M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL

37 

 

vapurla izam olunacakları tebliğ olundu. İnşallah bu ilk kafile de onun arkasınca 

diğer  kafileler  de  giderler.  Ta  ki  sıra  bize  de  gelir.  Zira  artık  hak  tecelli  etmeye 

başladı  ve  masumiyetler  taayyün  ettikçe  [belli  oldukça]  masumlar  da  tahliye 

olunmaya başladılar. Binaenaleyh artık emin olabiliriz. Bu kere gidenler arasında 

zavallı  bizim  Karslılar  da  vardır.  Bilseniz,  onların  kurtulmalarına  ne  kadar 

memnun  oldum.  Zavallılar  burada  büyük  bir  usret  [sıkıntı]  ve  ihtiyaç  içinde 

kıvranıyorlardı. Giden vükelâ [vekiller] arasında Bolu mebus-ı sâbıkı Habib Bey 

de var

dır. Onun hanımı gelip sizinle görüşecektir. O pek iyi bir adammış. Burada 

pek iyi ahbap olduk. Siz de orada onun hanımı ile ahbap olunuz. Benim son iki 

mektubumu  almamışsınız.  Hâlâ  da  (mı)  bu  gibi  şeylere  alışmadınız  mı?  Benden 

vekâlet-name istiyorsunuz. 

İnşallah bugünlerde yaptırır ve gönderirim. Esad Paşa 

sizin cümlenize selam eder, çocukların yüzlerinden öper. Hanımına arz-ı ihtirâmât 

ederim.  Emin  olsunlar  ki  paşa  bey  iyidir,  kitap  yazıyor,  şair  olmuş!  Bakımına 

gelince… Eyvah ki o bana benden ziyade bak

ıyor.  Cümlenizin  yüzlerinizden 

öperim. Ahmed. 

Malta m

əktubları  və  yaxud ,“Unutmayınız ki, bir milletin ruh ve kalbi 

bilhassa bu gibi imtihanlarla güç kazanır!” 

Ağaoğlularla  bağlı  araşdırmalar  apararkən  İstanbul  Böyükşəhər  

B

ələdiyyəsinin w.w.w. ibb.gov.tr saytında maraqlı bir xəbərlə rastlaşdım. “Tarixdə 

iz buraxan üç bacı paneli” adlı xəbərdə deyilirdi ki,  2007 –ci il noyabr ayının 3-də 

tariximizd

ə iz buraxan Cümhuriyyətin önçü qadınlarından  üç bacı- vəkil Sürəyya 

Ağaoğlu,  millət vəkili, maarifçi Tezər  Taşqıran  və  dr. Gültəkin  adından  onların  

Qadın  Əsərləri  Kitabxanası  və  Bilgi Mərkəzi Vəqfində  2002-  ci ildə  hədiyyə 

etdiyi 5000 

ədəd ailə  sənədləri-  məktublar, gündəliklər, pasportlar, qəzet 

k

əsikləri...  əsasında  hazırlanmış  kataloqun  təqdimat mərasimi  keçiriləcəkdir. 

H

əmin kataloqu əldə  etməyə  çalışdığım  bir  vaxtda  dəyərli dostumuz, Mərmərə 

Universitetinin dos. dr. Mehdi G

əncəlidən bir məktub aldım. O, yazırdı ki, Sizin 

Tektaş bəydən aldığınız məktub sayısı 23 idi. Bu məktublardan yeddisi də Qadın 

---

38 

 

Əsərləri  Kitabxanasının    arxivindən  çıxdı.  Onları  da  aldım.  Beləliklə,  məktub 

sayısı 30 oldu”. Dos. dr. M. Gəncəli məktubda   daha sonra Ağaoğlulara aid digər 

d

əyərli sənədlərlə də tanış olduğunu qeyd edirdi. 

D

əyərli oxucuların diqqətinə böyük tarixi, ictimai və elmi  əhəmiyyət kəsb 

etdiyini n

əzərə alaraq  Əhməd Ağaoğlunun Malta məktublarından ikisini də təqdim 

edirik. 

