Kurs ishi fan : Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini o’stirish

Duduqlanish 
- 
nutq apparati mushaklarining va ixtiyoriy 
pay tortishish natijasida sur’at-oxangning buzilishidir. 
 
Ma’nodoshi: 
logonevroz; 
Markaziy bog’langan bo`ladi, funksional yoki organik ko`rinishga ega, 
ko`prok bola nutqining rivojlanishida paydo bo`ladi.
5.
Dislaliya 
- 
tovush talaffuz qilishning normal eshitish va nutq 
apparatining saqlangan innervasiyasi paytida buzilishi.
Ma’nodoshlari: 
tili chuchuklik (eskirgan), 
tovush talaffuzidagi nuqsonlar, fonetik 
nuqsonlar, fonemalarni talaffuz qilishdagi notekisliklar. 
Nutqning noto`g’ri tovushli (fonemali) turlanishida: tovushlarni buzib 
talaffuz qilishda, tovushlarning almashinuvi yoki ularning yo`qligida namoyon 

---

16
bo`ladi. Nuqson shuning bilan bog’liq, bo`lishi mumkinki, bunday paytda bolada 
artikulyar baza shakllanmaydi (artikulyar tomonning tovush talaffuz etish uchun 
zarur bo`lgan barcha jihatlari o`zlashtirilmaydi) yoki artikulyar tomon noto`g’ri 
shakllanadi. Buning oqibatida nomuvofiq tovushlar hosil bo`ladi. Artikulyasion 
apparatning anatomik nuqsonlari bilan bog’langan buzilishlar alohida guruxni 
tashkil etadi. Talaffuzning buzilishi psixolingvistik jihatdan yo fonemalarni ajratish 
va anglash operasiyalarining shakllanmaganligi oqibati (ya’ni idrok etishdagi 
nuqsonlar), yoki saralash va ishlab chiqarish (shuningdek, unumlilik nuqsoni) 
vazifasining shakllanmaganligi, yoxud tovushlarni ishlab chiqarish shartlarining 
buzilganligi deb qaraladi.
Anatomik nuqsonlarda buzilishlar organik xususiyatga, ularning ishtirokisiz esa 
funksional xususiyatga ega bo`ladi. Buzilishlar odatda bola nutqining rivojlanishi 
jarayonida; periferik apparatning jaroxatlanish xollarida esa u xar qanday yoshda 
paydo bo`lishi mumkin. Ammo shundaylari ham uchraydiki, ularda tovushni bayon 
qilishning fonasion turlanishlari murakkab mexanizmidagi bir necha bo`g’inlarining 
bir paytning o`zida xastalashuvi kuzatiladi. Bundaylarga rinolaliya va dizartriya 
kiradi.
6.