MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vladimir Fesenko, Ukrayna, “Penta” tətbiqi siyasi tədqiqatlar mərkəzi
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
116
(lakin bu bəlkə çox da pozitiv tendensiya deyil), hərçənd eyni zamanda məhz həmin o multikultur plüralizmə dəlalət edir – bu, etnomədəni fərqliliyin mövcudluğu və inkiĢafıdır. Əfsuslar olsun ki, bəzi siyasətçilər milli eynilik problemlərini, həmçinin miillətlərarası ziddiyyətləri siyasi partiyaların fəaliyyətində istifadə etməyə çalıĢırlar. Buna görə də millətlərarası münasibətlər harmoniyası üçün çağırıĢdar Ukraynada qalmaqdadır. Lakin mən hələ nəzərlərə çarpmayan, lakin potensial problem olan gizli bir probləmə də toxunmaq istərdim. Bu – Ukraynada ayrı-ayrı milli icmaların milli distansiyalaĢdırılması, etnik izolyasionizmi təmayüllərinin artmasıdır. DüĢünürəm ki, Ukrayna millətlərarası siyasət təcrübəsinin pozitivliyi ondan ibarətdir ki, bəzən milli münasibətlər sferasında ziddiyyət təĢkil edən məsələlərin mülayimliyi və uyuĢqanlığı ölkədə millətlərarası münasibətlərin harmonik tərzdə həllinə imkan yaradır.
Ukrayna, “Penta” tətbiqi siyasi tədqiqatlar mərkəzi
Multikulturalizm problemləri və müasir Rusiyanın siyasi təcrübəsi
Mənim dostum, Azərbaycan Respublikasının prezidenti Ġlham Heydər oğlu Əliyev forumun açılıĢ mərasimində qeyd etdi ki, bugünkü forum multikulturalizm bayramıdır. Mən bir qədər baĢqa Ģəkildə demək istəyirəm. Bugünkü forum mədəniyyətlərarası, dinlərarası dialoqun, özü də multimədəni, multikonfessional www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 117 ölkənin, bu sahədə Ģübhəsiz uğurlar qazanmıĢ bir ölkənin ərazisində baĢ tutan bayramıdır. Günümüzdə hər yerdə tətbiq edilən multikulturalizm formuluna gəldikdə isə mən bir qədər ehtiyatlı davranardım. Bu cür dəyirmi masalarda qaldırılan əsas məsələlərdən biri demokratiya və multikulturalizm kimi meyarların uyuĢmazlığıdır. Son zamanlar belə bir fikir çox populyardır ki, cəmiyyət nə qədər bircins olsa, demokratik institutlar yaratmaq da o qədər asan və əksinə, cəmiyyət mədəni baxımdan nə qədər mürəkkəbdirsə, demokratik institutlar yaratmaq o qədər çətindir. Multikulturalizm konsepsiyası ənənəvi olaraq bütün millətlərin bir millət kimi birləĢdiyi ―əritmə putası‖ konsepsiyası ilə qarĢılaĢdırılır. Bizim ilk natiqimiz – Bakı Dövlət Universitetinin nümayəndəsi bu gün bu barədə danıĢdı. Ancaq mən ən böyük ―əritmə putası‖ hesab edilən ABġ barədə əlavə bir Ģey də qeyd etmək istərdim: Avropanın beynəlxalq siyasəti üçün daha çox səciyyəvi olan sosial təsir alətləri vardır, məsələn, bunlardan biri 60-cı illərdə tətbiq edilmiĢ və yalnız bir nəsil üçün planlaĢdırılmıĢ, təhsil müəssisələrinə və iĢə qəbul zamanı azlıqlara müəyyən imtiyazlar verən affirmasiyadır (affirmation). Bu proqramın tətbiq edilməsi səbəbi cəmiyyətdəki qeyri-bərabərliyin afroamerikalıların inkiĢaf tempinin ağdərili əhalidən geri qalması və kiçik bir ―sürətləndirmə‖nin onları ağlarla eyni səviyyəyə çıxara bilməsi, bundan sonra layihənin dayandırıla biləcəyi iddiasından irəli gəlirdi.
