M e h r ib a n Ə k b ə ro V a TƏSVİRİ SƏNƏt və onun təDRİSİ metodikasi (Dərslik)

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
lazımdır?  Düzdür, başı.  Ördəyin  başı  da  balaca  yumurtaya  oxşayır 
oııu  da  əvvəlcə  əlimdə  yumşaldaraq kürə  formasına  salıram  sonra 
ovala  bənzər yumurta foıması  alıram.  Uşaqlar,  baş  hissədə  ördəyin 
nəyi  yerləşir?  Düzdür,  dimdiyi.  Gili  dartaraq  və  yastılayaraq  enli 
dimdik alıram, düzəldirəm. Uşaqlar, diqqətlə əlimə baxın ki, özünüz 
də  yapa biləsiniz.  Indii  isə, başı  bədənə birləşdirirəm  və  üzərini  ha­
marlayıram ki, möhkəm olsun. Qalan son gil parçasından isə mən nə 
düzəltməliyəm?  Düzdür, ördəyin enli pəncələrini.  Əlimdəki,  gili  iki 
bərabər hissəyə bölüb əvvəlcə kürə forması alıram, daha sonra yastı- 
layaraq.  enli pəncə  alıram və bədənə birləşdirirəm.  Birləşən hissəni 
yaxşıca hamarlayıram ki.  ayaqlan  qopmasın,  hidi isə gil çubuğu  ilə 
gözü  və  dimdiyin  ucunda  ağzı,  pəncələrin  üzərində barmaqları  alı­
ram. Baxııı ördəyin bir balası hazır oldu.»
Ana ördəyə müraciətlə: -  «Balan  xoşuna gəldimi?»
Ana ördək:  «IIə. çox xoşuma gəldi. Uşaqlar da belə yapa
bilərlər?»
Tərbiyəçi:  -  «Əlbəttə.  onlar da çalışsalar, sənə belə qəşəng 
bala  yapa  bilərlər.  Uşaqlar?  Deyin  görün,  nədən  başlayacaq­
sınız? Düzdür, əvvəl gili yumşaltmaq lazımdır.»
Məşğələnin  gedişində,  işə nəzarət edərək, bir daha  icra ar­
dıcıllığını  uşaqların  yadına  salıb,  müəyyən  məsləhətlər  vermək. 
Çətinlik  çəkənlərə  fərdi  yanaşmaq,  səhvləri  üzə  çıxarmaq,  onu 
düzəltməyi təklif etmək.
Məşğələnin sonunda uşaqlar əl işlərini gil lövhəsinə düzürlər.
Tərbiyəçi  isə:  -   «Uşaqlar  indi  isə  yapdığınız  ördəklərdən 
ana ördəyə oxşayan,  gəşəng və səliqəli balalar seçib, ana ördəyin 
dalınca düzməliyik.  Kim gələr seçər?»
Uşaqlar,  tərbiyəçinin  təklifi  ilə  balaları  seçərək,  ördəyin 
dalınca düzüb kompozisiya qururlar.
Yekunda,  tərbiyəçi  uşaqlara  qurulmuş  kompozisiyadan 
zövq  almağa  imkan  verir.  Bir  daha  uşaqlara  nə  yaptıqlarını,  və 
onları  ana  ördəyin  ardınca  necə  düzdüklərini,  balaların  necə  də 
ana  ördəyə  oxşadıqlarını,  məzəli  olduqlarını  və  s.  qeyd  edərək 
məşğələyə yekun vurur.
134

