Kriptovalyuta: iqtisadi və hüquqi aspektlər Kriptovalyuta ifadəsi, xüsusi ilə onun ilk

SƏ

H

İFƏ

47

İNTERNET ŞƏBƏKƏSİNİN 

QLOBAL XARAKTER 

DAŞIDIĞI BİR DÖVRDƏ 

KRİPTOVALYUTA MALİYYƏ 

SİSTEMİNDƏ İNNOVATİV 

BİR YENİLİKDİR VƏ 

ÖDƏNİŞ VASİTƏSİ KİMİ 

YAXIN GƏLƏCƏKDƏ  ƏN 

İDEAL VALYUTA OLACAĞI 

QAÇILMAZDIR

şifrələnmiş  informasiya  mövcuddur  və  istənilən 

növ  saxtakarlıqdan  mühafizə  olunur.  Coinlərin 

şəbəkədə  olmasını,  onların  uçotunu  nvə 

hesabatlığının  aparılmasını  Blokçeyin  sistemi 

təmin edir.

İndi isə gəlin bitcoin anlayışına qayıdaq:

Bitcoinin  əldə  edilməsi  prosesi  “mayninq” 

adlanır.  Ehtiyatı  şəxsi  kompüteriniz  vasitəsilə  də 

yarada  bilərsiniz.  Bunun  üçün  sadəcə  ödənişsiz 

olaraq  müştəri  proqramını  yükləmək  lazımdır. 

Bitcoinlərin  əldə  edilməsi  üçün  alqoritm  elə 

formada layihələndirilmişdir ki, “qəpiklərin” ümumi 

miqdarı  21  milyon  vahiddən  artıq  ola  bilməz. 

Buradan belə bir nəticə alınır ki, bitcoin ehtiyatları 

da qızıl kimi tükənəndir və bu da öz xüsusiyyətinə 

görə  dövlətlərin  milli  valyutalarından  fərqlənir. 

Çünki milli valyutalar istənilən miqdarda buraxıla 

bilər. Alqoritm daimi olaraq buraxılan bitcoinlərin 

sayını  azaldır.  Ümumi  mənada  yeni  bitcoinlərin 

əldə edilməsi prosesi təxmini olaraq 2140-cı ildə 

baş tutacaq.

Bitcoinin digər valyutalardan digər bir fərqi isə 

onun vahid emissiya mərkəzinin olmamasındadır. 

Bu halda emissiya elan edilmiş qrafik üzrə aparılır.

Son il ərzində bitcoinlərin dəyəri bir neçə on 

dollardan  bir  neçə  yüz  dollar  arasında  dəyişib. 

Bitcoinlə bağlı pis xəbərlər də var. Belə ki, 

ABŞ-ın Milli Təhlükəsizlik Departamenti 

Dwolla ödəniş sistemində bitcoinlərdən 

istifadə edilməsinə qadağa qoyub. ABŞ 

valyutanı çirkli pulların yuyulmasında istifadə 

edildiyi ilə bağlı günahlandırır.

 

O halda sizdə sual yarana bilər ki, bəs 

kriptovalyutanın adi istifadə etdiyimiz 

elektron pullardan fəqri nədədir? Adi pulların 

elektron hesabda olması üçün ilk növbədə 

həmin pulu fiziki olaraq bank vasitəsilə 

hesaba qoymaq lazımdır. Yəni, pulun hesabda 

elektron görünüşü – sadəcə olaraq onun fiziki 

formasının elektron formadakı əksi deməkdir.

Hazırda isə dünyada təxminən 25 milyon 

manat həcmində bitcoin əldə edilib. Valyuta 

onu yararlı hesab edən və etməyənlər 

arasında böyük mübahisələrə səbəb olur.

2013-cü  ilin  aprelində  isə  qiymətlərin 

ən  pik  nöqtəsi  yaşandı  və  bir  bitcoin 

qəpiyinin  dəyəri  260  dollar  idi.  Lakin 

doğrudur,  tezliklə  qiymətlər  endi  və 

qəpiklərin  çapa  verilmə  anında  dəyəri 

təxminən  120  dollar  idi.  Bitcoinlərin 

rahat  şəkildə  əldə  edilməsi  istifadəçinin 

yararlandığı  kompüterin  gücündən 

asılıdır.  Adi  fərdi  kompüter  vasitəsi  ilə 

hər 10 dəqiqədə 50 bitcoin əldə etmək 

mümkündür.

Son  il  bitcoin  ətrafında  baş  verən 

hadisələrlə zəngin oldu. Onun dəyərinin 

yüksək  sürətlə  qalxması  Kipr  böhranına 

cavab  oldu.  Artıq  bitcoinlərin  əldə 

edilməsi üçün xüsusi cihazlar buraxılıb və 

sırf bitcoin bazarı ilə məşğul olacaq start-

Blokçeyn dünyanın yenıdən 

qurulmasına iddialı bir prosesdir

Bitcoinlə bağlı pis xəbər

Bitcoinlərin əldə edilməsi 

üçün cihazlar buraxılıb 

uplar  hazırlanıb.  Bundan  əlavə,  valyuta 

əməliyyatları ilə məşğul olacaq bir neçə 

birja və mübadilə məntəqələri yaradılıb.

