M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yusif V əzir Çəmənzəminli Əhməd bəy Ağaoğluna niy ə müraciət etmişdi*
- Əli bəy Hüseynzadənin Əhməd bəy Ağaoğluna sevgi, səmimiyyət....və sirl ərlə dolu bir məktubu*
40
ediniz ve meseleyi ona havale ediniz. O sizi müdafaa eder. Bütün dostlara ve bilhassa Kerim ve Emir Beylere selamlar ediniz. Çocukların gözlerinden öperim. Yarın şehre çıkıp Gültekin için yeni kartpostallar alacağım. Bârî mütehassiriniz Ahmed.
əzir Çəmənzəminli Əhməd bəy Ağaoğluna niy ə müraciət etmişdi*
Adı türkçülük, Azərbaycan istiqlalı və Türkiyə dövlət quruculuğu tarixinə əbədi h əkk olunmuş ictimai-siyasi xadim, partiya qurucusu, yazıçı- publisist, naşir, redaktor Əhməd Ağaoğlunun (1869, Şuşa- 1939, İstanbul) həyatında Malta sürgününd ən sonra yeni mərhələ başlayır. Bir neçə il Türkiyənin mətbuat naziri olur, beyn əlxalq Anadolu Agentliyinin yaradıcısı və ilk baş direktoru, bir sıra nüfuzlu q əzetin baş redaktoru kimi də çağdaş Türkiyə KİV-nin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Əhməd bəy XX əsrin 20- illərinin ikinci yarısıda Böyük Millət M əclisinə iki dəfə seçilir. Türkiyə Respublikasının dövlət quruculuğunda yaxından iştirak etməklə yanaşı, ciddi pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olur, Ankara Universitetind ə, daha sonra İstanbul Universitetində mühazirələr oxuyur. Digər t ərəfdənsə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan sonra Türkiyədə m əskunlaşmağa və bolşevik rejiminə, kommunist ideologiyasına qarşı mücadilə m əqsədi ilə təşkilatlanmağa başlayan, eyni zamanda aralarında müəyyən fikir anlaşmamazlıqları və çəkişmələr olan Azərbaycan mühacirləri arasında da Əhməd b əyin böyük nüfuzu var idi. Məhz belə bir şəraitdə o zaman Türkiyədə yaşayan və Az ərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Osmanlıdakı ilk səfiri ( 1919), yazıçı Yusif V əzir Çəmənzəminlini (1887, Şuşa- 1943, Nijni- Novqorod) dərindən narahat ed ən, ciddi düşündürən problemlə bağlı Ə. Ağaoğluna məktubla müraciət etməsi 41
t əbii idi və Əhməd bəyin Türkiyə və Azərbaycan mühacirləri arasında söz sahibi olmasına dəlalət edir. Yusif V əzir Çəmənzəminlinin 1925- ci ildə Əhməd bəy Ağaoğluna ünvanladığı məktub fikrimizcə, XX əsrin 20-ci illəri ilə bağlı mühacirət probleml
ərinin araşdırılması, mühacirətşünaşlığın həmin dövrlə əlaqədar s əhifələrinin daha səhih işlənməsi, həm də iki böyük tarixi şəxsiyyətin həyatının t ədqiq baxımımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bəs Əhməd bəy Ağaoğlu Yusif b əyin bu məktubuna cavab verdimi, yaxud necə cavab yazdı, bu müraciətin Yusif b əyin sonrakı taleyində rolu oldumu? Bu suallar isə hələlik açıqdır...
İstanbul- Bakı 17 noyabr 2016. “Ədəbiyyat qəzeti”, 19 noyabr 2016; modern. az, 21 noyabr. 2016.
