Kriptovalyuta: iqtisadi və hüquqi aspektlər Kriptovalyuta ifadəsi, xüsusi ilə onun ilk
Yüklə 5 Mb. Pdf görüntüsü
|
SƏ H İFƏ 26 A LTCOİN VƏ
K RİPTOVALYUTA
E
Necə işlədiyini tam anlamasalar belə, çox insan Bitcoin-i bir az da olsa bilir. Bununla yanaşı, kriptovalyutalarla məşğul olmağa başlayanda, altcoin kimi tanınan yüzlərlə növ kripto pul vahidi olduğunu öyrənmək mümkündür. A ltcoinlər, kripto pul mühitinin maraqlı bir istiqamətidir, ancaq hər kəs üçün deyil. “Altcoin” sözü “Bitcoinin alternativi” sözünün qısaldılmasıdır və Bitcoin istisna olmaqla digər bütün kripto pul vahidlərini açıqlayır. Altcoinlər, Bitcoinin variantları adlandırılır, çünki altcoinlər ən azı bir Bitcoin komponentini dəyişdirməyi və ya yaxşılaşdırmağı ümid edirlər. Yüzlərlə altcoin var (Coinmarketcap, bu material yazılarkən 1097 ədəd altcoin punktlar üzrə sadalayırdı) və hər keçən gün daha artır görünür. Çoxu Bitcoin-in əməliyyat sürəti, kommutasiya üsulu və ya hash alqoritmi kimi yalnız kiçik bəzi xassələrini dəyişdirir. Bu coinlərin çoxu uzun müddət ayaqda qala bilməz. İlk altcoinlərdən biri olan Litecoin istisnadır. Bitcoindən fərqli bir hash alqoritmi istifadə etməklə yanaşı Litecoin, çox daha yüksək pul vahidi sayına malikdir. Bu səbəblə Litecoin özünü “Qızıl Bitcoin qarşısında gümüş” kimi təqdim edir. Bununla yanaşı, bəzi altcoinlər, Bitcoin-in təqdim etmədiyi bəzi faydalı xüsusiyyətlərlə sınaqlar apararaq yeniliklər yaradır. Məsələn, Darkcoin tamamilə anonim əməliyyatlar üçün bir platforma yaratmağa ümid edir; Bitshares, özünü “Wall Street-in ədalətli bir versiyası” kimi təsvir edir və Ripple istifadəçilərin pul vahidləri ilə asanlıqla ödəniş etmək üçün istifadə edəcəkləri bir protokol kimi xidmət verir. Hətta Counterparty və Mastercoin kimi bəzi altcoin ekosistemlər, platformalarını təminat almaq üçün Bitcoin blok zəncirini istifadə edir. 2011-ci ilin aprelində qurulan Namecoin ilk altcoindi. i.f.d. SEVDA HACIZADƏ Coinmark et cape görə t op 5 alt coin
SƏ H İFƏ 27 Namecoin, eyni zamanda pul vahidi olaraq funksiya görsə də, sahə adı qeydiyyatını (domain registration) mərkəzsizləşdirərək internet senzuranı daha çətin hala gətirmək istəyir. Yuxarıda altcoin nədir, nə deyil ki, qısaca toxunduq. İndi altcoin-ləri haradan əldə edib ona baxaq. Bitcoində olduğu kimi, altcoin əldə etmək üçün də müxtəlif yollar var. Altcoin almaq üçün ən sadə yol onları mal və ya xidmət üçün ödəniş kimi qəbul etməkdir. Bunu etməklə məşğul olmaq üçün bacarıq mərkəzini, işinizi reddit tərzli saytlarda nümayiş etdirən bir reklam hazırlamaq olar. Həmçinin kriptovalyuta birjalarında altcoinlər üçün də ticarət edə bilər. Bir çox birja, Bitcoin-i vasitəçi kimi istifadə edir (bir neçəsinin qiymət cütlərinin olmasına baxmayaraq), hazırda bitcoin pul yoxdursa altcoin-lər üçün ticarət aparmazdan əvvəl satın alınmalıdır. Ən çox ticarət keçirilən birjaların bəziləri BTER, Bittrex, Mintpal, Cryptsydir. Bir çox altcoin, coinin genişləndirilməsini artırmaq və yeni istifadəçiləri öz icmalarına cəlb etmək üçün hədiyyə verməyə də sponsor olurlar. Pul azdırsa və ya yaxşı satma qabiliyyətləri yoxdursa, pul qazanmaq üçün ecazkar bir yoldur. Kriptovalyuta kriptoqrafik texnologiya ilə qorunan rəqəmsal bir valyutadır. Bu pul vahidlərinin heç bir fiziki analoqu yoxdur, onlar yalnız virtual məkanda mövcud olurlar. Kağız pullardan rəqəmsal pulların tək fərqi odur ki, birincini əlinizə ala, cibinizə qoya bilərsiniz. Kağız puldakı kimi burda da seriya