M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
50
bir ziyaf ət verdi. Hüseyn bəy də bulundu. Bu ziyafətde bir çox “Bolşevik- K ommunist” Azarbaycanlılarla bərabər sənin də şərəfinə badənuş olduq. “Tamada” s ənin mədhü sitayişində bulunduqdan sonra “alaverdi Hüseyn bəyə”- deyərək idar əyi-akdah etdi [şərəfinə qədəh qaldırdı]. Ədhiyə ilə Afəs, cümlənizə ərzi-hörmət və salam edirlər və Gültəkinin, S əmədin, Tezərin, Sürəyyanın gözlərindən öpürlər. Əbdürrəhmana məktub yazark ən bizlərdən də salam yazmağı unutmamalarını rica edərlər, əfəndim. Muhibbin Hüseyinzad ə Əli
Baküd ən bir kartpostal [açıqça] göndərdimdi, bilməm aldınızmı? Feyzav ər, Məhməd və Səidə cümlənizin əllərindən və gözlərindən öpərək ərzi-salam və ehtiram edirlər.
51
52
Mətbuatın mümtaz siması, istiqlal mücahidi
Azərbaycanın ədəbi-mədəni, mətbu, ictimai-siyasi həyatında parlaq iz qoymuş, lakin sovet rejim və bolşevik ideologiyasının mövcud olduğu illərdə irsi, şəxsiyyəti unutdurulmağa çalışılan yazıçı-publisist, tərcüməçi, naşir, redaktor, folklorşünas, sovetoloq, diplomat, ictimai xadim, Azərbaycanın istiqlal mücahidi, mühacirətin fəal üzvlərindən və təşkilatçılarından biri Ceyhun Hacıbəyli xalqımızın tarixində və taleyində intibah dövrü kimi dəyərləndirilən XX əsrin
53
əvvəllərində yetişən görkəmli xalq xadimləri ilə bir sırada durur. SSRİ-də «aşkarlıq və yenidənqurma» adı ilə məşhur olan siyasi kursa start verildikdən bir müddət sonra –
XX əsrin 80-ci illərinin II yarısından Mərkəzlə – Moskva ilə müqayisədə ləng və qeyri-qənaətbəxş proses olsa da, Azərbaycanda da milli-mənəvi, tarixi dəyərlərə yeni münasibətə meyl, maraq var idi. Ölkəmizdə milli azadlıq – Meydan hərəkatı başlanandan sonra bu proses yeni mərhələyə qədəm qoydu. Kütləvi informasiya mənbələrində, xüsusi ilə dövrün qabaqcıl mətbu orqanlarında – «Odlar yu rdu», «Elm», «Səhər», «Gənclik», «Azadlıq» kimi nəşrlərdə Sovet hakimiyyəti illərində ört-basdır edilmiş bir çox həqiqətlər, hadisələr şəxsiyyətlər barəsində maraqlı materiallar verilməyə başladı. Diqqətçəkən mövzulardan biri də Azərbaycanın böyük övladı Üzeyir Hacıbəylinin kiçik qardaşı Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı idi. Azərbaycan istiqlal mücadiləsi və mətbuatı tarixində mühüm xidmətləri olan Ceyhun Hacıbəyli haqqında daha dolğun təəssürat yaratmaq üçün onun həyatı, fəaliyyəti və yaradıcılıq yolunu xronoloji ardıcıllıqla izləyək.
