Maktabgacha ta`lim yoshdagi bolalarda ilk matematik tasavvurlarini shakllantirish metodikasining nazariy

Faoliyatni yakunlanishi: Bolalar bugun biz sizlar bilan nimalarni o‘rgandik? Tovuq va jo‘jalarni 1 ta va ko‘p ekanligini. Bugunmashg’ulotimizda Lola, Sarvar, Zebolar savollarga to‘liq javob berishdi. Keyingi safar sizlar bulardan ham yaxshi javob berasizlar. Hozir esa sekin, shovqin qilmasdan maydonchaga sayrga chiqamiz.
Ikkinchi guruh bolalarida “Bitta” va “Ko‘p” tushunchalarini mustahkamlash uchuno ‘yinchoqlar va buyumlar bilan didaktiko ‘yinlar bajarish ma’qul, buo ‘yinlar jarayonida bolalar “bitta” va “ko‘p ” tushunchalarini bir-biridan farq qilishni o‘rganadilar. Masalan: “Qoziqorin’terish”o ‘yini. Tarbiyachi oldindan guruh xonasining har xil burchaklarga taglikka archalarni qo‘yadi, archalar ostiga esa qo‘ziqorinlarni qo‘yadi. Shundan keyin bolalar bilan qoziqorin’terishga boradi. Har qaysi bolaning qo‘lida savati bor. Tarbiyachio ‘yin syujetini rivojlantiradi. Bolalar o‘rmonga borishadi. Lola qizil qalpoqchali katta qoziqorin’topdi. Vali esa jigarrang qalpoqchali kichkina qoziqorin’topdi. Shundan keyin bolalarning hammasi bir yerga to‘planib, har qaysi bola topgan qo‘ziqorinini stol ustiga qo‘yadi.Tarbiyachi yakunlaydi: “Har qaysingizda bittadan qoziqorin’bor edi, endi qoziqorin’ko‘p bo‘ldi”.

Kichik yoshdagi bolalarni raqamlar bilan tanishtirish.

Kichik MTM yoshidagi bolalar raqamlar, harflar va turli hil belgilarni juda yahshi easda saqlab qoladilar, ammo bolalar predmetlarni sanash, ko‘plikni aniqlash uchun ularni raqamlar bilan belgilanishini tushunmaydilar.

Bolalarni raqamlar bilan tanishtirishmashg’ulotini bola ongiga ongli ravishda hech bo‘lmaganda 3 gacha sanashni bilganida boshlash mumkin. Asosiy narsani esda tutmoq lozim raqam bu ikkinchi darajali tushuncha u faqat sonning belgisi. Shuning uchun "sanoqqao‘rgatish" va raqamlarni belgilash" tushunchalarini adashtirib yubormaslik kerak.
Tarbiyaching vazifasi bolalarni raqamlarni to‘g‘ri ko‘rishlari, bosma, yozma shakllari bilan tanishtirish.

Faoliyat nomi: "Raqamni top".

Maqsad: bolalarni 1,2,3 raqamlarini farqlashga o`rgatish.

