M e h r ib a n Ə k b ə ro V a TƏSVİRİ SƏNƏt və onun təDRİSİ metodikasi (Dərslik)

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
dır.  Yəni fırçanı elə tutmalıyıq ki,  fırçanın xovunun bir tərəfi ka­
ğıza söykənsə də  digər ucu yuxan baxsın.  Rəsm edərkən  fırçanı 
bərk basmaq olmaz ».  Uşaqlar  quru fırçaları  əllərinə  götiirür və 
nazik budaqları çəkərkən, necə tutacaqlanm göstərirlər .
İşə  başlayırlar.  Tərbiyəçi  onlara  2-3  nazik  budaqlı  ağac 
çəkməyi təklif edir;  bu  zaman  havada fırlanan  payız,  yarpaqları­
nı, həmçinin yerə dılşən yarpaqları  da təsvir etmək yada salınır.
Rəsm prosesi  zamanı  uşaqlanıı diqqətini yeni  təlim  üsulu­
nun mənimsədilməsinə  ağacdakı nazik budaqların verilməsinə, 
yönəltmək  lazımdır.  Təsvir zamanı  budaqları  çəkərkən  fırçanın 
üçünü kağıza yüngülcə basmağı yada salmaq məsləhətdir.
Məşğələnin sonunda uşaqların əl  işləri  lövhəyə düzülür və 
qısa  analizdən  sonra  payız  fəslinə  aid.  yarpaqların  tökülməsinə 
aid uşaqlarla şer söylənilir və mahnı  oxunur.
MƏŞĞƏLƏ 9
Rosııı. Ağacdan son yarpaqlar tökülür.
Məqsəd:  Kağızın  rəngi  və  boyaların  köməkliyi  ilə  payız 
fəslinin  təsvirini  verməyi  öyrətmək;  bir  rəngin  iki  çalarını 
fərqləndirmək  (qırmızı  və  tünd  qırmızı,  sarı  və  tünd  sarı),  fəslə 
uyğun  rəngin  düzgün  seçilməsinə  nail  olmaq,  ağacın  nazik 
budaqlarının  fırçanın  ucu  ilə  düzgün  təsvirini  məşq  etdirmək, 
eyni  təsviri  vərəq  üzərində  həmçinin  bir-birin  yanında  zolaq 
daxilində yerləşdirmək bacarığını mənimsətmək.
Vəsait:  Tərbiyəçidə aydın və tutqun, buludlu iki payız fəs­
linə aid təsvir milinməsi.  Uşaqlarda albom vərəqi boyda (20x30) 
boz vərəqlər.  Arasında qara, qəhvəyi, yaşıl və tünd yaşıl,  qırmızı 
və tünd qırmızı rənglər olan quaş boya.  Yumşaq fırçalar.
Məşğələnin  gedişi:
Tərbiyəçi lövhədən payız, fəslinə  aid iki  illüstrasiya asaraq, 
bunların  birinin  aydın  səma  altında  lakin,  payız  fəsli  duyulan, 
161

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
ikinci  buludlu,  tutqun  və  payızın  son  günlərini  andıran  təsvirlər 
olduğunu çatdırır.
Şeirin həqiqətən təsvirə uyğun olduğunu uşaqların diqqəti­
nə çatdırır.  Əvvəllərdə payız fəslinin  ilk günlərinə  aid təsvir çət- 
diklərini  uşaqların  yadına salır və deyir:  «Bu gün  payız  təsvirin­
də  buludlu  tutqun  bir günü,  yəni  samanın  mavi  deyil  boz  oldu­
ğunu,  ili  və  soyuq  küləyin  ağacın  son  yarpaqlarını  qırdığını  və 
yarpaqların artıq yaşıl deyil san və tünd sarı, qımıızı və tünd qır­
mızı rəngdə olduğunu, yerdə isə çoxlu payız yarpaqlarının tökül­
düyünü əks etdirən bir təsvir olduğunu görürük.»
Bir  qədər  işin  icrası  haqda  məlumat  verdikdən  sonra,  la­
zım  gələrsə  hər  hansı  bir  aydınlıq  üçün  1-2  uşağa  sualla  müra­
ciət edir (yarpaqların hansı rəngdə və hansı  aıdılcılhqla çəkilmə­
si, nazik budaqların təsvir üsülü) və işə başlamağı təklif edir.
Məşğələnin  gedişində  tərbiyəçi  bir  daha  işin  icra  ardıcıllı­
ğına  nəzarət  edir,  lazımi  məsləhətlərini  verir,  uşaqlara  fərdi  ya­
naşır, müəyyən göstərişlər verir.
Məşğələnin  sonunda  lövhəyə düzülmüş  işlərin  analizindən 
sonra, payız fəslinə aid şer və malını söylənilir.
MƏŞĞƏLƏ  10
Rəsin.  Payı/, fəslinə aid istədiyini çək
Məqsəd:  Öz  rəsmi  üçün  sərbəst  mövzunu  seçməyi  uşağa 
kömək  etmək.  Payız  fəslinin  müxtəlif dövrləri  haqqında  öz  tə­
səvvür  və  istəklərini  əks  etdirməyi;  ayn  -  ayrı  təsvirləri  ümümi 
rəsmdə  birləşdirmək  tələbatını  formalaşdırmaq;  əvvəlki  məşğə­
lələrdə  əldə  edilmiş  kompozisiya  bacarığını  möhkəmləndirmək, 
texniki  priyomlarda:  boyalardan düzgün  istifadə  etmək,  fırça  ilə 
iş  texnikasım  təkmilləşdirməklə  fırçanın  ücii  ilə  şaquli  və  maili 
yaxmalarla  iş bacarığını mənimsətmək.
Vəsait:  Tərbiyəçidə  (üz  qabığında) payız fəsli  tərtib  olun­
muş albom.
Uşaqlarda boz və mavi rəngli kağızlar, rəngli qu aş  fırça.
162

---

Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
Məşğələnin  gedişi:
«Uşaqlar.  mənim  əlimdə  rəssamın  payız  fəslinə  aid 
(illüstrasiyaları)  olan  albomu  vardır.  Biz  sizinlə  bu  rəsmlərə 
baxmışıq  indi  isə  siz  də  balaca  “rəssamlar”  kimi  .  baxdığınız 
təsvirlər  əsasında  mənimsədikləriniz  və  düşündükləriniz, 
arzuladığınız  təsvirləri  (əlbəttə  bu  payız  fəslinə  aid  olmalıdır) 
çəkə  bilərsiniz.  Bunun  üçün  yadınıza  salııı.  payız  necə  başladı? 
Payızın  ortasında  nəyi  müşahidə  etdiniz?  Payızın  sonunda 
gördükləriniz haqqında nə deyə bilərsiııiz?»
Tərbiyəçi  uşaqların  cavabları  əsasında  fikirləri  ümümiləş- 
dirir və məşğələnin gedişatında müəyyən məslahətverir.
Paylanmış  vərəqlərdən  düzgün  istifadə  etməyə,  uşaqları 
rəsmdə  hər  hansı  əlavələr  etməyə  həvəsləndirmək.  Məsələn: 
«Ağac  təsvirindən  başqa  daha  nə  çəkmək  olar?  Düzdür  yağışın 
yağmasını,  qara  buludlan,  yarpaqlann  tökülməsini,  yağışdan 
ağac  altında  gizlənən  dovşanı,  dələni,  göbələkləri  və  s.  istədiyi­
niz əlavələri da çəkə bilərsiniz.»
Məşğələnin gedişində  iş prosesinə nəzarət edərkən buraxı­
lan səhvləri uşaqların  diqqətinə çatdınnaq, səbəbini  və səhvi ara­
dan qaldırma yollarını  aydınlaşdırmaq lazım  gələrsə  öz vəsaitin­
dən istifadə edərək fərdi kömək etmək.
Məşğələnin  sonunda  uşaqlara  əvvəlcə  payızın  ilk  günləri­
nə  aid,  daha  sonra  ortasına  və  sonuna  aid  işləri  düzməyi  təklif 
etmək  və  daha  yaxşı  aydın,  səliqəli  təsvirləri  rəsam  işi  kimi  al­
bom  üçün seçməyi təklif etmək. Uşaqların  gözü qarşısında albo­
mu tərtib etmək (tikmək).  Qalan rəsmləri  təsviri sənət güşəsiııdə 
yerləşdirmək.  Sonda payız  fəslinin  əvvəlindən,  sonuııadak  hansı 
hadisələrin baş verdiyini uşaqlara bir daha söylətmək.

---