Komputer şƏBƏKƏLƏRİ VƏ telekommunikasiYA

 

 

22 

 

-  Marşrutlaşdırıcılar  (ingiliscə  Router)-  körpülərdən  fərqli  olaraq  ümumi 

protokollu  şəbəkələri  daha  səmərəli  birləşdirirlər.  Məsələn  marşrutlaşdırıcı  iri 

həcmli məlumatları daha kiçik hissələrə bölməklə lokal şəbəkələrin müxtəlif ölçülü 

paketlərlə qarşılıqlı əlaqəsini təmin edir. bundan əlavə marşrutlayıcı paketi konkret 

ünvana göndərə bilər. paketin hərəkəti üçün ən yaxşı yolu seçə bilər; 

-  Körpü  marşrutlaşdırıcısı  (ingiliscə  Brouter)-  bu  körpü  və  marşrutlaşdırıcının 

hibridi  olub,  əvvəlcə  mümkün  olan  yerdə  marşrutlaşdırmanı  həyata  keçirir, 

müvəffəqiyyətsizlik halında körpü rejiminə keçir; 

- Şlüz (ingiliscə GateWay)- körpülərdən fərqli olaraq müxtəlif şəbəkə protokollarına 

malik şəbəkələri birləşdirir. Burada şlüzə bir şəbəkədən daxil olan məlumat onun 

ötürüləcəyi şəbəkənin tələblərinə uyğun olaraq çevrilir və sonra ötürülür. Beləliklə 

şlüzlər yalnız şəbəkələri birləşdirmir, həm də onların vahid şəbəkə kimi işləməsini 

təmin  edir.  Şlüzlər  vasitəsilə  lokal  şəbəkələr  universal  güclü  kompüterlər  olan 

meynfreylərə də birləşdirilə bilir. 

Qeyd edək ki, hazırki dövrdə müvəffəqiyyətlə simsiz şəbəkələrdən də istifadə edilir. 

Adətən simsiz şəbəkələrdən o yerlərdə istifadə edilir ki. həmin yerlərdə kabellərdən 

istifadə  mümkün  deyil  və  ya  onlardan  istifadə  problemlər  yaradır.  Buna  tarixi 

binaları, metal və dəmir beton döşəməli otaqları, qısa müddətə icarəyə götürülmüş 

ofisləri,  anbarları,  sərgi  və  konfrans  zallarını  misal  göstərmək  olar.  Simsiz 

şəbəkələrin aşağıdakı topologiyaları mövcuddur: 

- “Hamı hamı ilə” topologiyası. Burada şəbəkə informasiyanın ötürülməsi mühiti 

kimi radiodalğalardan istifadə edən. bütün istiqamətlərdə antennalarla təmin olunan 

şəbəkə radio adapterlərinin köməyi ilə reallaşdırılır. Bu şəbəkələrin fəaliyyət dairəsi 

50-200 m olur. 

Şəbəkənin simsiz və kabel hissələri arasındakı əlaqə üçün giriş nöqtəsi 9 radiokörpü) 

adlanan  xüsusi  qurğulardan  istifadə  edilir.  Qeyd  edək  ki,  bu  məqsədlə  simsiz  və 

kabel şəbəkə adapterlərinə malik adi kompüterdən də istifadə etmək olar.  

-  “Nöqtə-nöqtə”  topologiyası.  Simsiz  şəbəkələrin  istifadəsinin  digər  bir  sahəsi 

verilənlərin  ötürülməsi  infrastrukturu  (ümumi  daxilolma  kabel  şəbəkələri, 

---

 

 

23 

 

yüksəkkeyfiyyətli telefon xətləri) olmayan bir-birindən uzaqda olan lokal şəbəkələr 

seqmentləri  arasında  əlaqənin  təşkilidir.  Bu  halda  iki  bir-birindən  uzaqda  olan 

seqmentlər  arasında  əlaqənin  yaradılması  üçün  istiqamətlənmiş  tipli  antennalara 

malik radiokörpülərdən istifadə edilir. 

-  “Ulduz”  tipli  topologiya.  Əgər  şəbəkədə  bir  neçə  seqmenti  birləşdirmək 

lazımdırsa “ulduz” tipli topologiyadan istifadə edilir. Bu halda mərkəzi qovşaqda 

bütün  istiqamətli  antenna,  uzaqda  olan  qovşaqlarda  isə  istiqamətlənmiş  antenna 

quraşdırılır.  quraşdırılır. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  simsiz  şəbəkə  magistrallarından  istifadə  aşağı  sürətlə 

işləyən modemlərdən istifadədən imtinaya imkan verir. 