 

Malta, Polverista, 16 Haziran 1920 

Azizim  Sitare  ve  Humay!  Bu  mektubu  size  acı  bir  duygunun  tesiri  ile 

yazıyorum. İngilizler yeniden kendilerine has olan adaletten bir numunesini daha 

gösterdiler.  Bugün  burada  bir  liste  tebliğ  olundu.  Listeye  dâhil  olanlara  şehirde 

serbest gezmek müsaadesi veriliyor. Bütün heyet-i vükelâya, merkez-i umumî 

a’zalarına  bu  serbestî  verildiği  hâlde  ne  benim  ve  ne  de  Ziya  Bey’in  nâmımız 

listeye  idhâl  edilmemiştir  [alınmamıştır].  Anlarsınız  ya!  Bütün  fenalıkları  biz 

yapmış  imişiz!  Bu  adamlar  bu  gibi  zulüm  ve  cefalarla  bizim  güya  kuvve-i 

maneviyemizi kesr edeceklermiş! [manevi gücümüzü kıracaklarmış] Bilmiyorlar ki 

biz Af

rikalı Berber akvamına [kavimlerine] mensup değiliz. Bizim gibiler üzerine 

zulüm ve cefa tamamen aksi tesirler icra eder. Siz de orada bittabi bu gibi 

şeylerden  müteessir  olmazsınız.]  Hakkıma  masumiyetime  istinaden  sekiz  kere 

İngiltere’nin en yüksek makamlarına müracaat ettim, günahımı sordum, muhakeme 

edilmemi  istedim  fakat  hak  karşısında  utananlar  cevap  bile  veremediler.  Kendi 

vicdanları  bile  isyan  etti.  Bu  kere  de  bu  gibi  küçük  şeylerle  beni  iz’âc  etmeye 

[bunaltmaya]  kalkışıyorlar.  Azap  değil,  vecd  ve  lezzet duyuyorum. Zira mazlum 

olmaktan tatlı ve lezzetli dünyada şey olmaz. Sıhhat ve afiyetim ber-kemaldir. Beni 

hiç  düşünmeyiniz.  Elhamdülillah  hâl  ü  evkatim  pek  iyidir.  İnşallah  çocuklar 

imtihanlarını  bitirdiler  ve  artık  şimdi  evde  istirahat  ediyorlar.  Gültekin  nasıldır? 

Hiç  biraderden ve o taraflardan haber  alabildiniz  mi?  Sabır  ve  tahammül  ediniz. 

---

39 

 

İnşallah  bütün  bu  acılar  geçer.  Benden  bütün  dostlara  selam…  Cümlenizin 

yüzünüzden ve gözlerinizden öperim. Bârî Ahmed 

 

 

 

Malta, Polverista, 27 İyul [Temmuz] 1920 

Azizim  Sitare  ve  Humay!  Hâlâ  sizden  bir  mektup  alamadım  ki  cevap 

yazayım.  Burada  bu  mektup  meselesi  hakkında  biz  teşebbüste  bulunduk.  Sizden 

birkaç aile birleşip orada İngiliz komiserliği nezdinde teşebbüste bulunsanız fena 

olmaz. Ailelerimizin mektupl

arını  tehire uğratarak  bizi burada  iz’âc  eylemek,  en 

ârî ve mütemeddin bir hükûmete yakışmaz bir işkencedir. Ben eminim ki İngiliz 

yüksek  memurlar  bu  gibi  manasız  ve  adi  bir  muameleye  razı  olmazlar. 

Binaenaleyh  orada  icra  olunacak  bir  teşebbüsün  faydasız  kalmayacağı 

muhakkaktır.  Hiç  olmazsa  haftada  bir  kere  mektup  alarak  müteselli  olalım.  Son 

göndermiş  olduğunuz  on  liranın  da  vârid  olduğu  haberini  tebliğ  ettiler.  Pek 

minnettar  ve  müteşekkirim.  Bilseniz  bu  para  meselesi  ile  sizi  iz’âc  etmekten  ne 

kadar mütee

ssirim.  Bu  kadar  ihtiyaç  ve  müşkülat  içinde  bir  de  beni  burada 

beslemeyi  düşünmek  ne  kadar  elim  bir  vaziyet!  Lakin ne  yapayım  Sitare’ciğim? 

Siz de ben de sabır ve tahammül etmeliyiz. İnşallah er geç hakikat tezahür eder ve 

bu yaman günler, haksız işkenceler geçer! Burada yine bizi mesrur ve sizi memnun 

eyleyecek  şâyialar  devran  etmeye  başladı.  İnşallah  etse  de  doğru  olsa!  19  aylık 

mehcuriyet ve müfârekattan [uzaklık ve ayrılıktan] sonra yekdiğerimize kavuşalım. 

Sıhhat ve afiyetim elhamdülillah berkemaldir. Burada artık sonbahar geldi, fakat 

hâlâ  da  pencereler,  kapılar  açık  yatıyoruz.  Havalar  pek  güzeldir.  Ev  ve  mektep 

meselelerini nasıl hallettiniz? Pek çok merak ediyorum. Ev sahibinin sizi çıkarmak 

veyahut  ücreti  artırmak  hakkı  yoktur.  Zaten  geçen  sene  de  fuzuli  artırmıştır.  

Binaenaleyh bu sene de bu gibi bir teşebbüse kalkışırsa Ahmed Rıfat Bey’i davet 

---