M e h r ib a n Ə k b ə ro V a TƏSVİRİ SƏNƏt və onun təDRİSİ metodikasi (Dərslik)

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
yığıııışıq»  indi  deyin  görək  qışa  azuqə  etmək  üçün  hansı  xiyar 
və pomidoru seçmək lazımdır?
Bu  zaman  uşaqlar,  daha  düzgün  oval  formalı  xiyarı  və 
düzgün dairə formalı pomidonı seçirlər.
Digər  qalmış təsvirlər  üçün  tərbiyəçi  deyir ki  -  «Uşaqlar. 
qalan  xiyar və pomidorlardan  isə biz salat  düzəldəcəyik.  Yəqin- 
ki, onlar da dadlıdırlar».
II 
variant  (Kompleks  məşğələ)  uşaqlar  qruplara  bölünür, 
sərbəst  seçim  əsasında  bir  qrupu  tərəvəzi  yapır,  digəri  verilmiş 
hazır  formaları  yapışdırır  (pomidor  və  xiyar)  daha  digər  qismi 
isə rəsm edə bilərlər.
MƏŞĞƏLƏ 3
Rəsm. «Alma və gavalı»
Məqsəd:  Oval fonnasını təsvir etmə bacanğınuı mənimsədil- 
məsini davam etdinnək. onların dairədən olan fərqini vermək,  kon­
turdan çıxmamaq şərti ilə rəngləmə texnikasını mənimsətmək,  vərəq 
üzərində təsviri düzgün yerləşdirməyi  öyrətmək;  meyvələrin  xarak­
terik  əlamətlərinin  sərbəst  çəkilməsinə  nail  olmaq.  Yapma  işində 
dairə və oval formalanmn fərqinin verilməsinə nail olmaq kompleks 
təlim əsasında dairə və ovalın bütövlükdə mənimsədilməsi.
Vəsait:  İçərisində  mumdan  düzəldilmiş  alma  və  gavalı 
olan natyurmort, həndəsi formalar -  dairə və oval,  alma və gava­
lı təsvir olunmuş  lakin rənglənməmiş  ağ kağız,  ağ papaq  və ön­
lük geyinmiş  oyuncaq aşbaz  ayı.  Uşaqlarda  dairə  formalı  kağız­
lar, quaş boya və yumşaq fırça.
Məşğələnin gedişi:
Uşaqların  qarşısında  natyurmortu  yerləşdirmək.  Oyun 
situasiyası  yaratmaq.  Oyuncaq  aşpaz  ayının  köməkliyi  ilə  məş­
ğələnin məqsədini və tapşırığın icra üsullarını izah etmək:
128

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
Tərbiyəçi:  -  «Uşaqlar,  bıı  gun  bizə  aşbaz  ayı  qonaq  gəlib. 
Salanı ayıcıq, sən niyə belə fıkirlisən?»
Oyuncaq  ayı:  -   «Kuklalar  mənə  meyvədən  kompot  bişir­
məyi tapşırıblar ancaq mən bazara gedənə qədər meyvələrin adı­
nı  unutdum,  bu  yadımdadır  ki,  meyvələrin  biri  dairə,  o  biri  isə 
oval  formada idi».
Tərbiyəçi:  -  «Ayıcıq,  bu şəklə bax,  bəlkə  burda  sənə  lazı­
mi  meyvələr var?».  Oyuncaq  ayı  natyunııort  təsvirə  baxıb hün­
dürdən: -  «Yadıma düşdü!  Meyvələri tapdım».
Tərbiyəçi:  «Ayıcıq.  gözlə bu meyvələri  uşaqlarda tapsın.
Uşaqlar,  siz  bilən  kompot  üçün  aşbaza  hansı  dairə  və  oval  for­
malı  meyvələr lazımdır?».
Uşaqlar  meyvələrin  içində  lazımi  dairə  formalı  alma  və 
oval  formalı  gavalını  tapdıqca  «Aşbaz  ayı»  düzgün  cavabı  təs­
diqləyim.
Tərbiyəçi:  -  «Ayıcıq sən bazara çatana qədər kuklalar sənə 
tapşırdıqları  meyvələri  yenə  unudacaqsan.  Uşaqlar,  aşbaz  ayı 
unutmamaq  üçün  nə  edək?  Düzdür,  biz  ona  alma  və  gavalı 
çəkək və «aşbaz  ayı  da»  ən yaxşı rəsmi özü  ilə bazara aparar və 
orda şəkilə baxıb ona tapşırılan meyvələri alanı.
«Uşaqlar. hansı meyvə daha  böyükdür alma,  yoxsa gavalı, 
düzdür  biz.  kağızda  böyük  almanı  elə  çəkməliyik  ki,  balaca  da 
olsa  2-3  cavalı  üçün  də  yer  qalsın.  Uşaqlar,  bu  vərəqə  baxın, 
burda  mən alma  və cavalı  çəkmişəm,  ancaq rəngləməmişəm.  Bu 
gün  biz,  meyvələri  yeni  tisülla  rəngləyəcəyik.  .Artıq  rəngləməni 
düz  xətlə deyil, formaya uyğun dövri  xətlərlə rəngləyirik.».
Rəngləmə  priyomunu  göstərməklə  izah  etmək:  -   «Alma 
dairəvidir, onu varım dairəvi  bərəkətlərlə,  əvvəlcə bir, daha son­
ra  digər tərəfdən  rəngləyirik.  Gavalılar isə  oval  formadadır,  onu 
isə, yarım oval -  qövsvari rəngləyirik.  «Aşbaz  ayı»  bu üsulu bə- 
yənəcək».
«Oyuncaq  aşpaz»  (tərbiyəçi):  Nə  yaxşı,  heç  tərəfdən  rəng 
kənara  çıxmayıb!  Uşaqlar  siz  də  mənim  üçün  belə  rəngləyə  bi­
lərsiniz?
129

