M. T. Do’stova B. X. Xo`janiyozova

3.
 
Bio xilma-xillikni issiq nuqtalari va Yashirin bio xilma-xillik 
Yer yuzida bio xilma-xillik bir xil taqsimlanmagan. Shunday joylarlar 
borki yuqori darajada, boshqa joylarda tur va uyushma xilma-xilligi ancha 
past. Bio xilma-xillikni saqlash strategiyasini masalalari ko’rib chiqishda 
inglis ekologi N.Mayers shunday joylarni ajratdiki,uni fikricha,bu joylar 
alohida e’tiborga ega.Bunday joylarni bio xilma-xilikni “issiq nuqtalari” deb 
atashadi.Bunday joylarni ajratishda 3 xil kategoriya taklif qilindi1) So’ruvchi 
o’simliklarni yuqori darajadagi xilma-xilligi; 2) Yuqori foizli endemic 
o’simlik turllari3)Inson faoliyati tufayli buzilib ketishi mumkin bunday
o’simlik turlarini yashash joylari.Bu nuqtai nazadan ajratilgan joylarni
umumiy maydoni 2 % ni tashkil qiladi,qayerda 40% o’simlik turlari va 25% 
hayvonot turlari mavjud. Bunday “issiq nuqtalarni” o’pisi Lotin Amerika 
qit’asida,Karib dengizini atrofida,O’rta yer dengizinini shimoliy- sharqida, 
Afrikada, Janubiy- sharqiy Osiyoda va Avstraliyada joylashgan. “Issiq 
nuqtalarni ” ajratishda asosan o’smimlik turlarini xilma-xillik 
kriteriyasisidan foydalangan, bundan kelib chiqadiki bunday nuqtalar asosan 
tropic hududlarda joylashgan.
Bio xima-xilikni planeta masshatabida aniqlash bo’yicha aniq bir 
berilganlar yo’q. Bu yo’nalishdagi qiyinchiliklar na faqat fanda to 
hozirgacha noma’lum bo’lgan turlarga bog’liq, balkim o’simlik va 

---

142 
hayvonlarni to hozirgi kungacha klassifkatsiya muammaosi aniq bir 
kelishuvga kelmaganligi va bio xilma-xillikni hamma vaqt ham aniqlash va 
baholash qiyinligi.Ba’zi bir o’simliklarni hayotiy shakillarini aniqlash 
qiyinligi bio xilma-xillik yashirin bo’lishi mumkin.
Ko’pgina o’simliklarda ko’payish kurtaklari o’simlik tanasida 
joylashgan bo’lib,ular tuproq yuzasida,ostida, ustida bo’lishi mukin. Bu 
kurtaklar ob-havoga qarab ular ko’payish yoki diapauza holatda bo’ladi.
Bunday tipdagi o’simlarni kuzatish va sonini aniqlash ancha 
qiyin.Ko’p o’simlik va hayvon turlari tabiatda qisqa mudatda paydao bo’lishi 
bio xilma-xillikni aniqlashda yana bir muammoni tashkil qiladi.