M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
141 saxlamağa çalışır. Bu isə iqtisadi sistemin inkişafinın qarşısını alır. Pul siyasətinin aralıq məqsədlərindən biri də faiz dərəcələri- nin iqtisadi aktivliyi stimullaşdıracaq səviyyədə olmasını tənzim et- məkdən ibarətdir. Pul siyasəti vasitəsi ilə Mərkəzi Banklar faiz də- rəcələrinətəsir edir və onların müəyyən həddən artıq olmasın qarşı- sını alır. Mərkəzi Bank birbaşa faiz dərəcəsinin səviyyəsini müəy- yənləşdirmək imkanında deyildir. Dolayı metodlar vasitəsi ilə faiz dərəcəsini tənzim etmək üçün Mərkəzi Bank uçot dərəcəsindən istifadə edir. Digər tərəfdən açıq bazarda əməliyyatların aparılma- sı faiz dərəcəsinin səviyyəsinə təsir edə bilir. Faiz dərəcəsinin aşağı və ya yüksək olması iqtisadi fəallığa, investisiya mühitinəçox güclü təsir edir. Ümumiyyətlə, bütün ölkələrdə mərkəzi bankların əsas vəzi- fəsi çevik pul-kredit siyasətinin aparılması və pul-kredit siyasəti- nin əsas metodları ilə iqtisadiyyatda tənzimləyici funksiyasını ye- rinə yetirməkdir. Pul-kredit siyasətinin başlıca istiqamətlərindəöl- kənin makroiqtisadi və makromaliyyə vəziyyəti təhlil edilir, pul- kredit siyasətinin və bank sisteminin inkişafının əsas istiqamətləri əks etdirilir. Mərkəzi Bank qarşıdakı il üçün dövlətin pul siyasətinin əsas istiqamətlərini oktyabr ay ının 1-dən gec olmayaraq, Azər- baycan Respublikası Prezidentinə təqdim edir və dekabr ayının 31-dək kütləvi informasiya vasitələrində ictimaiyyətə açıqlayır. Pul siyasətinin əsas istiqamətlərini açıqlayarkən, Mərkəzi Bank cari ildə həyata keçirilən pul siyasətinin yekunlarını, habelə qarşıdakı il üçün müəyyən etdiyi pul siyasətinin məqsəd və və- zifələrini, Mərkəzi Bankdan asılı olan və asılı olmayan amilləri dəəks etdirməklə onların həyata keçirilməsi yollarını göstərir. Mərkəzi Bank dövlətin öhdəlikləri üçün, dövlət isə Mər- kəzi Bankın öhdəlikləri üçün cavabdeh deyildir. Mərkəzi Bank Azərbaycan dövlətinin bankıdır. Mərkəzi Bank Azərbaycan dövlətinin maliyyə agenti kimi çıxış edə bilər. Mərkəzi Bank bu Qanunla müəyyən olunmuş məqsədlərinə uyğun olaraq 142 dövlətin iqtisadi siyasətinin həyata keçirilməsinə səlahiyyətləri daxilində yardım edir. Mərkəzi Bank Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcə- si kəsirinin birbaşa maliyyələşdirilməsi üçün dövlətə kredit ver- mir. Dövlət büdcəsində qısamüddətli vəsait çatışmazlığı ya- randıqda, Mərkəzi Bank müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə bağlanmış müqaviləyəəsasən gəlir gətirən dövlət borc qiymətli kağızları ilətəmin edilməsi şərti ilə dövlətəən çoxu 6 ay müddə- tinə və cari ildəödənilmək şərti ilə milli valyutada (manatla) kredit verə bilər. Belə kreditlərin verilmiş vəödənilməmiş hissəsinin ümumi məbləği son üç il ərzində dövlət büdcəsinin orta gəlirlərinin 3 faizindən çox ola bilməz. Mərkəzi Bank tərəfindən Azərbaycan dövlətinin buraxdığı borc qiymətli kağızların alınması dövlətə kreditlərin verilməsi hesab olunur. Mərkəzi Bank müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razı- laşdırılmışşərtlərlə dövlət xəzinədarlıq