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
MƏŞĞƏLƏ 6
Yapma. « O rd o k b r quşçuluq  ferıııasıııda»
Məqsəd:  Uşaqlara,  sarbəst  ördəyin  yapılmasım  (əvvəldə 
əldə  etdikləri  bilik  və  bacarıqlara  əsaslanaraq)  mənimsətmək, 
kompozisiya  bacarığını  inkişaf etdirmək; təyinatından  asılı  ola­
raq, əşyaları  yanlarda və qarşısında sərbəst yerləşdirmək (göl,  su 
içmək iiçün sahə örtük və s).
Vəsait:  Karton  üzərində  quşçuluq  fermasım  qurmaq.  Üç 
tərəfdən tikinti materialı  ilə qurulmuş divar, ortada göl (oval for­
malı  mavi  karton),  su  təknəsi,  yem  təknəsi  (quşlara  yem  və  su 
vemıak  iiçüq qab), talvar (hər üçü karton kağızlardan hazırlanır). 
Oyuncaq  və ya plastilindən yapılmış  ördək.  Uşaqlarda  gil  çubu­
ğu, gil  lövhəsi, plastilin.
Məşğələnin gedişi:
Cütləşmiş masada 4-6 uşaq əyləşir.  Məşğələ oyun xarakte­
rində keçirilir.
Tərbiyəçi:  -  «Uşaqlar, təssəvür  edin  ki,  bura quşçuluq  hə­
yətidir,  qördüyünüz  ördək  burada  yaşayır.  Onun  yaşaması  üçün 
burada  hər  şərait  vardır.  Baxııı,  yem  tahııəsi,  su  təhnəsi,  talvar, 
kiçik  gölməçə  və  s.  Ancaq,  nədənsə  ördəyimiz  qəmlidir,  başını 
aşağı salıb.  Ay ördək niyə qəmlisən?».
Ördək: 
«Mən bu böyük həyətdə tək olduğum  üçün qəm­
liyəm.  əgər  mənim  də  balalarım  yanımda  olsa  idi.  biz  birlikdə 
şən yaşayardıq.» Tərbiyəçi:  -  «Av ördək bizim uşaqlar sənə, ba­
laca ördək balaları vapsınlar?»
Ördək:  - «Sizin uşaqlar ördək yapmağı bacarırlannı?»
Tərbiyəçi:  -  «Uşaqlar,  gəlin  ördəyin  balalarım  yapaq.  De­
yin  görək,  əvvəlcə  nədən  başlamalısınız?  Düzdür,  əvvəlcə  gili 
yumşaldıb,  böyük  və  kiçik  hissələrə  bölməlisiniz.  Sonra  isə, 
böyük hissəni ovçunuzun içində, həm də gil  lövhəsinin üzorindo 
yumşaldıb,  onu  yumurtaya  bənzər  oval  formaya  salırıq.  Kənara 
qoyub  ördəyin  başını  yapmaq  üçün  kiçik  hissəni  götürürük, 
əvvəlcə,  yümrulayınq  daha  sonra  onu  yumurtaya  bənzər  oval 
135

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
formasına  salırıq.  Bu  ardılcılıqla  lazım  gəldikdə tərbiyəçi  uşaq­
lara  sualla  müraciət  edərək,  ördəyin  yapılma  üsulunu  bir  daha 
aydınlaşdırır, yada salır.»
Ördək: 
«Mən cox şadam. ıııənim də çoxlu balalarını olar
və  mənimlə  bu  həyətdə  şən  vaşayarıq.Uşaqlar  onda  tez  işə 
başlayın,  nıəıı səbirsizliklə gözləyirəm.»
Yapma prosesində tərbiyəçi  ördəyi  əlinə alaraq bütün məş­
ğələ  boyu  tişaqlann  işinə  nəzarət  edir  və  göstərişi  onun  dili  ilə 
deyir.  Iş  prosesində  uşaqlara  ördəkləri  həyətdə  müxtəlif vəziy­
yətdə yerləşdirmək məsləhəti  verilir: 
ördəyin biri su içir, bəzi­
ləri  talvar  altında  istirahət  edir  və  ya  yatırlar.  Uşaqlar  ördəkləri 
yerləşdirərkən  hir-biri  ilə  məsləhətləşirlər.  Tərbiyəçinin  nəzarət 
və  göstərişləri  sayəsində  uşaqlar  maraqlı  və  məzmunlu  kom­
pozisiya  qura  bilirlər.  Ördəkləri  hər  hansı  bir  vəziyyətdə 
yerləşdirdikcə tərbiyəçi uşaqları tərifləməlidir.
Tərbiyəçi: -  «Ay ördək, bax bir həyət dolu balaların oldu.»
Ördək:  -   «Uşaqlar sağ olun indi mən çox şən oldum, bala­
larımın  bəziləri  talvar  altında  istirahət edir,  yatırlar,  bəziləri  dən 
-  dənləvir.  digərləri  isə su  içirlər.  Bura baxın,  bunlar isə  gölmə­
çədə üzürlər.  Onlar necə  də  gözəldirlər:  dimdikləri  enli,  quyruq­
ları  isə  qısa.  Uşaqlar,  yaxına  gəlin  siz  do  mənim  balalarıma  ba­
xın.  Uşaqlar masaya yaxınlaşır,  qurulmuş  kompozisiyanı  müşa­
hidə edir və öz mülahizələrini bölüşürlar.»
MƏŞĞƏLƏ 7
Didaktik ovun.  «Televizor»
1 -ci variant
Məqsəd:  Təqdim  olunan  süjet üzrə  fiqurları  düzmək,  per­
sonajların  düzümünə,  vəziyyətinə  görə  hərəkətləri  müəyyənləş­
dirmək.
Vəsait:  Televizora  oxşar  llaneleoqraf,  müxtəlif vəziyyət­
lərdə cücə fiqurları (gəzir, qaçır, dimdikləyir yuxarı haxır və s.).
136

---