 

 

 

 

 

12.

 

LOKAL KOMPUTER ŞƏBƏKƏSİ VƏ TOPOLOGİYALARI 

Lokal  şəbəkələrdən  uzun  müddətdir  ki,  istifadə  olunmasına  baxmayaraq  onların 

təsnifatı şərti aparılır. Lokal şəbəkələr aşağıdakı əlamətlərə görə təsnifləşdirilirlər: 

- Təyinatına görə: idarəedici (təşkilati, inzibati və texnoloji prosesləri), informasiya 

(informasiya  axtarışı),  hesablayıcı,  sənəd  informasiyasının  emalı    və  s.  lokal 

şəbəkələr; 

  - Şəbəkədə istifadə olunan kompüterlərin tipinə görə: bircins və ya həmcins (bütün 

işçi  stansiyalar  eyni  modifikasiyadan  olduqda)  və  qeyri-həmcins  (  müxtəlif 

platformalara  malik  kompüterlər  olduqda.  Məsələn  İBM  PC,  Macintosh,  Unix-

kompüterlər) lokal şəbəkələr; 

- İdarəetmənin təşkilinə görə: mərkəzləşdirilmiş idarə edilən ( mərkəz kimi fəaliyyət 

göstərərək  kompüterlərin  fayl-server  tərəfindən  idarə  olunması),  eyni  mərkəzdən 

idarə edilməyən, birranqlı  lokal şəbəkələr; 

---

 

 

24 

 

-  İnformasiyanın  ötürülməsinin  təşkilinə  görə:  informasiyanın  marşrutlaşdırılması 

ilə işləyən (şəbəkədə informasiya əvvəlcədən müəyyən olunmuş marşrut üzrə ardıcıl 

olaraq  ötürülür)  və  informasiyanın  seleksiyası  ilə  işləyən  şəbəkələr  (verilənlərin 

ötürülməsi  zamanı  şəbəkədəki  bütün  kompüterlər  öz  aralarında  şəbəkəyə  sahib 

olmaq üçün mübarizə aparırlar). 

Adətən bütün lokal şəbəkələr işçi stansiyalardan və serverlərdən ibarət olurlar. 

İşçi stansiya lokal şəbəkəyə daxil olan orta güclü, yaxşı funksional imkanlara malik 

olan  kompüterdir.  Bu  stansiyalarda  ayrı-ayrı  istifadəçilər  ümumi  resurslardan 

istifadə  edirlər.  Server  ümumi  daxil  olmaya  malik  şəbəkə  resurslarının 

bölüşdürülməsinin  idarə  olunması  funksiyasını  yerinə  yetirən  proqram-aparat 

sistemidir.  Burada  aparat  kimi  daha  güclü  kompüter  istifadə  istifadə  olunur, 

proseslərin proqram idarəetməsini isə şəbəkə əməliyyatlar sistemi reallaşdırır. Qeyd 

edək ki. daha iri həcmli lokal şəbəkələrdə bir neçə serverdən istifadə etmək olar.  

Lokal kompüter şəbəkələri eyni mühitdə və çox böyük olmayan  ərazidə (1 

otaq, 1 bina, 1 müəssisə və s.) qurulan şəbəkədir.  

Bir təşkilatın kompüterlərini birləşdirən şəbəkəyə Lokal şəbəkə və ya LAN (Local 

Area Network) deyilir. Bu şəbəkələrdə kompüterlər arası məsafə adətən 1-2 km-dən 

çox olmur. Lokal kompüter şəbəkələri müxtəlif topologiya (struktur) üzrə qurulur. 

 

 

Şin topologiyası 

Şin  topologiyalı  lokal  şəbəkələr  ən  sadə  struktura  malikdirlər.  Bu  topologiyada 

bütün  kompüterlər  paralel  olaraq  şinə  qoşulurlar.  Şin  –  kompüterləri  bir-birinə 

bağlayan kabel sistemidir. İnformasiya paketlər şəklində şinlə hər iki tərəfə ötürülür. 

İnformasiya  göndərmək  istəyən  kompüter  şinin  boş  olub-olmamasını  (yəni  şinlə 

digər kompüterlərin informasiya göndərib-göndərməməsini) yoxlayır. Əgər şin boş 

isə kompüter paketləri şinlə ötürür. Paket bir neçə hissədən: 

1.

 

informasiyanın ünvanlandığı kompüterin ünvanından; 

2.

 

informasiyanı göndərən kompüterin ünvanından; 

---