Landshaftli yer tuzish

kriogen
jarayonlar (krio-sovuq) doimiy muzliklar bilan qoplangan joylarda sodir 
bo‘ladi. 

kurumlar
– fizik “nurashi” – mahsuloti bo‘lib, qoyalarda tog‘ qirralarida, vodiyda 
hosil bo‘ladi. Bularning harakati bir qancha omillarga bog‘liq, ular harakatlanganda 
tuproq ustini suradi, ya’ni eroziya paydo bo‘ladi. 

ko‘chki
– tog‘ cho‘qqisida ko‘p qor yog‘ishi, ularni bir-biriga yopishqoqligining 
yo‘qolishi bilan ko‘plab hajmdagi qor – tog‘ jinslari, dov-daraxtlar bilan qo‘shilib, 
pastga qulashi oqibatida tuproqning ustki qismini eroziyaga bardoshsiz qilib qo‘yadi, 
yoki yemiradi. 

nivatsiya
– lotincha, qor ma’nosini anglatadi, bunda tog‘li mintaqalarda qor 
suvlari relyefning o‘zgarishiga olib keladi. 

---

94 

surilish
– tog‘ tuprog‘i va tog‘ jinslari birgalikdagi katta massa hosil qilib, pastga 
tomon harakatlanib ekinzorlarni qoplaydi, ularni ishdan chiqaradi. Ko‘pincha 
surilmalar geologik ishlar bajarilganda ham yuz beradi. 

sel
– tog‘ – tosh jinslarining kuchli suv ta’sirida yuvilishi bo‘lib, qor mo‘l yog‘ishi 
va erishi oqibatida sodir bo‘ladigan hodisa. Sellar dehqonchilik mintaqalarida tuproq, 
o‘simlik va yo‘llarni ishdan chiqaradi. 

soliflyukatsiya
– lotincha, Solium – tuproq fluction “oqishi” ma’nosini bildirib, 
sekin-asta, o‘ta nam tuproqni qiyalik bo‘ylab oqib ketishi demakdir. Ko‘pgina qor 
erishi, muzlab qolgan tuproqning namlanib uzoq vaqt pastlikka oqishidan yuzaga 
keladi, tog‘lar va doimiy muz bilan qoplangan yerlarda yuz beradi. 

suffoziya
lotincha suffusid – tomchilanish, “tomchi o‘yishi, sho‘rlantirish” 
jarayoni bo‘lib, suv ta’sirida mayda va erigan moddalarning tuproqdan sizilib chiqib 
ketishi tushuniladi. Bunda tuproq donadorligi buziladi, yuvilaverib, ustki qismi pastki 
qismiga o‘tiradi, natijada aylanasi 10-500 metrgacha o‘pqonlar hosil bo‘ladi. 
Yuqorida qayd qilingan hodisalar tashqi muhitta’sirida yuz beradi, ammo bundan 
tashqari daryo suvlari, to‘fonlar kabi seryog‘in, sersuv hodisalar ham tuproqning 
eroziyaga bardoshligini kamaytiradi. 