hesablarına xidmət göstərir. Pul siyasətinin həyata keçirilməsi iləəlaqədar tələb olunduqda, Mərkəzi Bank müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılmışşərtlərlə dövlətdən müddətli depozitlər qəbul edə bilər. Mərkəzi Bank Azərbaycan Respublikasının dövlət hakimiyyəti orqanlarının, habelə dövlət və büdcədənkənar dövlət fondlarının bank hesablarına xidmət göstərə bilər. Mərkəzi Bank Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına dövlətin iqtisadi siyasətinin başlıca istiqamətlərinə, o cümlədən büdcə-vergi, qiymət-tarif tədbirlə- rinə, habelə dövlətin daxili və xarici borcunun həcminə və idarə edilməsinə dair təkliflər verə bilər. Mərkəzi Bank bilavasitə Mərkəzi Bankın funksiya və səlahiyyətlərinə aid edilən məsələlər və bank məsələləri üzrə sorğu əsasında qanunların və digər normativ hüquqi aktların layihələrinə dair rəy verə bilər. Mərkəzi Bank dövlətin maliyyə agenti kimiMərkəzi Bank müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılmışşərtlərlə dövlətin maliyyə agenti funksiyalarını həyata keçirə bilər. Maliyyə agenti olaraq, Mərkəzi Bank dövlətin borc qiymətli 143 kağızlarını yerləşdirmək və onlarla digər əməliyyatlar apar- maqla dövlət borcuna xidmət göstərə, habelə qanunla müəy- yən edilmiş hallarda və qaydada başqa maliyyəəməliyyatlarını apara bilər. Pul siyasətini həyata keçirərkən Mərkəzi banklar iki istiqa- mətdə hərəkət edə bilər: 1. Birbaşa tənzimləyici gücündən istifadə edərək; 2. Mərkəzi bank dolayı olaraq pul bazarına müdaxilə etmək şərti ilə. 1. Birbaşa pul siyasətinin alətləri. Birbaşa pul siyasətində Mərkəzi Bank məqsədlərini həyata keçirmək üçün bazar qaydalarıçərçivəsindən deyil, qanuni qaydalar yolundan istifadə edir. 1.1. Faiz dərəcələrinə nəzarət. MB-nin birbaşa alətləri içərisindəən çox istifadə ediləni - faiz dərəcələri üzərində nəzarət sistemidir. Mərkəzi Bank kredit qurumlarına əmanət və kredit əməliyyatlar ına görə faiz dərəcələrinə məhdudiyyət qoya bilər. Bu тятбигат çərçivəsində müxtəlif sektorlara müxtəlif faiz də- rəcələri tətbiq edilə bilər, və bu zaman stimullaşdırılacaq sektorlara açılacaq kreditlərin faiz dərəcələri aşağı səviyyədə tutulur. Burada məqsəd kredit mənbələrin dövlət proqramına uyğun olaraq prioritet sahələrə verməkdir. 1.2. Kredit limitləri. Mərkəzi Banklar kommersiya bankları- nın iqtisadi fəaliyyətləəlaqədar olaraq sektorlara açacaqları kredit miqdarına məhdudiyyət qoya bilər. Açılacaq kreditlərə görə məh- dudiyyət limitləri fərqləndirilir. Stimul edilmək istənilən sektorlara ayrılacaq kredit limitlərinin miqdarı yüksək tutulur və burada məqsəd kreditlərin bu sektorlara yönəlməsini təmin etməkdir. 1.3. Fərqliləşdirilmiş reeskont kreditləri. Bank bazasında reeskont kvotaları, bankların məqsədlərinə, risk vəziyyətinə uy- ğun olaraq, likvid ehtiyac ı iləəlaqədar müəyyən edilir. Məqsəd bu kvotaların yardımı ilə yerli bankların reeskont pəncərəsindən da- ha çox yararlana bilməsini, bununla da bəzi sektorların maliyyə baxımından dəstəklənməsini təmin etməkdir.Məsələn, kənd tə- Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|