Kerakli jihozlar:har bir bola uchun 10-20 ta fishka, korton yoki plastilindan yasalgan giometrik shakllar ikki tomonidan raqamlar yozilgan: kartochka va kubiklar 1,2.
Tarbiyachi: mana bu raqamga qarang bu 1. U bilan faqat bitta predmetni belgilash mumkin. Masalan: 1 quyon, 1 ayiq.
Oldindagi kartochka va kubiklar orasidan huddi shunday raqamlarni top.
Nechta 1 raqamli kubik va kortochkalarni topding?
Variant: tarbiyachi: birdaniga 2 ta raqam tasvirlangan kartochka yoki kubikni ko`rsating. 1 va 2 raqamli kartochka mazmunini tushuntiradi, so`ng lva 2 raqamli tasvirlangan kubik va kartoskani topishni taklif etadi. Agar bola topshiriqni bajarsa huddi shu usulda 3 raqami bilan ham tanishtiriladiBirinchi faoliyatlardanoq kichik guruh bolalarida o‘quvmashg’uloti ko‘nikmalari shakllantiriladi. Kichkintoylar o‘zo‘rinlarini egallashga, tinch o‘tirishga va tarbiyachining taklifi bilangina o‘rinlaridan turishga o‘rgatiladi. Bola pedagog (tarbiyachi)ning ko‘rsatma va tushuntirishlarini tinglashga, ko‘rsatayotgan narsasini idrok etishga va uning aytganlarini bajarishga, savollarga javob berishga o‘rganishi kerak.
Kichkintoylarda birgalikda shug‘ullanish, bir-birlariga xalaqit bermaslik, ishni bir vaqtda boshlash va tugatish, zarur bo‘lib qolganida O‘z navbatlarini sabr bilan kutish kO‘nikmalari tarbiyalanadi. Pedagog (tarbiyachi) odobli, xulqi namunali bolalarni maqtaydi va ularning bu fazilatlari nimada ekanligini aniq tushuntirib beradi.
Yosh bola gavdasini uzoq vaqt bir xil holatda saqlay olmaydi, bir xil ishni uzoq vaqt bajara olmaydi, shuning uchun tarbiyachi bolalarning qisqa muddatli dam olishlariga imkon beradi. «Jim o‘tir», deb ularni tergayvermaydi va boshqalar.
Kichik guruhda bolalar tarqatma material bilan ishlashning dastlabki ko‘nikmalarini egallaydilar. Didaktik material har bir bolaga alohida qutichada, alohida to‘plami bilan beriladi.mashg’ulot boshlangunga qadar u bolalar qo‘lida bo‘lishi kerak, ana shunda bolalar diqqatini o‘rganilayotgan narsalarga jalb etish osonroq bo‘ladi. Bolalarning foydalanishlari qulay bo‘lishi uchun o ‘yin-choqlar va boshqa buyumlar haddan tashqari kichkina hamda og‘ir bo‘lmasligi kerak. Kichkintoylar qo‘llanmalarni ehtiyotlik bilan'shlatishga, ishlatib bo‘lgandan keyin esa qutichaga terib, ko‘rsatilgan joyga olib borib qo‘yishga o‘rgatiladi.

Mavzu:Kichik guruh yoshidagi bolalarni “Son” tushunchasini shakllantirishga tayyorlash.

Reja:

4. “Son” tushunchasi haqida ma’lumot.

   
   

5. Kichik guruh yoshidagi bolalarni “Son” tushunchasini shakllantirishga tayyorlash.

   
   

1. 
   
   Son — narsalarni sanash, miqdorni belgilash uchun qoʻllaniladigan matematik vosita; matematikaning asosiy tushunchalaridan biri. Narsalarni sanashga boʻlgan
   

ehtiyoj tufayli eng sodda koʻrinishda ibtidoiy jamoa davrida vujudga kelgan, insoniyatmashg’uloti doirasining kengayishi bilan takomillashgan. Dastlab, butun musbat (natural) sonlar, keyinchalik cheksiz natural sonlar qatori (1, 2, 3, 4, 5...) tushunchasi kelib chiqdi. Natural va tub sonlar qatorlarining cheksizligi hamda yetarlicha katta sonlarni nomlash, belgilash masalalari miloddan avvalgi 3-asrdayoq yunon matematiklari Yevklid va Arximedning asarlarida taxlil qilingan. Sonlar ustidagi toʻrt amal qoidalarini oʻrganish bilan arifmetika shugʻullanadi. Son tushunchasining takomillashishi kasr son tushunchasini kiritish bilan boshlandi. Kasr son biror miqdorni oʻlchash, yaʼni bu miqdorni boshqa bir miqdor — oʻlchov bilan taqqoslash natijasida kelib chiqqan. Son tushunchasining keyingi takomillashishi fan rivojining natijasidir. Masalan, algebraning taraqqiyoti manfiy sonlar tushunchasiga olib keldi. 6—12 asrlarda hindlar masalalar yechishda manfiy sonlarni qoʻllagan edilar. Son tushunchasining rivojlanishiga oʻrta asr Sharq, matematiklari ham katta hissa qoʻshdilar. Yevropada manfiy sonlarni birinchi marta R. Dekart (17-asr) kiritdi. Hamma butun, kasr (musbat ham manfiy) sonlar va nol — ratsional sonlar deyiladi. Uzluksiz ravishda oʻzgaradigan miqdorlarni oʻrganish uchun irratsional son tushunchasi kiritiladi. 18—19-asrlarda algebrada tenglamalar nazariyasining rivojlanishi kompleks sonlar tushunchasiga olib keldi. Son tushunchasini va uning xossalarini 19-asrda nemis matematiklari G. Kantor, R. Dedekind, K. Veyershtrass va italiyalik matematik J. Peano oʻz ishlarida toʻla asoslab berdilar.