23 Şubat 1925 Azizim Ahmet Bey Bir defa da zatıâlinize mektup göndermiştim. Cevap yazmamanızı, meşgalenizin kesretine atfettim. Bu defaki mektubum ister şahsî, ister umumî Türklük nokta- ı nazarından o kadar mühimdir ki cevap vermeniz ve mesele ile sıkı
42
alakadar olmanız icap eder. Mesele budur: Müsavatçılar Türkiye’ye yerleştikten sonra kendilerini temize çıkarmak için benim aleyhime hep iyice propaganda yaydıklarını işitiyorum. Kim bilir bana neler isnat veriyorlar. Hâlbuki ben bir cumhuriyeti temsil etmiş ve vaktiyle memleketin en kuvvetli fırkası Müsavat’a mensup idim. Demeli benim etrafımda olunan dedikodular, muayyen fırkaya ve hükûmete aittir. Yok eğer kabahatler ayrı ayrı şahısların üzerine yüklenmek istenilirse bu doğru değil. Bu hakikatin meydana çıkması için zatıâlinizden âcizane bir ricam var. Siz benim tarafımdan hakem olunuz. Birkaç erbâb-ı namus zat davet ediniz. Benim hakkımda ne gibi kabahat biliyorlarsa söylesinler de bana atfen haber veriniz. Ben onlara birer birer cevap vereyim ki bu mesele muayyen bir şekil alsın.
Ben bir buçuk senedir ki fabrikada amelelik ediyorum. Biraderim maddi sıkıntıdan verem oldu ve hayatının son anlarını vahim bir yoksullukta geçiriyor. Alışmadığım amele hayatı eğer devam ederse benim de kabih bir akıbete uğrayacağım belli. Onun için imkân varken çok sevdiğim Türkiye ile benim aramda olan gölgeli noktaların tenvirini arzu ederim. Bu benim için bir namus meselesidir. Namus ve vicdanlara müracaat ederek hakem olmanızı temenni ediyorum. Hürmetlerimi kabul buyurunuz efendim. Yusuf Vezirof 43
44
45
46
Əli bəy Hüseynzadənin Əhməd bəy Ağaoğluna sevgi, səmimiyyət....və sirl ərlə dolu bir məktubu* Türk dünyasının ictimai fikir tarixində parlaq iz buraxmış iki nəhəng simasını- Əli bəy Hüseynzadəni (24 fevral 1864, Salyan —17 mart 1940, İstanbul) v ə Əhməd bəy Ağaoğlunu (1869, Şuşa, 19 may 1939, İstanbul) nəsillərə örnək olacaq əqidə, amal, ailə dostluğu birləşdirirdi. İki böyük xadimin bu sarsılmaz münasib ətini görkəmli alim, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyət dövrünün, istiqlal m əfkurəsinin və mücahidlərinin həyat və fəaliyyətlərinin fədakar və yorulmaz t ədqiqatçısı prof. Vilayət Quliyev sərrast və obrazlı ifadə etmişdir: Hər şeyin fövqünd ə dayanan dostluq haqqında hərarətli himn!
İki dühanın məktubları- yazışmaları onların arasındakı dostluq münasib ətlərin parlaq göstəricisidir. Prof. Vilayət Quliyev “Yaşam boyu sürən dostluq (Əli bəy Hüseynzadə və Əhməd bəy Ağaoğlu” adlı tədqiqatında ( “525-ci q əzet”,18 mart 2014) məktubları “səmimiyyətə və əməl birliyinə, anlaşmaya, uyuma veril ən böyük dəyər” adlandırır və təəssüflə, yanğı ilə bildirir ki, bu birg əliyə şahidlik edən sənədlərin –məktubların əksəriyyəti isə, təəssüf ki, ədəbiyyat və mədəniyyət tariximiz üçün həmişəlik itirilmişdir.
Xoşbəxtlikdən həmin məktubların biri yazıldığı tarixdən az qala bir əsr sonra da olsa, tapılmışdır. 2015- ci ilin aprel ayının söhbətidir. Azərbaycanın və Türkiy ənin ictimai-siyasi, ədəbi-mədəni həyatında parlaq iz qoymuş Əhməd bəy Ağaoğlunun nəvəsi, tanınmış tərcüməçi, istedadlı rəssam və heykəltəraş Təktaş Ağaoğlunun İstanbuldakı mənzilində babasının həyat və fəaliyyəti ilə bağlı s ənədləri -qəzet, jurnalları, əlyazmaları, dəftər və kitabları saf-çürük edərkən çox qiym ətli sənədlərlə, o cümlədən məktublarla rastlaşmışdıq. Əhməd Ağaoğlunun Malta sürgününd ən ailəsinə ünvanladığı 20-dən çox məktub böyük təəssürat oyatmışdı. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bizim Əhməd Ağaoğlunun arxiv s ənədlərini Bakıya gətirmək məqsədi ilə İstanbula səfəriimiz prof.dr. Əli Yavuz Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|