MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 161 bu quruma daxil olanlar cəmi 200 il əvvəl geniĢ ərazilərdə məskunlaĢan təsadüfi mühacirlər deyil, minillik tarixi, dərin mədəni, dini və hərbi ənənələri olan dövlətlərdir.
Ona görə də Avropa Ġttifaqına üzv ölkələrin inteqrasiyasını ittifaqın bir super dövlət kimi çıxıĢ etməsi, bu zaman onu təĢkil edən böyük dövlətlərin – onların heç biri öz simasını, əhəmiyyətini itirməyə razılaĢmayacaq – suverenliyinə zərər yetirməyəcək Ģəkildə gücləndirmək çətin, az qala qeyri-mümkün olacaqdır. Digər tərəfdən əslində Avropa Ġttifaqı üzv ölkələrin simasını itirməsində, unifikasiyasında maraqlı deyil, çünki bizim fərqlərimizin inkar edilməsi Avropanın yüz illərlə deyil, min illər ərzində toplanmıĢ siyasi, mədəni və hərbi irsindən imtina etmək demək olardı. Burada fərqlərə təhlükəsiz Ģəkildə riayət edilməsinin kövrək sərhədini tapmaq üçün problemi hər dəfə ətraflı Ģəkildə düĢünmək lazım gələcək.
Əgər ―Ġyirmi birinci əsr necə olacaq – birqütblü ya çoxqütblü?‖ mövzusuna qayıtsaq, bir Ģeyi əminliklə demək olar: ikiqütblü olmayacaq. Ötən əsrdə dünyanın bu quruluĢ modeli özünü tamamilə etibardan saldı, çünki onun əsasında hərbi-siyasi və ideoloji qarĢıdurmalar var idi ki, bunlar da qanlı müharibələrlə bitdi. Əsrin əvvəlində bir neçə böyük dövlətin iki antaqonist blokda qruplaĢmasından sonra Antanta və Üçlük koalisiyası Birinci Dünya Müharibəsini alovlandırdı. Və nəhayət artıq yalnız Avropanın deyil, digər qitələrin də bir qrup dövlətləri tərəfindən baĢlayan Ġkinci Dünya Müharibəsi. Yenə iki blok formalaĢdı – faĢistlər və antihitler koalisiyası. Bu qarĢıdurmanın nəticələrini xatırlatdım, amansız müharibənin nəticələri isə hələ də hiss edilməkdədir.
―Soyuq müharibə‖nin səbəbi də iki hərbi quruluĢun: NATO və VarĢava saziĢinin meydana gəlməsi oldu. Bəxtimiz gətirdi ki, bu www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
162
müharibənin qan tökülmədən bitməsinə Ģahid olduq, ancaq hər iki qrupun nüvə silahı və maksimal uzaqlığa malik raketə sahib olması bəĢəriyyətin məhv edilməsinə səbəb olardı.
Mənim acizanə fikrimcə, çoxqütblü modelin Ģansları daha çoxdur. Bir neçə güclü ―oyunçu‖ nəzərə çarpacaq sürətlə formalaĢmaqdadır, ABġ-dan və Çindən baĢqa siyasi səhnənin ön planına çıxır. Rusiya Federasiyası da cəsur tələblər irəli sürür. BaĢqa kimdə bu qədər təbii resurslar, müasir silahlar var? RF-in kosmosdakı yerini də unutmaq olmaz. Milyarddan çox əhaliyə, inkiĢafda olan iqtisadiyyat və texniki tərəqqiyə malik olan Hindistan da yaddan çıxmamalıdır!
Avropa Ġttifaqı 500 000 000 əhalisi, dünya xəritəsində iqtisadi qüdrəti və geniĢlənmə perspektivləri ilə bu ―oyun‖da ən gənc oyunçu olacaq.