olur. 2140-cı ilə qədər “Bitcoin” 21 milyon ədəd istehsal olunacaq. Hazırda bu rəqəm 16 milyondur və ondan 5 milyonu itirilib. Dünya əhalisinin sayını nəzərə alsaq, tələb və təklifə əsasən demək olar ki, kriptovalyutaların sayı gələcəkdə artacaq. “Efirium” isə limitsiz şəkildə istehsal olunacaq. Kriptovalyutaların sahibi yoxdur, hər kəs istehsal edə bilər. Siz kompüterinizin yaddaşından istifadə edərək, yeni dijital pul istehsal edə bilərsiniz. Ancaq bu, o demək deyil ki, siz istədiyiniz qədər istehsal edə bilərsiniz. Bunun bir alqoritmi, qaydası var. Buna nəzarət edən təşkilatlar çalışırlar ki, rəqəmsal valyutanı hər zaman dəyərdə saxlasınlar. Hər kəs öz valyutasını çap edə bilər, ancaq bunun üçün milyonlarla pul lazımdır. İnsanlar da dəyəri 100 milyondan çox olan valyutalara etibar edir”... Termin Forbes jurnalında 2011-ci ildə nəşr olunan Bitcoin sisteminin “Kriptovalyuta” (Kriptoqrafik valyuta) haqqında məqalə dərc olunduqdan sonra müəyyən edilmişdir. Bitcoin-in müəllifi başqaları kimi, “elektron pul” terminindən istifadə edirdi. Müxtəlif kriptovalyutaların verilməsi üçün müxtəlif üsullar tətbiq olunur: mayninq, forjinq və ya ICO. Bitcoin-i bəzi mütəxəssislər gələcəyin pul vahidi kimi qiymətləndirirlər. Bəziləri Bitcoin-in ölkə iqtisadiyyatının inkişafına mənfi təsir edəcəyinə diqqət çəkməyə çalışır. Mübahisələr isə hələ ki, bitmir. Araşdırmalardan müəyyən edilmişdir ki, bitcoin-in müsbət tərəfləri var. Ancaq mənfi tərəfləri daha çoxdur. Bitcoin-çilər bu sistemin uğurunu onunla əlaqələndirirlər ki, artıq bank erası bitib və bank sistemini əvəz edəcək tək sistem məhz Bitcoin olacaqdır. Ümumiyyətlə bank sisteminin çökdüyünü və bankçılıq erasının bitdiyini iddia etmək obsurd bir fikir və ya absurd mövqedir. Kriptovalyutanın iqtisadi mahiyyəti və hüquqi vəziyyəti müzakirə olunur. Ölkədən asılı olaraq kriptovalyutalara ödəniş vasitəsi, müəyyən bir məhsul kimi baxılır (məsələn, bank institutlarında onlarla əməliyyatların aparılmasına qadağa), dövriyyədə məhdudlaşa bilirlər. İnkişaf etmiş və inkişafa meylli olan ölkələr artıq öz milli koinlərinin istehsalına başlanılması mərhələsinə qədəm qoyublar. Yaponiya kimi güclü iqtisadi dayaqlara malik dövlət bütünlüklə kriptovalyutaya keçid etmək əzmindədir və artıq bu proses demək olar yekun mərhələyə yönəlib. Avropa ölklərinin bəzisində koin banklar və marketlər fəaliyyətə başlayıb. Qeyd edək ki, Azərbaycanda da milli kriptovalyutanın ərsəyə gətirilməsinin zəruriliyi barədə fikirlərə rast gəlinir. Araşdırmalarımız nəticəsində məlum olub ki, bu il sentyabrın 30-dan etibarən Azərbaycanın internet məkanına AzKoin.az adlı sayt daxil olub. Saytın giriş hissəsində açıq və aydın şəkildə yazılıb: “Azərbaycanda ilk kriptovalyuta – Azcoin”. Saytın yaradıcıları əsas məqsəd kimi aşağıdakı qeydləri yerləşdiriblər: “Qloballaşan dünyada insanların rifahının yaxşılaşdırılması, yeni zamana sərhədsiz və məhdudiyyətsiz daxil olmaq, məişət sahəsində həyata keçirilən əməliyyatların sürətləndirilməsi, lokal və qlobal səviyyədə elektron, simsiz və optik şəbəkələrlə hiper mübadilələr etmək”. Azcoin adlı milli kriptovalyutanın yaradılması prosesinə start verildiyini deməyə əsas verən qeydlər isə bunlardı: “Digər kriptovalyutalardan fərqli olaraq, AzCoin Azərbaycan dövlətçiliyinə, onun inkişafına xidmət etmək və xalqımızın qloballaşan rəqəmsal dünyaya inteqrasiyasını təmin etmək üçün yaradılır”. Yüklə 5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|