Korpuskulyar-to‘lqin dualizmi
1905-yilda
Eynshteyn
fotoelektr
effektini
tushuntirib
berar
ekan,
yorug‘lik
metalldan
elektronlarni
urib
chiqarib
yuboradigan
zarrachalardan tashkil topgan degan taxminni ilgari
surdi. U ushbu yorug‘lik zarrachalari, avvalroq Plank
bayon qilgan energiya kvantlari bilan bog‘liq
ekanini
ham fahmlagan. Lekin, yorug‘likning zarracha tabiati
haqidagi g‘oyaning o‘zi, yorug‘lik xossalari bilan
bog‘liq boshqa kuzatishlar natijalariga mos kelmas
edi. Xususan, oq yorug‘likni
turli rangdagi nurlar
dastasiga taqsimlab yuboradigan interferensiya
hodisasi; hamda, ikkita tirqish orqali o‘tgan yorug‘lik
ba’zi o‘rinlarda bir-birini so‘ndirib yuborishiga sabab
bo‘ladigan Difraksiya hodisasi bo‘yicha tajribalar,
yorug‘likning
zarra tabiatini inkor etib, uni to‘lqin
tabiatiga ega ekanini birlamchi masala qilib qo‘yardi.
Bu paradoks hatto Eynshteynni ham bezovta qilar edi.
1923-yilda Lui de Broyl tomonidan, agar yorug‘lik
bir vaqtning o‘zida ham zarra va ham to‘lqin tabiatini
namoyon qilayotgan bo‘lsa, unda, boshqa zarralar,
xususan, elektronlarda
ham aynan shu narsa
kuzatilishi kerakligi haqidagi g‘oyani ilgari surildi.
Mazkur g‘oyani mahkam tutgan Ervin Shryodinger
esa elektronlarni atomlardagi to‘lqin sifatida qarab,
ular orqali nurlantiriladigan yorug‘likning to‘lqin
uzunligini hisoblab chiqdi. 1927-yilda esa, Jorj Padjet
Tomson hamda,
Klinton Devissonlar, tor yo‘lak
bo‘ylab yo‘naltirilgan elektronlar oqimi, yupqa
metall folga yoki kristalldan o‘tish
jarayonida
konsentrik doiralar shaklidagi difraksion tasvir hosil
qilishini amaliy tajribalar orqali aniqlashdi. Bu orqali
esa, Devisson va Tomsonlar tomonidan, de Broyl
g‘oyasi haq ekani isbotlangan.
Dostları ilə paylaş: