Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
lan: Tərbiyəçi “Uşaqlar”, diqqətlə əlimə baxsanız, mənim bu zo
laqdan nceə kvadrat almağımı görəcəksiniz. Uuının iiçün mən
qayçını sağ əlimə alaraq 1 və 3-cii barmağımla onu beləcə tutu
ram. İndi isə mən qayçının ağzını açıram. Qayçını elə hərəkət
etdirirəm ki, sanki o addımlayır. Qayçının ağzını böyük açsaq,
onun addımı da böyük olacaq.
Uşaqlara öz fikirlərini demək imkanı vermək məqsədilə
kvadrat və üçbucaq formalarını göstərərək onlann hansından dairə
və hansından oval formasını kəsmək mümkün olduğu soruşulur.
Verilmiş formaları 2 variantda kəsmə üsulu təqdim edilir.
I variant: kvadratın ortasından başlayaraq əli dövri fırlatmaq;
II variant: kvadratı tən yan qatlamaqla 1 tərəfdən başlayaraq ya
rı mdairəvi kəsmək. Uşaqlara seçimdə sərbəstlik verilir. Tərbiyə
çi mövzu üzrə müşahidəyə geniş yer verərək bu qrupda uşaqlara
daha çox sualla müraciət edir.
Nəzəri tədqiqat və
evresik
üsullara geniş yer verilir.
Təsvir üzrə müşahidə və təhlil aparılır. "Mən gözəl kəpə
nək görürəm" mövzusunda təsvir və fotoşəkillərə baxılması za
manı öncə kəpənəyin gözəlliyi, üzərindəki rəng çalarları qeyd
edilir, ardınca uşaqların diqqəti kəpənəyin quruluşuna; bədəni,
başı, qanadlarına və s. yönəlir. Uşaqlarla aparılan
təhlildən sonra
müsahibə vasitəsi ilə işin icra ardıcıllığı və iş üsulu müəyyənləş
dirilir. Bu ardıcıllıqla digər canlılar da müşahidə oluınır. Nümu
nə kimi oyuncaqlardan da istifadə etmək mümkündür. Digər
məşğələlərdə olduğu kimi öncə hissələr kəsilib yerlik üzərinə
düzülür (əvvəlcə ağ kağızdan kəsmə işi edilir məşq etdimə vasi
təsilə işin icrası mənimsədildikdən sonra uşaqlar rəngli kağızla
işləyirlər) və ardınca bir-bir götürülərək yapışqaıılanır və yapış
dırılır. Sonda quru əski ilə üstündən basılır ki. səliqəli alınsın.
Hər hansı uşağa fərdi yanaşma vacibdir. Tərbiyəçi fəal və işini
düzgün icra edən uşağa" Əhsən sən cücənin bədənini necə do sə
liqəli və düzgün yapışdırmtsan". İndi səncə nə etməlisən?"
Təxmini doğru cavab (TDC)
109
Təsvın sənət və onun tədrisi metodikası
Tərbiyəçi: - “Düzdür qurulaınalısan, kənara çıxmış yapış
qanlar işi çox səliqəsiz cdo bilər”. “Ana toyuq öz balasını tanı
maz və qəbul etməz”.
Geri qalan uşaqlara tərbiyəçi fərdi yanaşaraq sual-cavab va
sitəsilə iş ardıcıllığının bu işdə vacibliyini qeyd edir. Tərəddüd
edən uşaq varsa, daha inamla işini icra edir. Fərdi yanaşma bir
qədər cəld aparılmalıdır ki, nəzərdən kənarda qalan uşaq olmasın.
Yalnız bu halda müsbət nəticə əldə etmək olar. Belə ki qayçı ilə iş
bu yaş dövrü uşaqlar üçün yorucu olduğundan
o işi tamamlamadan
ayrıla bilər. Daha fəal uşaq bəzi hallarda öz işini bitirdikdən sonra
yoldaşlarının işini icra edir. Belə hallar yol verilməzdir. Tərbiyəçi
belə izah edə bilər: “Ülkər sən Cəmilin əvəzinə bu işi icra etsən o
hər dələ səni gözləyəcək ki, onun da işini sən edəsən. Yaxşısı
budur ki, sən onu başa salasan. O da sənin kimi işləyə bilsin”.
Müasir iş üsulu təsviri fəaliyyətin bütün növlərini komleks
halda (bir məşğələdə) keçirilməsini təklif edir, lntcqrativ təlim
tətbiq edilərkən uşaq forma haqqında tam və dolğun bilik mə
nimsəyir, məşğələnin nəticəsi səviyyəli və effektli olur. Qruplar
la iş prosesində uşaq öz fikir və düşüncələrini yoldaşları ilə bö
lüşür, ümumi nəticə əldə etməyə daha həvəs və məsuliyyətlə səy
göstərirlər. Qalib qrup mükafatlandırılır. Sonluğu tərbiyəçi elə
bitirməlidir ki, uşaqda məşğələdən xoş təəsürat qalsın. Məşğələ
lərin oyun xarakterində (rollu oyunlar da verilə bilər) keçirilməsi
zamanı uşaq özü də rola girməli olur (özündən asılı olmayaraq).
Uşaq nəticədə sərbəst olaraq öz əlavələrini edir, nə isə varadır.
Məsələn: nıaşııı yolla gedir ıışaq qarşısına işıqfor kəsib yapışdı
raraq “Maşın dayanmalıdır, oyuncaqlara yol verilməlidir (keçid
də kəsib yapışdırılmış” oyuncaqlar yerləşdirilir).
Aıınliz. İlər məşğələnin sonu işlərin analizi keçirilir. Analiz
məşğələnin növündən və xarakterindən asılı olaraq müxtəlif variant
larda keçirilə bilər. Analiz zamanı buraxılmış səhvi görnıok imkanı
əldə edilir. Uşaqlar yoldaşlarının səhvini daha tez görməyə can alırlar.
Nəzarətsiz qalmış səhvi isə üzə çıxarmaq üçün tərbiyəçi işi uşaqlara
nümayiş etdirərək "Bu göbələk Qmnızıpapağın niyə xoşuna
110