Şuşadan başlanan yol Ceyhun bəyin təvəllüd tarixi ilə bağlı müxtəlif mənbələrdə fərqli tarixlərə təsadüf edilir. Onun vəfatı ilə əlaqədar Münhendə nəşr olunan «Naşe obşeye delo» adlı mühacir qəzetinin 1962-ci il 21 oktyabr tarixli 157-ci nömrəsində oxuyuruq: «C.Hacıbəyli 1891-ci il fevralın 3-də Şuşada (Azərbaycan) anadan olmuşdur. Orta təhsilini Şuşa və Bakının realnı məktəblərində almış, sonra Peterburq Universitetinə daxil olaraq hüquq fakültəsini bitirmişdir. Daha sonra o, Parisin Sorbonna Universitetində Ali Texniki məktəbdə təhsil almışdır». Salman Mümtaz adına Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət arxivində C.Hacıbəylinin fondunu işləyən arxeoqraf A.Aslanov sənədin müqəddimə hissəsində yazır ki, C.Hacıbəyli 1891-ci ildə fevral ayının 2-də məşhur Hacıbəyli qardaşları – Üzeyir, Zülfüqarın ailəsində anadan olmuşdur. Müəllif «fevral 2»-si 54
tarixini hansı məxəzdən aldığını göstərməsə də, fakt özlüyündə maraq doğurur. Bundan xeyli əvvəl – 1987-ci ildə arxivşünas Mövsüm Əliyev «Ədəbiyyat və incəsənət» qəzetində dərc etdirdiyi (№ 41 (2280) «Ceyhun Hacıbəyli» adlı məqaləsində də Ceyhun bəyin 1891-ci il fevralın 2-də anadan olduğunu yazmışdı. Jozef Kastani adlı müəllif Parisin aylıq illüstrasiyalı «Frans-islam» adlı jurnalın 29- cu nömrəsində (1925-ci il) dərc etdirdiyi «Azərbaycanın teatrı Parisdə» adlı məqaləsində C.Hacıbəylinin 1891-ci ildə anadan olduğunu yazır. Ay və gün göstərilmir. Məsələ burasındadır ki, doğum günü barədə dolaşıqlığı Ceyhun bəyin elə özü yaratmışdır. Parisdə öz xətti ilə doldurduğu anketlərdən birində təvəllüd tarixini «1891- ci il 3 fevral» göstərmişdir (ARMDƏİA, fond 649, iş № 225). 60-cı illərin əvvəllərində – ömrünün sonuna yaxın qələmə aldığı «İlk Azərbaycan operası necə yaranmışdır» əsərini C.Hacıbəyli belə başlayır: «Musiqi lap kiçik yaşlarımızdan qardaşım Üzeyirlə (o məndən üç yaş böyük idi) məni cəlb etmişdir. Əgər Ü.Hacıbəyovun doğum tarixini 1885-ci il götürsək, onda belə çıxır ki, Ceyhun bəy 1888-ci ildə anadan olmuşdur. Yox, əgər C.Hacıbəylinin öz əli ilə doldurduğu anketə əsaslansaq və Ü.Hacıbəylinin doğum tarixini 1885-ci il kimi götürsək, onda onların arasındakı yaş fərqinin 6 il olduğu üzə çıxar və bu inandırıcı deyil. Üzeyir bəyin təvəllüdü ilə bağlı Üzeyirşünaslar arasında ciddi fikir ayrılığı olmasa da, burada da diqqətçəkən məqamlar var. Məs.: jurnalist- salnaməçi Qulam Məmmədli «Üzeyir Hacıbəyov (1885-1948)» adlı əsərində yazır: «..., Ü.Hacıbəyovun şəhadətnaməsi 1886-cı ildə yazılmışdır. Şəhadətnamənin Azərbaycan mətnində il – 1886-cı il, rus mətnində – 1887-ci il göstərilmişdir. Maraqlıdır ki, Ceyhun Hacıbəyli təvəllüdlə bağlı rəqəmlərin nə vaxtsa, söz-söhbətə səbəb ola biləcəyini də duyubmuş kimi, özü də bu mövzuya biganə qalmamışdır. Ötən əsrin 50-ci illərində qələmə aldığı «Bir il xəyallarda… və bütöv bir ömür» adlı memuarında Ceyhun bəy yazır ki, qardaşlarımın doğum haqqındakı şəhadətnamələrində qeyri-dəqiqlik ucbatından ilk təhsil üçün onların məktəbə qoyulmasında problem yaranmışdı.
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|