Kriptovalyuta: iqtisadi və hüquqi aspektlər Kriptovalyuta ifadəsi, xüsusi ilə onun ilk
Yüklə 5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ELEKTRON PULLAR
SƏ H İFƏ 36 RƏQƏMSAL QİTƏ
Materialı ifadə etməyə başlamazdan əvvəl, müəlliflər bir sıra istifadə olunan terminləri dəqiqləşdirməyi məqsədə uyğun hesab edirlər. Kriptovalyutalara emitenti məlum olmayan elektron pullar aid edilə bilər (məsələn, bitcoin), yaxud, bu da əhəmiyyətlidir, emissiyanın əsas məqsədi heç bir aktivlərə əsaslandırılmamış yüksək səviyyəli spekulyativ maliyyə alətinin yaradılmasıdır. Elektron fiat olmayan pullar (daha sonra EP) bizim üçün adət halını almış şəkildə pul deyil, o maddi (deyək kağız) formada mövcud deyil, Mərkəzi Bankın öhdəlikləri deyil (banknotlar) və, daha doğrusu qapalı vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün jetonlardır (tokenlər). Elektron fiat olmayan pullar üç qrup emitentlər tərəfindən buraxılır: korporasiyalar, regionlar və şəhərlər, milli hökumətlər. Bu halda, EP emitenti bazarda tanınır, söhbət bölgələr və hökumətlər haqda getdiyi halda öz aktiv və passivləri, və/və ya vergi, inzibati və digər resursları ilə öz öhdəliklərinin yerləşdirilməsini təmin edir. Digər mühüm amillərdən biri, əsasında kriptovalyutalar və elektron pullar inkişaf edilən baza texnologiyası blokçeynin olmasıdır, bu da əvvəlki pul dünyasının paradiqmaları çərçivəsində bank sahəsi tərəfindən odənilən xidmət üzrə daha uçuz olan demərkəzləşdirilmiş informasiya və ödəmə sistemlərin yaradılmasına imkan verir. Çox vaxt deyirlər ki, blokçeyn texnologiyaları dünyada inqilab edirlər, o cümlədən maliyyə sahəsində. Bu fikri təsdiqləyən bir neçə aspektləri göstərmək istərdik. Məsələn, köhnə paradiqma əsasında mövcud olan bank sistemi çoxdan milli çərçivədən çıxmış şaquli iyerarxiyaya malikdir. Məsələn FATCA tələbləri yalnız bank sirrini deyil, həmçinin bir çox ölkələrin bank sahəsinin milli suverenliyinin qalıqlarınıda ləğv ediblər. Ənənəvi bank – maliyyə sahəsi yüksək tranzaksion xərclər yaradır, ödənişlər uzun müddət ərzində keçirilir (bəzən bir həftə və daha çox), özünü DDOS-dan qoruya FƏRHAD ƏMİRBƏYOV ESMİRA ƏHMƏDOVA A merikanın qiymətli kağızlar bazarının, subordinar ipoteka istiqrazlarının 2007-ci ildə iflası milli sərhədləri tez bir zamanda ötüb bütün dünyanı heyrətləndirdi. 2008-ci ildə başlayan dünya maliyyə böhranının başa çatması gözlənilmir. Lakin, vaxtaşırı olaraq, böhranlar təzə nəyinsə meydana çıxmasına imkan verir. Eyni hal indi də baş verir. Bir sıra ölkələr və sahələr böhrana qapıldıqda, salamat qalmaq məqsədi ilə özünə pul və müxtəlif güzəştlərin ayrılmasının lobbisini həyata keçirdikdə, digərləri sürətli artım nümayiş etdirirlər. Bu məqalədə biz inanılmaz artım və inkişaf yaşayan sahələrin birini göstərmək istəyirik. Söhbət elektron fiat olmayan pullardan gedir. SƏ H İFƏ 37 bilmir – müştərilərin hesablarına hücum və pulların oğurlanması. Öz növbəsində, blokçeyn – hamı bir-biri ilə bağlı olan paylaşma şəbəkəsidir, ödənişlər 10 və daha çox dəfə ucuz olaraq bankların vasitəçiliyinə ehtiyac olmada onlayn şəklində həyata keçirilir. Bununla belə, blokçeyn texnologiyasına əsaslanan məhsullar və xidmətlər inanılmaz rəqabət üstünlüyünə malikdir. RƏQƏMSAL QİTƏ Məlum olduğu kimi, əvvəlki böyük böhranlar, kapitalizm əmək bölgüsü sisteminə daha çox xalqlar və ölkələr daxil edərək, bütün qitələrə ayaq basaraq, pulun tədavül sferasının və satış bazarlarının genişləndirilməsi hesabına aradan qaldırırdı. Lakin 21-ci əsrin əvvəlində, genişlənməyə, frontiri, üfüqü yerindən tərpətməyə daha imkanı olmadan, kapitalizm sistemli böhrana daxil oldu. Kapitalizm özünün indiki modelində kapitalın səmərəliliyinin tükənməsi və məcmu borcunun genişləndirilməsində inkişaf tavanına dirənib, həmçinin təbii ehtiyatlar üzrə ətraf mühitə ekoloji yüklənmə həddinə yaxınlaşıb. Yer kürəsində mənimsənilməsi üçün yeni qitə qalmayıb. Lakin, gözlərimiz önündə yeni “qitə” - rəqəmli yaranır! Belə ki, onun mənimsənilməsini niyə başlamayaq? Oxucuya həmin fenomenə diqqət yetirmək, yeni imkanları qiymətləndirmək imkanı verən rəqəmsal qitənin bir neçə xarakteristikalarını təqdim edəcəyik. Dünya sənaye (modern) istehsal üsullarından postsənaye üsullarına (postmodern) doğru keçid şəraitində yaşayır. Postmodernin əsas xüsusiyyəti məhsulun tiraj olması (istehsalı) prosesində, həm də belə istehsalın operativ idarəetmə prosesində insanın olmamasıdır. Əmək bazarı strukturu yaşadığı prosesləri D.Autorun əyrisi yaxşı nümayış etdirir. D.Autor tərəfindən keçirdiyi tədqiqatın nəticəsi orta sinif ənənəvi olaraq məşqul olduğu peşələrin robotizasiyasının və avtomatlaşdırılmasının sürətlənməsinin baş vermə faktının ifşa edilməsidir. Əmək bazarında olan insanlar istehsalın müasir texnologiyaların tətbiqi mümkün və ya rentabel olmayan aşağı və az ödənişli olan seqmentinə sıxışdırılıb aradan çıxardırlar. Əmək bazarının yuxarı seqmentini motivasiya yarada bilən, rəqəmsal texnologiyalar (rəqəmvizasiya) vasitəsilə idarəetmə, məhsulların yaradılması ilə məşğul olan peşə nümayəndələri tutur. Əlbəttə, istehsal üsullarının dəyişilməsi əmək bazarı vasitəsilə cəmiyyəti dəyişərək sosial münasibətlərin dəyişilməsinə gətirib çıxarır. Əgər premodern dövründə hakimiyyətin mənbəyi torpaq sahibi olmaq və orada məhsullar (mal-qara, məhsul) yaratmaq idi, modern Yüklə 5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|