M e h r ib a n Ə k b ə ro V a TƏSVİRİ SƏNƏt və onun təDRİSİ metodikasi (Dərslik)

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
2.  İnsan  təsvirini  müxtəlif uzun  geyimlərdə təsvir  etməyi 
öyrətmək  («Uzun  paltolu  qız»,  «Uzun  paltarlı  qtz», 
«Qız sarafanda»).
3.  Yaşlı  və uşaq arasuıdakı fərqi vermə bacanğını mənimsət­
mək («Nənə və nəvə meşəyə göbələk yığmağa geldilər»).
4.  Rəsm  və  yapmada  personajları  əl  hərəkətləri  ilə  rəqs 
etməsini  təsvir etmə bacarığını  formalaşdırmaq ^ K u k ­
lalar rəqs edir»).
5.  Təqdim  edilən  personajların  paltarlarının  müəyyən 
olunmuş  yerlərdə  naxış  omamentlərini  düzgün  ver­
məklə.  bəzəməyi  mənimsətmək  («Gözəl  gəlincik» 
«Göyçək Fatma rəqs edir»).
6.  Uşaqlarda  rəng  çalarları  haqqında  təsəvvürləri  inikişaf 
etdirməyi davam  etdirmək;  rəngləri  tünd və açıq çalar- 
lara qruplaşdırmaq.
VII  - qrup məşğələlərin təliıııi
1.  Uşaqlara  kəsmə  priyomunda  dövri  formanın  kəsilmə 
üsulunu mənimsəməyə kömək etmək; düzbucaqhdan — 
yarımdairə, kvadratdan  dairə formasının alınması.
2.  Aplikasiya  işində  bir neçə  əşya və  formaları  verilmiş 
mövzuya  uyğun  yerləşdirməklə  kompozisiya  qurmağı 
öyrətmək  («Göbələklər»,  «Yelkənli  qavıqlar»,  «Cücə- 
lər çəmənlikdə)) və s).
3.  Personajların  müxtəlif vəziyyətlərdə  verilməsi  bacarığını 
mənimsətmək («Cücələr dən yeyir», «Məzəli kuklalar»).
4.  Uşaqların  təsəvvürlərini  inkişaf  etdirmək:  -  dairə  və 
yarım  dairələrdən  ibarət  heyvan  fiqurlarının  sərbəst 
tərtibi;  bu  zaman  bu  və  ya  digər  heyvanın  xarakter 
xüsusiyyətlərini vermə bacarığını mənimsətmək.
5.  Təsvir üçün müxtəlif formalardan istifadə elmə bacarı­
ğını  mənimsətməklə öz işini sərbəst qurma və öz arzu­
suna əsasən tapşırığı yerinə yetirməyi tərbiyə etmək.
123

---

I 
QRUP
MƏŞĞƏLƏLƏRİN İCMALI 
OVAL VƏ DAİRƏ FORMALI ƏŞYALAR
1.  Didaklik oyun.  «İ$tədiyin əşyanı qur».
2.  Rəsm.  «Xiyar və ponıidor».
3.  Rəsm.  «Alma və gavalı».
4.  Rəsm.  «Akvariumda balıqlar».
5.  Yapma.  «Ördək balalarını gölə çimməyə aparır».
6.  Yapma.  «Ördəklər quşçuluq fermasında».
7.  Didaklik oyun.  « Televizora.
8.  Rəsm.  «Cücə və ördək çəmənlikdə gəzirlar».
9.  Ilazır 
hissələrdən 
applikasiya. 
«Oyuncaq 
ayı» 
(didaktik oyunlar üçlin).
10.  Didaktik oyun.  «Şəkilli kartlara.
11.  Rəsm. «Tapmaca şəklin cavabını çək».
Ru qruplaşmada:
5 məşğələ rəsm üzrə.
2 məşğələ yapma üzrə.
1  məşğələ applikasiya üzrə  .
3 didaklik oyun.
Qeyd:  8-ei  məşğələdən  əvvəl  cücə  və  ördək  mövzusunda 
müşahidə keçirmək (illüstrasiya və oyuncaqlar üzrə).
124

---

Təsviri sənəl və onun tədrisi metodikası
MƏŞĞƏLƏ  1
Didaktik oyun «Gördüyün əşyanı qur».
Məqsəd:  Əşyalarda  dairə  və  oval  formalı  hissələri  fərqlən­
dirməyi  öyrətmək;  2 eyni  əşyanın  hissələrində  ki,  müxtəlifliyi  tap­
maq  (cüt  şəkillər əsasında);  əşyanın  hissələrinin  forma  və  böyük­
lüyünü nəzərə almaqla onları verilmiş nümunəyə görə qurmaq.
21 c*  --------- »
125