2. Maktabgacha yoshdagi kichik guruh bolalarini sanoqqao‘rgatishdagi bosh vazifalardan biri bir to‘plam elementlarini ikkinchi to‘plam elementlari bilan taqqoslash, solishtirish yO‘li orqali bolalarni to‘plamalrni taqqoslashgao‘rgatishdan iborat. Bu dastlabki bosqich kelgusida sanoqmashg’ulotini rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Bola miqdoriy taqqoslash usullarini egallaydi. Bola sanashni bllmaydl, shu sababli u oldin taqqoslanayotgan to‘plam lam ing qaysinisi ko‘p, qaysinisi kam ekanini, yoki ular teng q u w atli ekanlnl anlqlashni O‘rganadl. Bolalarda kelgusida matematik tasavvurlaml rivojlantirish ko‘p jihatdan sanoqqao‘rgatishning boshlang‘ich davriga bog‘liq. Kichik guruhda tabiyach bolalarda to‘plam alohida bir jinsli elementlar (bu yumlar) majmua haqldagl tasavvurni rivojlantirlshi kerak. O‘qitishni buyum larning sifat, xossalarini ajratishga oid mashqlardan boshlash kerak. Masalan , bir qanchao ‘yinchoqlar ichidan xuddi tarbiyachi qO‘lidagideko ‘yinchoqni topish taklif qillnadi, «X u d d i shunday ku bchani (b ay ro q ch an l, sharnl) b e r» . Shundan keyin har x il rang ll (0‘ lch am li, sh akld agi) 2 — 3 ta buyum orasidan xuddi shu rangdagi ( o 'ich a m li, sh akld agi) buyum nl tanlash topshirig*i beriladi.N avbatdagi b osqich b e rilg an b e lg i-alo m atlari b o‘y ic h a buyum larni tan lash va guruhlarga ajratlsh g a old m ashqlardan ibarat b o‘lishi kerak. M asalan : «Q lz il rangli h am m a k u b ch alam l m ana bu qutiga so l, bu q u tiga e sa h am m a kich ik m atryoshkalarni y ig ‘ , m ana bunisiga esa ham m a katta m atry osh kalarn i y ig ‘ ».B u nday m ashqlar n atijasid a b olalar h ar x il buyu m larning um u m iy b e lg ilari b o‘y ich a bir guruhga blrlash tirish m um kin ekaninltushuna b osh layd ilar: « B u la r q o‘g ‘ irch o q lar», « B u la r k o p to k lar»,b ayro qch alar» kabl. T a rb iy a c h i b olalarn i guruhdagi bu yu m larn in g b iror q ism i uchungina um um iy b o 'lg a n b elgilarni k o 'r a o lish g a o 'rg atad i. M asalan, b ayro qchalar k o 'p lig ln i, am m o u lam in g b a 'z ila ri s a riq , b a ’zllarl e sa к о 'к ekanini k o 'rsatad i. (S a r iq bayro

   
   

qch alar k o 'p , к о 'к bay ro q ch alar ham k o 'p » .)M iq d or haqidagi tasavvu rlam i shakllantir ishda b ir Jin sli (bir x il) buyum lardan guruhlar tuzish va guruhni alohida buyu m larga a jratlsh g a d oir h ar x il o 'y in - m ashqlar m a'lu m o 'rin n i ollsh l k erak . O datda bu o 'y in -m a s h q la r m ash g‘u lotd a m a ’lum izchild a o 'tk azilad

i.B lr in c h i m ash g 'u lo td a b ir x il O‘lcham va rangll m utlaq aynan o 'y in ch o q la rn in g — sabzilar, archalar, jo 'Ja la r n in g m ajm u ilari tuziladi.

1. Mavzu: Kattalik. Predmetlar o‘lchamini taqqoslashgao‘rgatish Reja:

1. O‘lchash xaqida tushuncha.

   
   

2. O‘lchamning asosiy xususiyatlari.

   
   

3. Predmetlar o‘chamini idrok qilish

   
   

O ‘quv so`z va iboralar: