Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachisi shaxsiga qo’yiladigan talablar

D. Veksler

“Kompetensiya” va “kompetentlik” so’zlari bitta tushunchami?

KOMPETENSIYA

Kompetensiya lotincha “compete” so’zidan olingan bo’lib, erishaman, muvofiqman, mos kelaman ma’nolarini anglatadi. Shu bilan bir qatorda kishi egallagan muayyan bilim, ko’nikma, malakalar majmuasi ham kompetensiya sanaladi.

TARIX…

• Kompetentlikka yo‘naltirilgan ta’lim amerikalik tilshunos N.Xomskiy (1965 yil, Massachutes universiteti) tomonidan taklif etilgan «kompetensiya» atamasining umumiy ma’nosida shakllandi.
• Yevropa Kengashi dasturi bo‘yicha Bern shahrida bo‘lib o‘tgan simpoziumda (1996 yil) «kompetensiya» tushunchasi «uquv», «kompetentlik», «qobiliyat», «mahorat» singari tushunchalar qatoriga kiritilgan.
• Yevropa davlatlarining ta’lim vazirlari Boloniya deklaratsiyasida (1999 yil) ta’lim islohatlarining konseptual asoslari sifatida kompetentli yondoshuv e’tirof etildi.

Pedagogik-psixologik adabiyotlarda “kompetensiya” tushunchasi nisbatan yaqindan boshlab keng qo’llanila boshlandi.

1960 yillarning oxiri va 1970 yillarning boshlarida G’arbda, 1990 yillarning o’rtalariga kelib zamonaviy ta’limda kompetensiyali yondashuv yo’nalishi kirib keldi.

Kompetensiya – ma’lum bir sohada sifatli produktiv faoliyat olib borish uchun zarur bo’lgan mutaxassisning ta’limiy tayyorgarligiga qo’yilgan talabdir.

Kompetensiya – davlat ixtiyorida bo’lgan, oldindan belgilangan ijtimoiy talab bo’lib, u o’qituvchi (ishchi)ning muayyan sohada samarali faoliyat ko’rsatishi uchun zarur bo’lgan ta’limiy (professional) tayyorgarligiga nisbatan qo’yiladi.

Kompetensiya shaxsning murakkab, ta’limiy tuzilishi bo’lib, u o’zida shaxsning intellektual, irodaviy, kreativ, emotsional sifatlarini o’zida jamlaganki, ular faoliyatdan ko’zlangan maqsadga uning o’zgarib boruvchi sharoitida amalga oshuvini ta’minlaydi.