www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
164
istəyən ölkənin əhalisini 25 milyon nəfərə kimi ixtisar edən köhnə
təfəkkürü əks etdirir. Avropa Ġttifaqı geniĢlənəcək, Türkiyə isə onun
real üzvü olmalıdır.
Bircə Türkiyənin AĠ-nə daxil olmaqla ona nələr gətirəcəyini
düĢünün:
yetmiĢ bir milyon gənc, əmək qabiliyyətli əhali inkiĢaf etmiĢ bazar
iqtisadiyyatı və ekspertlərin fikrincə geniĢ potensial NATO-da
gücünə görə ABġ-dan sonra ikinci ordu (bu ordu ilə
hesablaĢmamaq mümkün deyil) islam xətti ilə ərəb aləminə çox
güclü təsir: Türkiyənin müsəlman və eyni zamanda Ģəriətdən
çoxdan və qəti Ģəkildə imtina etmiĢ və fundamentalizm və
terrorizmi mühakimə edən dünyəvi dövlət olması faktı onun Avropa
yolundakı ilk əngəlidir;
Dil yaxınlığı və qismən də ümumi din xətti ilə Orta Asiyadakı
keçmiĢ Sovet Ġttifaqı ölkələrinə güclü təsir: bu Avropa üçün mühüm
olmaya bilməz, çünki böyük təbii qaz və neft, habelə nadir metal və
mineral ehtiyatları orada yerləĢir.
müxtəlif mədəniyyətlərin, sivilizasiyaların kəsiĢməsində yerləĢən
ölkənin coğrafi mövqeyi və bununla əlaqədar olaraq, geostrateji və
geosiyasi əhəmiyyəti, iki qitə arasında körpü rolu oynaması.
Avropa Ġttifaqına qəbul olunmağın əvəzinə ona belə ―töhvələr‖ verə
biləcək daha bir ölkənin adını çəkə bilərsinizmi? Mən birini də
xatırlaya bilmirəm. Ancaq, Rusiya Federasiyası Avropa Ġttifaqına
qəbul edilmək üçün bütün Ģərtləri yerinə yetirməyi lazım bilib,
namizədliyini irəli sürsə, bu o da ola bilər. Ümid edirəm ki, artıq o
vaxt Avropa Ġttifaqı Rusiyanı Urala qədər qəbul etmək barədə
sxolastik mübahisələr aparmayıb ikinciyə üstünlük verəcək. Çünki
bu ölkənin ən geniĢ təbii sərvətləri məhz Asiya hissəsində yerləĢir.
Bax onda bizim və bizim övladlarımız qarĢısında general Qollun,
daha sonra Mixail Qorbaçov tərəfindən götürülmüĢ ―Vankuverdən
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
165
Vladivostoka qədər Avropa‖ azad ideyasının reallaĢdırılması üçün
yol açılacaqdır. Çünki Avropa Ġttifaqı ilk növbədə iqtisadi, siyasi
və mədəni qurumdur. Onun coğrafi mövqeyi yalnız inteqrasiyanın
baĢlanması üçün hesablama nöqtəsidir, əsas məzmunu isə iqtisadi
və siyasi islahatlardan ibarətdir. Bu islahatlar bizim ölkələri daha
demokratik, uğurlu bazar iqtisadiyyatına və inkiĢaf etmiĢ humanitar
potensiallara malik dövlətlərə çevirəcəkdir.
Etiraf edim ki, bu mövzuda çox danıĢa bilərdim. Ancaq, qorxuram
ki, dinləyicilərdən biri mənə ƏliĢir Nəvainin iki misrasını
xatırlatsın: ―Ġnsan üçün gözəl olan doğru, rəvan danıĢıqdır, Ancaq
doğru danıĢıq da qısa olsa yaraĢıqdır.‖
Jelyu Jelev,
Bolqarıstan Respublikasının sabiq prezidenti
(1990-1997-ci illər)
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
166
Multikulturalizm: tədqiqatın metodologiyası
Elmi idrakın təkamülü elmi tədqiqatların metodoloji prinsipləri
kimi, həm də elmin anlayıĢlar aparatının məzmunu haqqında
təsəvvürün, məqsədyönlüyünün müzakirəsini və düzəldilməsini
Ģərtləndilirir.
Öz çıxıĢımda seçilmiĢ mövzunun düĢünülməsi tələb olunan bir neçə
aktual problemin üzərində dayanaq istiyirəm.
―Multikulturalizmin‖ tədqiqatı obyekti kimi seçilməsi və onun
tədqiqat metodologiyasına yönəlməyimiz bir sıra məsələlərlə
bağlıdır:
bu fenomenin və onun miqyasının müasir cəmiyyətin ictimai-
mədəni həyatında aktuallaĢması;
müasir elmi və siyasi təsəvvürlərdə ―multikulturalizm‖ anlayıĢının
məzmununun transformasiyası;
çoxmədəniyətliyin adekvat olmayan, çox vaxt diametral olaraq
ziddiyyətli yorum və qiymətləndirilmə və inkiĢaf etmiĢ Qərb
ölkələrinin
həyatında
multikulturalizmin
rolu,
tədqiqat
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
167
ədəbiyyatlarında və bir sıra müasir dövlət xadimlərinin çıxıĢlarında
qeyri-qərb mədəniyyətlərinə münasibət;
müasir elmdə tədqiqatın müxtəlif konsepsiyalarından ən optimalını
münasib olanı seçmək cəhdi.
Mənəvi mədəniyyətin nəzəri və tarixi məsələləri ilə, xüsusən də
müxtəlif regionların tarixi fəlsəfəsi ilə əlli ilə yaxındır ki,
məĢğulam, lakin otuz ildir, mən elmi həqiqətlərin axtarıĢında bir
çox üstünlükləri olan dialektik materializmin metodologiyasına
əsaslanmıĢam.
Son onilliklər müasir elmin nailiyyətləri və ümumdünya fəlsəfəsinin
tarixinə komparativist yanaĢmanın imkan və nailiyyətləri
baxımından, fənlərarası tədqiqatların ümumfəlsəfi metodologiyası
kimi daha çox materialist və ideal baĢlanğıcın birliyindən və birgə
mövcudluğundan yaranan vahid konsepsiyası, mənə elə gəlir ki,
həmçinin bu metodologiyanın ―qeyri-səlis məntiq‖ adlandırılan
metodoloji prinsiplərlə və komparavistika ilə uzlaĢması daha
məqbuldur.
Qeyd olunan prinsiplərdən çıxıĢ edərək, təklif edirəm ki,
müzakirənin obyekti qismində multikulturalizmin tərif və
qiymətləndirilməsində, ola bilsin, Ģərhə ehtiyacı olan bir sıra
məsələlərin interpretasiyasını qəbul edək.
Hər Ģeydən öncə onlara ―multikulturalizm‖ anlayıĢının
məzmununun
təyini
aiddir.
Əgər
―mədəniyyət‖
və
―multikulturluluq‖ (çoxmədəniyyətlilik) anlayıĢları qlobal ictimai-
mədəni inkiĢafın tarixi universal fenomenini ifadə edərək
mədəniyyət tarixinin, metakulturologiyanın və digər elmlərin
tədqiqatının obyekti olaraq qalırsa, ―multikulturalizm‖ anlayıĢı
sosiomədəni tarixin universal təzahürünü onlar kimi əks etdirməklə
dövlət siyasətinin həmin dövlətdə yaĢayan ―qeyri-əsas‖ xalqların
Dostları ilə paylaş: |