MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 165 165 165 yalnız miras kimi verilmir, həm də onun cəmiyyətdəki yeri ilə statusunu müəyyənləşdirir, fərdin şərəf və hörmətinin əsasını təşkil edir: İnsan var-dövlət, bər-bəzəklə dəyərləndirilmir, İnsanı öz biliyi ilə istedadı bəzəyir. Yaxud: Şər işdə qələbən – enişindir sənin. Xeyirxahlığın – xilasındır sənin. Yaxud: Ləyaqəti bizə o adam öyrədə bilməz, Özünü ləyaqətsiz aparır həmişə. Yaxud: Hay-küylü işlərin əks-sədası ucalsa da, www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 166 166 Hər əks-sədanın da son həddi var. Mövlanə Cami təcrübəсини, ustadlığını və istedadını əks etdirdiyi əsərlərində əsl sənət meyarları горunurdu. Şairlər, yazıçılar və zəmanəsinin hökmdarları arasında belə bir əlahidə hörmət və şöhrət qazanmaq bəşəriyyət tarixinin o çətin dövründə yalnız Cami kimi nadir istedadlara məxsüs qabiliyyət idi. Əbdürrəhman Caminin ilk elmi işi erkən gənclik çağlarında yazdığı, onun dövrünün tanınmış alimi Qazizadə Ruminin astronomiya sahəsinə aid kitabının izahlı təfsiri idi. Müdrik, təcrübəli alim Qazizadə Rumi ilə gənc müəllif Əbdürrəhman Cami arasındakı elmi, eyni zamanda ədəbi münasibətlər, dostluq yazışmaları sübut edir ki, o, sözün əsl mənasında, fitri istedada və qeyri-adi biliklərə yiyələnmiş insan olub. Heç də təsadüfi deyil ki, Zeynəddin Mahmud Vasifi özünün məşhur ―Badoe-ul-vakae‖ www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 167 167 167 (―Heyrətamiz hadisə‖) əsərində Mövlanə Camini o dövrün beş valehedici şəxsiyyətindən biri hesab etmişdir. Müxtəlif elmi sahələr, o cümlədən dilçilik ilə ədəbiyyatşünaslıq, musiqi, eləcə də digər bilgilər, eyni zamanda, poeziya, nəsr, qəsidə, məsnəvi, qəzəl, dördlük və başqa fərqli ədəbiyyat janrlarının şərhi sahəsində fəaliyyəti Mövlanə Caminin dünyada tanınmasına səbəb olmuşdur. Cami yaradıcılığını tədqiq edənlər mütəfəkkirin ədəbiyyat və mistikaya aid 50-dən yuxarı əсərinin olduğunu bildirirlər. Bu əsərlərin arasında isə ən məşhurları ―Baharıstan‖, ―Həft- övrəng‖ məsnəviləri, üç hissədən ibarət divanı - "Fətihətəş-şəbab" ("Gəncliyin başlanğıcı"), "Vəsitətül-İqd" ("Həmayılın ortası"), ―Xatimətül- həyat" ("Həyatın sonu"), ―Həfəhatül-üns‖ və "Həzəratül-Qüds" (―Müqəddəs yerlərdən əsən dostluq nəsimi‖), ―Yeddi tac‖ adı altında ümümiləşdirilmiş 7 poeması (―Leyli və Məcnun‖, ―Yusif və Züleyxa‖ ―İskəndərin müdrikliyi‖ və başqa www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 168 168 məsnəvilər), ərəb dilinin qrammatikası - morfologiyası barədə ―Şərhi-Cami‖, ―Qırx hədis‖ kimi dəyərli nümunələrdir. Caminin bütün yazılı irsi - məsnəvi, qəzəl, rübai, qitə kimi lirik şeir formalarından ibarət kitabları, eləcə də ibrətamiz rəvayətlər və pritçalardan ibarət topluları təsəvvüf dünyagörüşlərinin təsiri ilə yaranıb. Cami, eyni zamanda, müqəddəs ―Quran‖ın şərhi, İbn əl- Fərabinin sufi poeziyası, İbn əl-Ərəbinin yaradıcılığı haqqında fəlsəfi traktatlar da yazıb. Elə bir klassik janr yoxdur ki, Cami qəlяmini onda sınamasın. Əbdürrəhman Caminin populyarlığının başqa bir səbəbi də Hacı Bəhaəddin Nəqşibəndi tərəfindən əsası qoyulmuş məşhur nəqşibəndi təriqətinin tanınmış rəhbərlərindən olmasıydı. Təqribən 40 yaşı olanda Cami Heratda təsəvvuf yolunu seçir. Bəhaəddin Nəqşibəndinin tələbəsi olmuş şeyx S.Məhəmməd Qaşqari onun mənəvi ustadı idi, amma sonralar həyatı boyu yazışdığı şeyx Ubaydulla www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Aydın Xan Əbilov Kreativ innovasiya: qlobal mədəniyyətin şifrələri 169 169 169 Əhrərlə birləşən Cami fars, türk və hind sufilərinə güclü təsir göstərib. Elm və ədəbiyyat sahəsində tanınmış şəxsiyyət sayılan Əbdürrəhman Caminin sufizmin bir qolu sayılanlan nəqşibəndlik təriqətinə marağı heç də təsadüfi deyildir. Bu təriqətin ―Bədəncə xalqla, könülcə Yaradanla ol‖, ―Ürəyin Rəbbdə, əllərin zəhmətdə‖ kimi əsas şüarları mütəfəkkiri hər zaman maraqlandırmışdır: yəni gündəlik həyatda biz cəmiyyətlə ayaqlaşmalı, öz zəhmətimiz və işimiz hesabına dolanmalıyıq, eyni zamanda, duyğular aləminə və mənəvi dünyaya yaxınlaşmağa çalışmalıyıq. Məşhurluğuna rəğmən, Cami çox sadə bir həyat yaşayırdı. Zəmanədaşlarının əsərlərində onun bənzərsizliyi, təvazökarlığı, sadəliyi, məntiqliliyi xüsusi vurğulanır. O, zülmkarlıq edən despotları tənqid atəşinə tuturdu: Müdriklərdən ibrət götürdüklərimdən Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|