Avropa Ġttifaqının iqtisadi nəhəng və siyasi cırtdan olduğunu deyirlər ki, bu da əsassız deyil. Bu ―qayçılar‖ı heç siyasətdən baĢı çıxmayan insanlar da adi gözlə görür. Hər hansı siyasi məsələ üçün kim və nə vaxt AĠ-nin fikri ilə maraqlanıb? Bu fikirlə kim hesablaĢar? Heç kim. Çünki Avropa Ġttifaqının üzvləri olan ayrı- ayrı ölkələrin fikirləri var, bu fikirlər çox vaxt fərqlənir. Məsələn, ―Türkiyə Avropa Ġttifaqının tamhüquqlu üzvü olmalıdırmı?‖ sualına Almaniya və Fransa ―yox‖ dedi. Yunanıstan da onları dəstəkləyirdi. Böyük Britaniya ―hə‖ dedi. AĠ-nin üzvü olmasa da, ABġda bu namizədliyin ―lehinə‖dir. Türkiyəni Bolqarıstan, Rumıniya və baĢqa Balkan ölkələri də dəstəklədi.
Məhz Türkiyənin Avropa Ġttifaqına qəbul edilməsi qədim qitənin siyasətçiləri və dövlət baĢçıları qarĢısında Ġttifaqın öz gələcəyinə dair suallar qoyur. Onların bu suallara verəcək aydın bir cavabı yoxdur. Hətta dəvəquĢu kimi baĢını qumun altında gizlətsən belə,
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 163 problemin öz-özünə itdiyini, həll olunduğunu hesab etmək olmaz. Variant kimi, yeni bir terminologiya quraĢdırılır, məsələn, ―imtiyazlı partnyorluq‖. Bu statusun məqsədi Türkiyənin qəbulunu qeyri-müəyyən müddətə, çox güman ki, özünün imtina edib, namizədliyini geri çəkəcəyi zamana kimi uzatmaqdır.
Türkiyənin Avropa Ġttifaqına qəbul edilməsinin əleyhinə bilavasitə çıxıĢlar da var, məsələn, Fransa prezidenti Nikola Sarkozi və Almaniya kansleri Anhela Merkel və bəzi avstriyalı siyasətçilər bənzər çıxıĢlar edir. Ancaq bir qayda olaraq, onların arxasında inandırıcı, əsaslandırılmıĢ dəlillər durmur. Niyə? Bu yaxınlarda keçmiĢ Fransa prezidenti Jiskar d’Esten əhalisinin sayı AĠ-nin bütün əhalisinin beĢ faizindən artıq olan ölkələri Avropa Ġttifaqına qəbul etməyi qadağan edən qanun qəbul etməyi təklif etdi. Hazırda AĠ-nin əhalisi beĢ yüz milyon olduğundan, bu Türkiyə və Ukraynanın avtomatik olaraq namizədlərin siyahısından çıxarılması deməkdir. Birdən Rusiya da nə vaxtsa Ġttifaqın üzvü olmaq istəsə?! Mən artıq bu barədə heç danıĢmıram.
Bütün bu axtarıĢların və mülahizələrin arxasında böyük Avropa dövlətlərinin əsasən də, Fransa və Almaniyanın daha böyük dövlətlərlə rəqabətə girmək qorxusu görünür. Çünki böyük dövlət daha çox deputata sahib olur, deməli, qərar qəbuluna və Avropa Ġttifaqının bütövlükdə idarəedilməsinə təsir edə bilər.
Bu narahatlıqların əsası yoxdur. Onlar geri qalmıĢ zehniyyətə əsaslanır: sanki Avropa parlamentində ―solçular‖, ―sağçılar‖, ―mərkəzçilər‖ yoxdur, deputatlar isə kompakt Ģəkildə, milli mənsubiyyətə görə səs verir. Ancaq bu belə deyil. Siyasi plüralizm olduqda, qərarların qəbul edilməsində yardımçı olan demokratik mexanizm və üsullardan istifadə edildikdə bu yanlıĢ anlaĢılmalar öz mənasını itirir. Bütün bunlar yalnız Avropa Ġttifaqının üzvü olmaq Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|