M e h r ib a n Ə k b ə ro V a TƏSVİRİ SƏNƏt və onun təDRİSİ metodikasi (Dərslik)

MƏŞĞƏLƏLƏRİN  QRUPLAŞDI RILMASI
Böyük qrupda təsviri  sənət  məşğələlərinin  il  ərzində  yeddi 
qrupa  bölünməsi planlaşdırılır.
I 
Qrup. OVAL VƏ DAİRƏ FORMALI ƏŞYALAR.
II 
Qrup. AĞACLAR.
III  Qrup.  KVADRAT  VƏ  DÜZBUCAQ  FORMALI 
ƏŞYALAR.
IV  Qnıp.  HEYVANLAR.
V 
Qnıp.  QIŞ,  YENİ İL YOLKASI.
VI  Qnıp.  İNSAN.
VII  Qrup.  DAİRƏLƏRİN  KƏSİLMƏSİ  VƏ  ONDAN 
ƏŞYALARIN DÜZÜLMƏSİ (QURULMASI).
I  - qrup məşğələlərin təlimi
Uşaqları  öyrətmək:
1.  Dairə  və oval  formalı  əşyaları  fərqləndirmək (pomidor 
və xiyar, alma və gavalı).
2.  Əsas  hissəsi  oval  formalı  əşyaların  təsviri  (akvariumda 
balıqlar).
3.  Rəsmdə, yapmada və Applikasiyada hazır hissələrdən əş- 
yalan  yəni  oval  və  dairə  formalı  hissələrdən  ibarət  (ör­
dəklər. cücələr, oyuncaq ayılar və s.) təsvirləri vermək.
Kompozisiya qurma bacanğııı formalaşdırmaq:
1.  Təsviri  kağız  üzərində  düzgün  verloşdinnək  (akva­
riumda balıqlar).
2.  Yapmada  personajları  bir-birinin  ardınca  düzgün  yer- 
ləşdirmək (ördək və balaları çəmənlikdə gəzirlər).
3.  Təqdim  olunan  personajların  yerləşdinııə  variantların­
dan  rəsmdə  vermə  bacanğını  mənimsətmək  (cücə  və 
ördək çəmənlikdə gəzirlər).
4.  Yapma,  rəsm və  applikasiya (hazır formalardan)  işində 
personajların çətin olmayan hərəkətlərini vermə bacarı­
ğını öyrətmək (oyuncaq ayı və s).
119

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
5.  Oxşar formalı əşyalar haqqında ümümiləşmiş təsəvvür­
ləri  formalaşdırmaq  və  bunun  əsasında  yaradıcı  xarak­
terli  nıəşğələri  həll  etməyi  öyrətmək,  təkabbürlülüyü 
inkişaf  etdirmək  («Tosviri  istədiyin  kimi  tamamla»), 
(«Tapmaca şəklinin cavabını çək») və s.
6.  Öz  təsvir  istəyini  oyunlarda  istifadə  etməyə  maraq  oy'at- 
ıııaq (Aplikasiya işinin ditaktik oyunlarının hazırlanması).
II  - qrup məşğələlərin  təlimi
1.  Ağac  və  onun  təsvir üsulları  haqqında ünnımləşmiş  tə­
səvvürlərin  formalaşması  («Saralmtş  yarpaqlı  ağac» 
mövzusunda təsvirrin baxılması; müşahidə və təhlili).
2.  Payızın  müxtəlif dövrlərində  ağacın  xarici  görünüşünün 
dəyişməsi  haqqında təsəvvürlərin formalaşması,  oşy'a və 
süjet  üzrə  rəsmlərdə  bu  dəyişikliyi  əks  etdirməyi  öyrət­
mək («Ağacm müxtəlif rəngli yarpaqları.  «Yarpaqlar tö­
külüm, «Ağaclardan sonuncu yarpaqlar tökülüm).
3.  Siijet  üzrə  rəsmlərdə  əşyanın  böyüklüyünə  görə  əsas, 
zəruri  (meşəsində  çoxlu  göbələklər  vam),  fərqi  vermə 
bacarığını öyrətmək).
4.  Uşaqlarda  yaradıcı  xüsüsiyvəti  inkişaf  etdirmək,  rəsmə 
əlavələr etməyi mənimsətmək, əvvəllərdə əldə edilmiş bi­
lik,  bacarıq  və  vərdişlərə əsaslanaraq  rəsmin məzmununu 
geııişlondimıok.  Təyin olunmuş mövzü  üzrə  rəsmin  məz­
munum sərbəst seçmək («Payız haqqında istədiy ini çək»).
5.  Fırçanın  xovu  ilə  nazik  xətlərin  alınması  (ağacın  nazik 
hııdaqları), əyilmiş  xətlər və tədricən onların uzadılma­
sı  (budağlar);  şaquli  yaxmaların  möhkəmləndirmə  pri- 
yomunun formalaşdırmaq (ağacın yarpaqları).
6.  Yaxın rəngləri  fərqləndirmə bacarığını  inkişaf etdirmək 
(qırmızı,  narıncı,  eyni  rəngin  açıq  və  tünd  çalarlan); 
aydın  və  çiskin  payız  koloritinin  ilkin  təsəvvürlərini 
formalaşdırmaq.
120

