Korrupsiyaga qarshi samarali kurash chora tadbirlari mamlakat taraqqiyoti omili sifatida
Yüklə 457,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
| w
www.oriens.uz December 2021 boshqarayotganlar tomonidan oz bo‘lsada o‘zlashtirib olinmasligi mumkin emas”, degan pessimistik xulosaga kelgan[3]. Uning qarashlari Nikolla Makiavellining ijtimoiy-siyosiy qarashlariga juda o‘xshash bo‘lib, Artha Shastra fikricha, hukmdorlar o‘z maqsadlariga erishish uchun qat’iylik va halollik qoidalariga amal qilgan holda, hech bo‘lmaganda, faqat o‘z sub’ektlariga nisbatan, barcha vositalardan foydalanishlari mumkin. “Suv ostida harakat qilayotgan baliqlarni ichimlik yoki suvsizligini aniqlash mumkin bo‘lmagani kabi, davlat ishlarida ishlaydigan davlat xizmatchilari [o‘zlari uchun] pul olayotganda ham topilmaydi”. Artha Shastra naqllari orasida eng mashhuri bo‘lgan ushbu naqlda davlat amaldorining moliyaviy insofsizligini isbotlash qanchalik qiyinligi qiyos qilingan. U “Moddiy farovonlik bo‘yicha ko‘rsatmalar”da shunday ta’kidlagan edi: “Til uchida topilgan asal yoki zaharni tatib ko‘rmaslikning iloji bo‘lmaganidek, qirolning mol-mulkidan davlat xizmatchisi ham bir oz bo‘lsa-da, foydalanmasligi mumkin emas”[4]. Bunday holni biz qadimgi Misr hayotida ham uchratishimiz mumkin bo‘lgan, chunki firavnlar davrida ulkan byurokratik tizim shakllangan bo‘lib, dehqonlar, hunarmandlar va hatto harbiylarga nisbatan qonunbuzarlik, o‘zboshimchalik qilishga imkon bergan[5]. Korrupsiya davlatning obro‘siga juda qattiq putur yetkazadi. Dunyoning yetakchi dinlarida ham birinchi navbatda huquqni muhofaza qiluvchi organlarning poraxo‘rligi qattiq qoralanadi. Jumaladan, Injilda “Sovg‘alarni qabul qilma, chunki sovg‘a ko‘rni ko‘radigan qiladi va haqiqatni o‘zgartiradi” deyilgan bo‘lsa, Qu’roni Karimda “Boshqalarning mulkini nohaq yo‘l bilan olmangiz va boshqalarga tegishli bo‘lgan narsalarni olish uchun o‘z mulkingizdan hokimlaringizga pora qilib uzatmangizlar”[6] deyilgan. Umuman olganda, korrupsiya jiddiy axloqiy, iqtisodiy va siyosiy muammolarga sabab bo‘lib, davlat va jamiyat boshqaruvni buzadi, qolaversa, rivojlanishga to‘sqinlik qilib, raqobat muhitini inkor qiladi. Oqibatda, adolatsizlik avj olib, inson huquqlari poymol bo‘lishi va qashshoqlikni ortishiga olib keladi. Bundan tashqari, biznes yuritish qiymatini oshib, noaniqlik tijorat operatsiyalari ichiga joriy, tovarlar va xizmatlar narxini ham oshishiga, mahsulot va xizmatlar sifatini pasayishiga, davlat muassasalariga ishonchsizlikka hamda bozorlardan samarali foydalanishga sun’iy g‘ovlar paydo bo‘lishiga olib keladi. Korrupsiya barcha davlatlarga xos bo‘lgan va har doim mavjud bo‘lgan butun ijtimoiy boshqaruv tizimining eng daxshatli illati hisoblanib, u faqat turli darajadagi faollikdagi ijtimoiy munosabatlar tizimiga ta’sir qildi, ba’zan shunday faollik darajasiga ega bo‘ldiki, u bu munosabatlarning tartibga soluvchisiga aylandi, qonunni |