Əslində hər Ģey bu qədər sadə olmadı, proqramın iĢində sapmalar oldu. Lakin bu gün 40 ildən artıq bir vaxt keçdikdən sonra affirmasiyanı nəinki ləğv etdilər, hətta fəaliyyət proqramı kimi daimi konstant müəyyən edildi. Bununla bərabər, vəd edilən bərabərliyə nail olmaq heç cür mümkün olmadı, daha da əksinə, nə qədər paradoksal olsa da, bu gün ağdərili əhali daha əlveriĢsiz vəziyyətdədir. Fikrimcə, bu proqram guya kömək etməyə yönəldiyi insanlar üçün daha da təhqiredicidir, alçaldıcıdır, çünki faktiki
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
118
olaraq, onların həyatda məqsədlərinə müstəqil Ģəkildə nail olmaq üçün kifayət qədər inkiĢaf etmədiyini iddia edir. Əgər affirmasiyanın nail olduğu bir Ģey varsa, o da tam əks effektdir. Daimi köməyə vərdiĢ edən azlıq nümayəndələri bu gün həqiqətən də öz güclərindən, ağlından istifadə etməyi yadırğayıb, bu hal isə daima Ģiddətlənərək davam edir. Burada yalnız ABġ-dan söhbət getmir. Ġmiqrantların xüsusi, özəl Ģəraitdə yaĢayaraq, getdikcə daha çox urbanizasiyalaĢdığı Avropaya baxmaq kifayətdir. ĠĢləmək, ümumi qəbul edilmiĢ davranıĢ və əxlaq normalarına uymaq üçün stimul yoxdur. Normal yaĢamaq üçün tarixi vətənlərində aldıqları biliklər onlara tamamilə kifayət edir. Almaniya, Fransa, ardınca da Böyük Britaniyanın öncə multikulturalizm siyasətinin iflasa uğramasını bəyan edib, daha sonra sözdən iĢə keçərək xaricdən ölkəyə giriĢ qaydalarını sərtləĢdirmələri də tamamilə məntiqli addımdır. Bu hal xüsusən ġimali Afrika ölkələrindən olan mühacirlərə aiddir. Əslən Tunisdən olan minlərlə qaçqın Ġtaliyadan Fransaya daxil olmağa çalıĢırdı, ancaq fransız hökuməti heç bir sənədə baxmadan qatarları sərhəddə saxlamağa baĢladı, bu zaman sərniĢinlərə qarĢı irəli sürülən tələblər sırf iqtisadi xarakter daĢıyırdı. Onların BeĢinci respublika ərazisində özlərini təmin etməyə kifayət edəcək qədər vəsaitə malik olduqlarını təsdiqləmələri lazım idi. Kifayət qədər resursları olmayan mühacirləri qatardan endirirdilər. Cavab olaraq Ġtaliya XĠN ―beynəlxalq dəmiryolu nəqliyyatının dayandırılması‖ ilə bağlı Fransaya rəsmi etiraz yönəltdi. Amma italyan rəsmilərini heç Avropa Ġttifaqında belə dinləmədilər. Aġ-nın daxili iĢlər üzrə komissarı xanım Malmstrom bəyan etdi ki, Paris öz əhalisinin təhlükəsizliyini təmin etmək naminə və tamamilə, qanun çərçivəsində hərəkət edir. Deməli, problem o qədər ciddidir ki, hətta Avropa Ġttifaqında belə onu bu Ģəkildə anlayırlar. Hörmətli cənablar, hazırda mən multikulturalizm siyasətinə bir neçə yanaĢmanı fərqləndirirəm. Birinci ssenari – ―assimilyasiya Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|