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
Uşaqlara  sarı  rəngli  yumru  alma  və  yanında  da  göy  oval 
formalı 2-3 gavalı çəkməyi təklif etmək.
Məşğələnin gedişində  aşbaz ayının dili  ilə  meyvələrin  for­
masım  və rəngini, yeni rəngləmə üsülunu meyvəni kağız üzərin­
də yerləşdirmə ardıcıllığını bir daha yada salmaq.
Məşğələnin sonunda uşaqlar işlərini  lövhəyə düzürlər, «aş- 
baz  ayı»  rəsmlərə  baxır  və  daha  aydın,  daha  düzgün  çəkilmiş 
təsvirləri  seçir.  Daha sonra ayı balası  dicər şəkilləri  də tərifləyə­
rək deyir:» Olar ki. mən bunları  da.  kuklalara  aparım,  qoy onlar 
da  görsünlər ki,  siz  nə  qədər  çoxlu,  yumru,  yetişmiş  almalar və 
oval formalı gavalılar çəkibsiniz. Çox sağolun uşaqlar!
II  variant  (kompleks  məşğələ)  uşaqlar  qruplara  bölünür 
sərbəst  seçim əsasında  alma və  gavalını  yapır,  ikinci  qrup-kəsil- 
ıııiş hazır formaları yapışdırır.  Digər qrup isə rəsm edirlər.
MƏŞĞƏLƏ 4
Kəsııı.  « A k v ariu m d a  b n lıq laı»
Məqsəd:  Süjet  üzrə  rəsm  kompozisiyası  işini  öyrətməyi 
davam etmək.  Bu məqsədlə daha mürəkkəb quruluşa malik, oval 
formalı  rəsmlər  etmək:  müxtəlif  istiqamətlərdə  üzən  bir  neçə 
balıq təsvir etmək (quyruğu və  üzgəcləri verməklə),  onları  rəng­
ləmək.  müxtəlif xarakterli  ğizgilordon  istifadə  etməklə: 
cizgi­
lər (yaxmalar),  xırda  cizgilər (qırıq  xətlər),  nöqtələr,  xırda hissə­
ləri  təsvir  etmək  üçün  əyri  yaxmaları  çəkmək;  dəniz  yosunla­
rının  yarpaqlarını  vermək,  işi  birgə  yerinə  yetirmək  bacarığını 
inkişaf etdirmək.
Vəsait:  6-8 nəfərlik düzbucaqlı  karobka: -  30 x 20 sın (ön 
və  arxa) və  15  x  20 sm  (yanlar), eyni  ölçüdə  mavi  rəngli kağız­
lar,  quaş  rəngi,  yumşaq  fırça.  Tərbiyəçidə  təsviri  uşaqlara  gös­
tərmək  üçün  kontur  xətlə  çəkilmiş  3  oval  bədənli  balıq  tosvirli, 
nümunə oyun üçün personajlar: — «oyuncaq ayı və dovşan».
130

---