhərində  yerləşər  ki, 

bukimi hallarda elmi texniki potensıalın mərkəz ilə regionlar  arasındakı fərqililiklərinə  

səbəb olmuşdur.  

 

Respublikamız  dünya  iqtısadiyyatına  inteqrasıyası  müddəti  kommersiya 

fəaliyətinin  tərəqqisi  üçün  iqtısadiyyatın  fərqli    sektorlarındada  yeni  bazar 

sturukturlarının  formalaşmağı  üçun  islahatların  aparılmağı  mütləq  olmuşdur., 

Respublikamızda  istehsalin  dahada  dərinləşməyi  dovlətin  iqtısadi  siyasətində    çox 

mühum  rol  oynayır.  Hal  hazırda    olkədə  iqtısadi  islahatların  keyfiyyəti  yeni  dövrə 

qədəm  qoymusdur.  İqtısadiyyatın  sturukturunda  koklü  surətdə  dəyişikliklər  baş 

vermişdir,təzə  təsərrufat  strukturlarına  uyğun  olaraq  iqtisadi  strukturlar,  təsisatlar  və 

iqtisadi munasibətlər formalaşmaqdadır.  

 

 

 

 

 

 

---

 

75 

 

 

 

 

 

 

 

 

İllər 

Milyon ABŞ dolları ilə 

Əvvəlki 

ilə 

nisbətən 

faktiki 

qiymətlərlə, faizlə 

ticarət 

dövriyyəsi 

idxal  

ixrac 

saldo 

ticarət 

dövriyyəsi 

idxal 

ixrac 

2005 

7 131.4 

3 515,9 

3 615,5 

99.6 

136.7 

133.9 

139.6 

2006 

8 558.4 

4 211,2 

4 347,2 

136.0 

120.0 

119.8 

120.2 

2007 

11 638.9 

5 466,7 

6 372,2 

1 105.5 

136.0 

125.1 

146.6 

2008 

11 791.7 

5 713,5 

6 058,2 

344.7 

101.1 

108.5 

95.1 

2009 

54 926.0 

7 170,0 

47 756,0 

40 596.0 

466.6 

125.5 

788.3 

2010¹ 

20 824.5 

6 123,1 

14 701,4 

8 578.3 

37.9 

85.4 

30.8 

2010² 

33 160.7 

6 600.6 

26 560.1 

19 859.5 

108.5 

105.0 

106.9 

2011¹ 

27 960.8 

6 600,6 

21 360,2 

14 759.6 

120.0 

105.0 

125.3 

---