Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan
Yüklə 4,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Y
adroviy T adqiqotlar M arkazi. Ushbu markaz hududida KAK (katta adron kollayderi) va boshqa muhim zamonaviy ilmiy tadqiqot kompleksi joylashgan. Ushbu markazda fundamental zarralar ustida, shu jumladan, antizarralar borasida ham tadqiqotlar olib boriladi. Nolinchi nuqta energiyasi Geyzenbergning noaniqliklar tamoyiliga taalluqli energiyaning vaqtga bog‘liqligi formulasiga asosan, qisqa muddat davomida, energiyaning fluktuatsiyalanishi imkoni mavjuddir. Bundan kelib chiqadigan xulosalardan biri shuki, istalgan kvant sistemasi, «nolinchi nuqta energiyasi» deb nomlanuvchi eng past (minimal) energetik holatga ega bo‘ladi va energiya ushbu darajadan pastga tusha olmaydi. Hattoki, vakuumdagi kvant maydonlarida ham o‘ziga xos nolinchi nuqta energiyasi mavjud bo‘ladi. Shu sababli ham, siz bilan biz «bo‘shliq» deb o‘ylaydigan vakuum hududi aslida bo‘shliq ham emas! Uni, bir lahzaga paydo bo‘ladigan va shu ondayoq yana yo‘q bo‘lib ketadigan «virtual» zarralarning doimiy mavjlanib turuvchi dengizi sifatida tasavvur qilish mumkin. Vakuumda qancha energiya borligini hech kim bilmaydi. Ba’zi nazariy taxminlarga ko‘ra, vakuumda energiya juda ko‘p miqdorda bo‘lishi mumkin; lekin, Koinotni yirik miqyoslarda kuzatish ishlari shuni ko‘rsatmoqdaki, vakuumda energiya unchalik ham ko‘p emas. Garchi, ushbu masala hozirda ilm-fanda o‘z yechimini kutayotgan masalalar sirasiga kirsa-da, biroq, vakuumda ham nolinchi nuqta energiyasi mavjudligiga ishora qiluvchi muvaffaqiyatli o‘tgan amaliy tajribalar ham allaqachon uddalangan! Vakuumdagi nolinchi nuqta energiyasi haqida gap borganda, odatda Kazimir effekti albatta tilga olinadi. Unga ko‘ra, o‘zaro o‘ta yaqin joylashgan plastinalar bir-biriga tortiladi. Ushbu effekt haqida ilk bora 1948-yilda Xendrik Kazimir ilmiy taxmin bildirgan edi va keyingi yillarda, uning taxmini to‘g‘ri ekani, laboratoriya tajribalarida bir necha bor tasdiqlandi. Lekin, bu nolinchi nuqta energiyasi haqiqatan ham mavjudligini isbotlay oladimi? Yüklə 4,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|