Kriptovalyuta  hər  hansı  dövlətin 

siyasətindən, 

qanunlarından, 

pul 

vahidindən asılı deyil və heç bir dövlət 

tərəfindən tənzimlənmir. Onun qiyməti 

bazarda  tələb-təklif  əsasında  müəyyən 

olunur  və  digər  ölkələrin  valyutası  ilə 

mövcud  bazar  məzzənəsi  ilə  mübadilə 

edilə bilir. Bu valyutadan istifadə etməyi 

heç  kim  məcbur  və  ya  qadağa  edə 

bilməz,    çünki  rəqəmsal  valyutanın 

dövriyyəsini və ondan istifadə edənlərə 

heç kim nəzarət etmir. Bəli bu belədir.

---

SƏ

H

İFƏ

48

BANK

ÇILIQDA

 

BL

OK

ÇEYN İNQİLABI?

 

“İnternet-texnologi-

yalar mühitində 

səmərəliliyin artması, 

milyardlarla dollara 

qənaət olunması və 

risklərin əhəmiyyətli 

dərəcədə azalması 

baş verir”. 

 

TƏRANƏ ƏLİYEVA

B

u  gün  biz  mərkəzləşdirilməmiş  İnternet  platforması  vasitəsilə  informasiya  bölüşməyə  adət  etmişik. 

Lakin  dəyərin  (pulun)  ötürülməsi  məsələsində  biz,  adətən,  yenidən  mərkəzləşmiş  köhnə  maliyyə 

müəssisələrinin  (bankların)  xidmətlərindən  istifadə  etməyə  məcburuq.  İnternet  vasitəsilə  ödəmə 

metodları (məsələn, PayPal) bir qayda olaraq bank hesabı və ya kredit kartı ilə inteqrasiyanı tələb edir, 

əks halda onların real olaraq istifadəsi mümkün deyil.

Bundan başqa, daha bir funksiya – inamlı münasibətlərin qurulması və şəxsiyyətin həqiqiliyinin 

təsdiqi funksiyası reallaşır, çünki uyğun açarlar olmadan heç kəs bloklar ardıcıllığını dəyişdirə 

bilməz. Bu açarlar tərəfindən təsdiq olunmayan dəyişikliklər qəbul edilmir. Əlbəttə, nəzəri 

olaraq açarlar oğurlana bilər, lakin bir neçə kompüter kodunun mühafizəsi, adətən, 

çox da böyük məsrəf tələb etmir.

Bu, o deməkdir ki, banklar tərəfindən yerinə yetirilən əsas funksiyalar bloklar 

ardıcıllığı ilə daha çevik və dəqiq yerinə yetirilir.

Blokçeyn  texnologiyası  bu  “orta  bənd”dən  azad  olmaq  imkanını 

təqdim  edir.  Bu  texnologiya  maliyyə  xidmətləri  sferasında  ənənəvi 

olaraq razılaşmaların qeydiyyatı, şəxsiyyətin həqiqiliyinin təsdiqi  

və  kontraktların  bağlanması  kimi  üç  vəzifəni  öz  üzərinə 

götürür.

Bu  texnologiyanın  böyük  əhəmiyyəti  vardır,  çünki 

bütün dünyada maliyyə xidmətləri sferası – bazarın 

kapitallaşması üzrə həcm etibarilə ən böyüyüdür. 

Bu sistemin heç olmazsa müəyyən hissəsinin 

blokçeyn  texnologiyasına  köçürülməsi 

maliyyə xidmətləri sferasında çoxlu sayda 

əlaqələrin qırılmasına gətirib çıxaracaq, lakin eyni zamanda bu cür xidmətlərin 

səmərəliliyini yüksəldəcək.

Rəqəmsal  blokçeyn  texnologiyası  irəliyə  doğru  addımlayan  maliyyə 

praktikasının  bir  hissəsidir.  Bu  “sakit  inqilab”ın  çevik  baş  verməsi  az 

ehtimallıdır, bu, tədricən baş verən bir  prosesdir. Bank təşkilatları 

öz  məqsədləri  naminə  blokçeyn  tətbiq  etmək  üçün  bu 

texnologiyanın imkanlarını tədqiq edirlər.

Blokçeyn  bazasında  əsas  əməliyyat  və  maliyyə 

sistemlərinin,  həmçinin  risklərin  qiymətləndirilməsi 

sistemlərinin  verilənlərlə  kollektiv  iş  üçün  yeni 

platformaya keçirilməsi banklar qarşısında yeni 

perspektivlər  açır.  Bu,  banklara  informasiya 

infrastrukturunun  çoxlu  sayda  proses 

və  elementlərindən  imtina  edərək 

prosesləri  sadələşdirməyə  imkan 

verir.  Bu  cür  nəticələrin  əldə 

olunmasının və əsaslı surətdə 

öyrənilməsinin 

çox 

zaman tələb etməsinə 

b a x m a y a r a q 

x ə r c l ə r i n 

əhəmiyyətli 

dərəcədə 

---