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
Vəsait:  Bir və ya bir neçə hissələrin  forma  fərqi  olan  eyni 
əşyaların təsvirinə  aid  cüt kartlar (8-10  ədəd).  İlər kartda  yerlə­
şən cüt şəkillərin  eyni nümunəsini  yığmaq  üçün  boş  hissəsi var: 
dairələr  rəngli kardondaıı 3  ölçüdə (diamctri  2  sm.  3sm,  5sm); 
ovallar 2 X 3.5 sm, 3 X  5sm, 4 X 6.5 sm.
Məşğələnin  gedişi:
Hər uşağa  1  kart paylamaq, hər 2 uşağa  bir sinidə müxtəlif 
ölçüdə, böyüklükdə və rəngdə hazır formalar qoymaq.
Tərbiyəçi uşağa kömək məqsədi ilə:
Uşaqlar bu 2 oyuncaq ayı na ilə fərqlənir?
Uşaqlar cavab verir:  (TDC)
Tərbiyəçi:
«Düzdür.  iki  ayının  fərqi  ondadır  ki,  birinin  bədəni  oval, 
digərinin dairədir».
Bu  ardılcılıqla  tərbiyəçi  cüt  şəkilləri 
(dovşanları,  gülləri 
və s.) uşaqlara paylayaraq istiqamət verir və işə başlamağı təklif edir.
Oyunun tapşırığı:
Təsvir  olunmuş  əşyaların  üzərinə  uyğun  gəlaıı  formaları 
tapıb düzmək.
Boş  xanada  nüınünəyə uyğun  dairə və  oval  formalarından 
ibarət əşyaları düzmək.
Arzuya  əsasən  uşağa  yoldaşının  və  ya  istədiyi  başqa  nü­
munə kartla da işləməyi təklif edə bilər.
MƏŞĞƏLƏ 2
Rəsm. «Pomidor və xiyar»
Məqsəd:  Uşaqlara oval formalı  əşyaların təsvirini mənim­
sətmək hərəkət istiqamətim bir əyri qövsvari formadan digər əy­
ri  qövsvari  formaya  dəyişmə  bacarığını  tərbiyə  etmək;  oval  və 
dairə  formalı  əşyalar  arasındakı  fərqi  vermək;  iki  əşyanı  kağız 
üzərində bərabər yerləşdirmək, əşyaları boya ilə rəngləmə priyo- 
126

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
munu  mənimsətmək.  Kürə  və  oval  formalı  tərəvəzlərin  fərqini 
anlatmaqla yapılma texnologiyasım  möhkəmləndirmək dairə  və 
oval formalarının kompleks təlim əsasında mənimsədilməsi.
Vəsait:
Tərbiyəçidə  eyni  rəngli  həndəsi  formalar,  oval  və  dairə, 
zənbildə  (mumdan  hazırlanmış)  pomidor  və  xiyar,  təsviri  çək­
mək  üçün  ağ kağız.  Uşaqlarda;  albom  vərəqinin  yarısı,  yumşaq 
fırçalar, quaş boya:  plastilin, gil  lövhəsi, gil çubuğu, nəm əski.
Məşğələnin  gedişi
İki növ tərəvəz qoyulmuş zənbili uşaqların qarşısına qoyub  de­
mək: -  «U.şaqlar mənim zənbilimdə  iki növ tərəvəz var.  Biri bax, bu 
formaya (kürə  fonııasını  göstanııək) biri  isə baxın  bu  formaya (oval 
fonııasuıı  göstərmək)  oxşayır.  Kim  tapar?  Mənim  zənbilimdə  hansı 
tərəvəzlər  var?»  Çətinlik  olarsa  tərəvəzin  adını  çəkmək  olar.  Zən­
bildən əvvəlcə pomidoru, daha sonra xiyarı çıxararaq əlini onun üzəri 
ilə gəzdirmək və formaya xas olan əlamətləri bir daha qeyd eüııək.
Xiyarın rəsmini uşaqlara izah etməklə göstərmək və demək:
«Xiyann forması  uzunsov  oval  olduğu  üçün  əvvəlcə  xiya­
rın baş hissəsini əyri qövsi formada çəkirik, sonra əyriliyi bir qə­
dər düzəldərək uzadırıq, sona vaxın fırçanın xovunu yenə  əyərək 
qövsvari çəkib  xətti yenə düzəldərək uzadıb təsviri  sona çatdırı­
rıq.  Daha sonra uşaqlara yaxşı  çəkilmiş  xiyar və pomidorları  qış 
azuqəsi  kimi  bağlayacağını  qeyd edərək lazımi uşağa fəzada  xi­
yar və pomidorun düzgün  icrasını  əl hərəkəti  ilə göstərməyi  tək­
lif  etmək.  Bu  zaman  uşaqlara  hər  iki  təsvirin  kağız  üzərində 
düzgün yerləşdirmək lazım olduğunu anlatmaq.
İş  prosesində  uşaqların  işinə (formanın çəkilməsi və  rəng­
ləmə  texnikasına)  nəzarət  etmək.  Lazım  gəldikdə  səhvləri  dü­
zəltmək üçün  fərdi  yanaşmaq  və  s  ardınca uşaqlara  xırda  hissə­
ləri  (xiyar  və  pomidorun  saplağını)  çəkməyi  təklif etmək.  İşin 
sonunda (uşaqlar  işləri  lövhəyə  düzdükdən  sonra)  uşaqlara  mü­
raciət etmək: «Uşaqlar görün bostandan nə çox pomidor və xiyar 
127

---