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
III  - qru p  məşğələlərin t.ıliıııi
1.  Rəsm  və applikasiyada kvadrat və düzbucaq formalı əşya­
ların təsvirlərini vermək və onları fərqləndirməyi öyrətmək.
2.  Kvadrat və düzbucaqlı üzərində enli və ensiz zolaqların 
kəsilməsini  öyrətmək,  onların  bir-birindəıı  fərqini  ver­
mək  («Biletlər»,  «Şərfi  naxışla  bəzəyək»,  «Kuklalar 
iiçün xalça»və s).
3.  Kvadrat  və  düzbacıqlı  obyekt  və əşyaların təsviri  üçün 
forma  əmələ  gətirən  hərəkətlərin  mənimsənilməsində 
uşaqlara kömək  etmək («Dəsmallar  və  al  yaylıqları  zi­
vədə quruyur », «Qatar» və s).
4.  Konturdan çıxmamaq şərti ilə eyni istiqamətdə qələm və fır­
ça  ilə  təsvirlərin  rənglənmə  bacarığını  inkişaf  etdirmək, 
qələm  və  fırça  ilə  rəngləmə  üsüllannın fərqini  göstərməyi 
formalaşdırmaq (qələmi kağızdan ayırmadan və ya əksinə).
5.  Eyni  rəngin  iki  çalarının  təsvirçilik fəaliyyətində  fərq­
ləndirmək və tətbiq elmə vasitəsini formalaşdırmaq.
6.  Məmulatın  rəngindən  asılı  olaraq  naxış  və  rəng  element­
lərini  rəng  çalarlanna  uyğun  simmetrik  yerləşdirmək  və 
ritmin duyumuna görə dekorativ applikasiya məşğələlərində 
məişət və geyim əşyalarının gözəl bəzədilıııəsini öyrətmək.
7.  Uşaqları  rəsmin məzmunun tamamlanmasına və  istədi­
yi  mövziiya  uyğun  əlavəni  vermə  bacarığına  sövq  et­
mək («Kukla üçün ev» və s əlavələr).
8.  Tikintilərin  təsvirində  simmetriya hissini  inkişaf etdir­
mək  («Gözəl  darvazan.  «Kubik  və  kərpiclərdən  istədi­
yin qurğunu qur»).
9.  Oldo edilmiş bilik və bacarıqların formalaşması əsasın­
da  sərbəst  öz  işinin  məzmununu  seçmək  və  onun  icra 
yollarını tapmaq («lstədiyin tikintini qur»).
10. Öz  təsvir  etdikləri  işlərini  oyun  fəaliyyətində  istifadə 
arzusunu  inkişaf etdirmək  («Kukla  üçün  xalçan,  «Gö- 
zəl darvazan).
121

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
IV' - qrup məşğələlərin l ilimi
1.  Uşaqları  təsvir  incəliyinin  bir  növü  kimi  kiçik  həcmli 
heykəl  nümunələri  ilə  tanış  etmək,  onun  məzmunu  və 
ifadə vasitələrinin mənimsənilməsini öyrətmək.
2.  Rəsmdə  və  yapmada  heyvanların  təsvirində  oval  for­
masının mənimsənilməsinə kömək etmək.
3.  Heyvanların xarakterik əlamət və xüsusiyyətlərini görmə 
bacarığını fonnalaşdınııaq (kirpi, ayı, dovşan, və s.).
4.  Heyvan  təsvirlərində  çətin  olmayan  hərəkətləri  ver­
məklə obrazlara ifadəlilik verməyi öyrətmək.
5.  Birgə  (kollektiv)  yapma  fəaliyyətinə 
fərdi  işləri  bir 
məzmunda  birləşdirməyə  maraq  və  həvəsi  inkişaf et­
dirmək  («Meşo  heyvanlarım  yolkaya  dəvət  edək  », 
«tki acgöz avı balası»).
V - qrup məşğələlərin təlimi
1.  Rəsm,  yapma  və  applikasiva  məşğələlərində,  ayn-ayn 
heyvanların təsvirində müxtəlif hissələrin yığılmasında 
sərbəstliyi  inkişaf etdirmək  («Qar  adamı»,  «Biz  müx­
təlif qar adamları vapırıq» və s).
2.  Rəsm  və  applikasiva işində  üçbucaq formasının  təsvir 
üsullarım mənimsətmək.
3.  Aplikasiya  işində  süjetin  qurulmasını  öyrətmək («Yol- 
kalanı, «Qar qız üçün yolka yanında ev»).
4.  Təsvirdə  rəngi  ifadə  vasitəsi  kimi  verməyi  öyrətmək 
(«Qar qız üçün cv», «Bəzəkli yolka» və s).
5.  Təsvirdə  obraza  bəzək  vermə  bacarığını  formalaşdır­
maq («Qar qızın evinə qonaq gələn oyuncaqlar»).
VI  - qi'up  məşğələlərin təlimi
1.  Xalq nağıllarına verilmiş illüstrasiyalarda təsvir olunan 
ııağıl  qəhrəmanları  ilə  tanışlıq  və  uşaq  rəsmlərinin 
məzmununun seçilməsinə təsiri.
122

---