Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
rüşmə” “Maşınlarda yeyilmə” uzun müddət həm nəzəri, həm də praktiki cəhətdən böyük əhəmiyyət kəsb etmişdir.
Jukovskinin şagirdi Assur
mexanizmlərin strukturu və sinifləşdirilməsinin klassik nəzəriyyəsinin yaradıcısı sayılır. Alman alimi Bax ilə yanaşı rus alimi Sidorov da maşın hissələri və düyümlərinin layihələndirilməsi üzrə maraqlı kitab yazır. Bundan əvvəl onun texnikanın tarixinə aid yazdığı kitab da önəmli idi.
Maşın hissələrinin yeyilmə problemləri və effektiv yağlama üsullarının işlənməsi ilə məşğul olan professor N.Petrov hidrodinamik yeyilmə nəzəriyyəsinin banilərindən sayılır. O, ilk dəfə olaraq yeyilmə prosesinin riyazi təsvirini verir, yeyilmənin ölçülməsi və idarə olunması üçün üsullar təklif edir, maşınqayırmada məlum olmayan sürtünmə ədədlərini daxil edir və maşın hissələri üçün yağlayıcı maddələrin hazırlanması qaydalarını təklif edir. XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
2.6.3. Dəzgahqayırmanın inkişafı
srin sonunda texnikanın ümumi inkişafı ilə əlaqədar olaraq dəzgahqayırma da öz inkişafından qalmır. 80-ci illərdə Amerika dəzgahlarının bütün Avropanı bürüdüyü halda, on il sonra vəziyyət artıq Avropada fəaliyyət göstərən müəssisələrin xeyrinə dəyişməyə başlayır. Bu ərəfədə Almaniya dəzgahqayırma sənayesi güclənərək dünyada aparıcı rol oynayır. 1893-cü ildə Almaniya dəzgahları böyük çeşiddə Çikaqoda keçirilən sərgidə nümayiş etdirilərək ən çox mükafat qazanır. Sərgidə iştirak edən 70 firma öz məhsulları ilə güclü amerikalı rəqiblərinə qarşı çıxış edirdilər. Amerika dəzgahları öz əvvəlki adlarını qorusalar da, alman dəzgahları öz texniki hazırlıqları ilə sərgidə nümayiş etdirilən bütün dəzgahları ötüb keçmişdilər. Bu dəzgahların arasında əsasən, universal alətitiləyən pardaq, sonsuz vint və silindrik frezlə işləyən frez dəzgahları böyük diqqət qazanmışdı (şəkil 2.92). Dəqiq hərəkət etdirilə bilən
eninə supporta malik torna
dəzgahları da fərqlənirdilər. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, alman burğu dəzgahlarında hələ Ameri- kada olduğu kimi, sürətli boş gediş mexanizmi yox idi. Alman dəzgahlarına olan maraq ona gətirib çıxarmışdır ki, Çikaqodan 3 il sonra, yəni 1896-cı ildə Berlində daha bir sərgi təşkil olunur. Bu sərgidə əsasən metal emal edən dəzgahlar nümayiş etdirilir.
Şəkil 2.92. Sonsuz vint frez dəzgahı, Rayneker firması.
XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
Mütəxəssilərin fikrincə, alman dəzgahqayırması əvvəllər ingilis dəzgahlarına oxşar məmulların hazırlanması ilə məşğul idisə, 70-ci illərin sonu o güclü Amerika texnikasının təsiri altında idi. Amerika təsirini əsasən yüngül gövdələrin hazırlanması, uzlaşdırılmış ötürmə sistemi, tipik hissələrin emalı üzrə ixtisaslaşma, yüksək avtomatlaşma dərəcəsi, dəqiq alətlər, o cümlədən frezlərin tətbiqi və hələ o dövrdə məlum olmayan alman dəqiqliyində görmək olurdu [2.7]. Sərgi bülletenində Löve firmasının universal torna, dəzgahı və Sentker firmasının elektrik mühərriki ilə təchiz olunmuş supporta malik torna, “Maks Haze und Co.” firmasının universal revolver torna və G.Kreqer firmasının revolver torna dəzgahları xüsusi ilə qeyd olunmuşdurlar (şəkillər 2.93 − 2.95).
Bu dövrdə Sentker firması əsasən metal emal edən dəzgahların hazırlanması ilə məşğul idi. Sərgi xəbərlərinə görə onun dəzgahları “əla” keyfiyyətə malik idilər.
Əsasən torna dəzgahlarının konstruksiyaları, frez və üfüqi burğu dəzgahları və həmçinin lokomotiv qazanlarının hazırlanması üçün kombinə edilmiş şaquli torna və burğu dəzgahı böyük maraq kəsb edirdi. Alman dəzgahqayırma firmaları həm də onunla fərqlənirdilər ki, bu dəzgahlarda dəqiq və mürəkkəb həndəsi formaya malik hissələri bir yerləşmədə müxtəlif alətlərin tətbiqi ilə emal etmək olurdu. Digər tərəfdən elektrik mühərriklərinin sürətlə yayılması nəticəsində, onlardan dəzgah ötürmələrində istifadə olunması ilə alman müəssisələri emal prosesinin məhsuldarlığını artırmağa cəhd edirdilər. Bu baxımdan Maks Haze və Qeorq Kreger firmaları qabaqcıl idilər. Haze firmasının dəzgahları daxildə və xaricdə armatur, silah və patronların istehsalı ilə məşğul olan müəssisələrə göndərilirdi [2.72, 2.73]. Kreger firmasının məhsulları presizion burğu, frez, yonma və xüsusi dəzgahları əhatə edirdi. 1900-cü ildə Parisdə keçirilən sərgidə alman dəzgahlarına Çikaqodakından artıq maraq göstərilmişdir. Sərgidə iştirak edən Fransa, Belçika, Böyük Britaniya, Avstriya, Rusiya, İsveç dövlətləri arasında Amerika və Almaniya daha güclü çıxış etmişdilər. Parisdə ilk dəfə ola- Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|