M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Ədəbiyyat qəzeti", 23 yanvar 2016; Modern.az, 24 yanvar 2016.
- Nadir sənəd Birinci Dünya Müharibəsində məğlub olan Osmanlı Türkiyəsi ilə Böyük Bri t
- Azərbaycan nümayəndə heyətinin İrandakı ingilis qoşunlarının komandanı general Tomsonla Ənzəlidə apardığı danışıqlar
17
edən ilk qadın millət vəkili olmuşdur. İstanbul Universitetini uğurla bitirdikdən sonra pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan Tezər xanım , Ankarada və İstanbulda qız məktəblərinə müdirlik etmiş, bir müddət Universitetli Qadınlar Dərnəyinin rəhbəri olmuşdur. O, Türkiyə təhsil tarixinə oğlan məktəbinin ilk qadın müəllimi kimi də düşmüşdür. Yüzlərlə məqalənin, 12 kitabın müəllifidir. Əsərlərindən «Türk ahlakının ilkeleri» (1934), «Vatandaşın el kitabı» (1971), «Cümhuriyyətin 50 yılında Türk qadınının hakları» (1973) xüsusi ilə dəyərlidir. Tezər Ağaoğlunun Türkiyədə xatirəsi əbədiləşdirilmiş və vaxtı ilə dərs dediyi məktəblərdən birinə onun adı verilmişdir. Gültəkin Ağaoğlu Türkiyənin tanınmış pediatorlarından olmuş, ömrünün sonunadək uşaqların sağlamlığı keşiyində durmuşdur. Əhməd bəy Ağaoğlunun 6 övladından biri Bəşir körpə ikən vəfat etmişdir. Əhməd bəy Ağaoğlunun böyük oğlu Abdurrahman iti zəkalı, fiziki baxımdan da çox qüvvətli olmuşdur, Fransada ali mühəndis təhsilinə yiyələnmiş, iş adamı kimi bir sıra uğurlara imza atmışdır. Abdurrahman 46 yaşında ikən qəflətən həyatını dəyişmişdir. Türkiyənin ictimai-siyasi, ədəbi həyatında parlaq iz qoymuş Səməd Ağaoğlu Əhməd bəyin dördüncü övladıdır. O, 3 dəfə TBMM-yə millət vəkili seçilmişdir. Səməd Ağaoğlu bir sıra bədii, publisistik, elmi əsərlərin müəllifidir.Onun “
Strassburg Hatıraları” , “ Zürriyet”, ” Öğretmen Gafur”, “ Büyük Aile”,
“Hücredeki Adam”, “ Katırın Ölümü”, “ Babamdan Hatıralar”, “Babamın Arkadaşları”, “Aşina Yüzler”, “Arkadaşım Menderes”, “ Marmara'da Bir Ada”, “ Demokrat Parti'nin Doğuş ve Yıkılış Sebepleri-Bir Soru” kimi əsərləri geniş oxucu kütləsinin rəğbətini qazanmışdır. Haqqında bəhs etdiyimiz kataloqda adı keçən sənədlər Azərbaycanın və Türkiyənin tarixində iz buraxmış Ağaoğluların, o cümlədən nadir tarixi şəxsiyyətlərimizdən Əhməd bəy Ağaoğlunun də həyat və fəaliyyətinin daha dərindən, hərtərəfli araşdırılmasına imkan verəcəkdir. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, kataloqda Əhməd bəy Ağaoğluna aid 137 sənədin adı qeyd olunmuşdur. Onların arasında Atatürkə, Yusif Akçuraya, Ziya Göyalpa, Əlibəy Hüseynzadəyə, 18
Fuad Köprülüyə, Yusif Vəzir Çəmənzəminliyə , Yaqub Qədri Qaraosmanoğluna, generallara, tanınmış dövlət xadimlərinə , Türkiyənin xarici ölkələrdəki səfirlərinə yazdığı, yaxud onlardan aldığı müxtəlif məzmunlu məktublar, bir sıra əsərlərinin əlyazmaları, qəzet- jurnal məqalələri , müxtəlif simpozium, konfranslarla bağlı dəvətnamələr, fərdi, ailə üzvləri , Türkiyənin dövlət xadimləri ilə birlikdə çəkdirdiyi fotoları, həmçinin Azərbaycanla, Qarabağla bağlı materiallar, Əhməd bəyin Şuşadakı evinin şəkili, Bakıdan, Romadan, Parisdən, Sank-Peterburqdan... o na ünvanlanan teleqramlar böyük maraq doğurur. Sürəyya Ağaoğlunun atasına, bacıları Tezərə, Gültəkinə, qardaşları Abdurrahmana, Səmədə, bibisi Humaya yazdığı, eləcə də onlardan aldığı, ailənin digər üzvlərinin bir-birinə ünvanladığı məktublar bu ünlü ailənin keçdiyi yolu, onların arzu, istəklərini, üzləşdikləri problemləri, həmçinin yaşadıqları mühitin mənzərəsini, ictimai-siyasi, ədəbi- mədəni həyatı öyrənmək və dəyərləndirmək nöqteyi-nəzərindən mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Kataloqu nəşrə hazırlayanların Ağaoğluların XIX əsrdən günümüzədək olan dövrü əhatə edən şəcərəsinin tərtib etməsi təqdiəlayiqdir və Türkiyədə geniş yayılmış bu soyadla bağlı bir çox suallar da cavabını tapacaqdır. Kataloqda Sürəyya Ağaoğlunun həyat yoluna işıq salan yüzlərlə foto-sənəd haqqında məlumatlar verilir, onun ailə həyatı, ictimai fəaliyyəti, hobbiləri, maraq dairəsi, səyahətləri və əsərləri ilə bağlı mənbələr göstərilir.İndi söz yeni nəsil tədqiqatçılarınındır. İstanbuldakı Qadın Əsərləri Kitabxanasında Ağaoğlulara aid minlərlə yeni sənəd onları gözləyir.
19
Nadir sənəd Birinci Dünya Müharibəsində məğlub olan Osmanlı Türkiyəsi ilə Böyük Bri taniya arasında 1918-ci il oktyabrın 30-da bağlanmış Mudros müqaviləsinə görə Türkiyə Cənubi Qafqaz, o cümlədən Azərbaycandan hərbi hissələrini çıxarmalı idi. Cənubi Qafqaz Böyük Britaniyanın nüfuz dairəsi elan olunur və noyabrın17-də Bakıya ingilis qoşunları yeridilir. N.Usubbəyov, Ə.Ağayev və M.Rəfiyevdən ibarət Azərbaycan nümayəndə heyətinin İrandakı ingilis qoşunlarının komandanı general Tomsonla Ənzəlidə apardığı danışıqlar səmərəsiz olur. General Tomson Ənzəlidən Bakıya yola düşməzdən əvvəl bir neçə bənddən ibarət bəyənnamə ilə çıxış edir və bildirir ki, noyabrın 17-si saat 10- na kimi Bakı həm türk, həm də Azərbaycan qoşunlarından təmizlənməlidir. Bu xəbər Bakını erməni quldurlarından azad etmiş şanlı Qafqaz İslam Ordusunun əsgərlərini də məyus edir, onlar hər an canlarını fəda etməyə hazır olduqları Azərbaycandan- qardaş ölkədən ayrılmaq istəmirlər. Bir osmancığın Türkiyə və Azərbaycan tarixində misilsiz xidmətləri olan Əhməd bəy Ağaoğluna ünvanlandığı məktub bu duyğuların tərcümanıdır. Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|