Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
şpindelli dəzgahların hazırlanmasına başlayırlar. 1904-cü ildə Laypsiqdə Pittler öz firmasında çevrəvi fırlanan pəstah və sürəti dəyişiləbilən barabana malik çoxşpindelli torna dəzgahı düzəldir və bunun üçün patent alır. 1912-ci ildə Bilefelddə dəzgahqayırma firması Gildemeister&Comp.Akt.-Ges. çevrəvi hərəkətli pəstaha malik çoxşpindelli torna dəzgahı istehsal edir (şəkil 2.99).
Şəkil 2.97. Kollinin çoxşpindelli torna dəzgahı, 1886. 1900-cü ildə Paris sərgisində nümayiş etdirilən tezkəsən alət poladı çoxşpindelli torna avtomatlarının böyük sürətlərə uyğunlaşdırılmasını tələb edirdi. Dəzgahların gövdəsinin sərtliyi, ötürmənin gücü və dövrlər sayı artırılmış, çuqundan olan dişli çarxlar poladla əvəz olunmuşdular. Bu istiqamətdə növbəti addım 1907-ci ildə Qeorq Qridli (ingl. George Gridley) tərəfindən aləti uzununa aparan başlığın ixtirası ilə əldə edilir. Bu başlıq emal dəqiqliyinin artırılmasına imkan vermişdir. Bu başlıqdan bu günə kimi də istifadə olunur.
XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
Şəkil 2.98. Akmi çoxşpindelli torna dəzgahı, 1894.
XX əsrin əvvəlində dəzgahqayırmada edilən ən böyük nailiyyətlərdən biri də radial burğu dəzgahının ixtirası idi [2.73]. Radial burğu dəzgahının inkişafı bu istiqamətlərdə gedirdi: -
statik və dinamik sərtliyin artırılması; -
tezkəsən alət poladının tətbiqi ilə şərtlənən yüksək dövrlər sayı, veriş və ötürmə gücünün tətbiqi; -
əmsalının yüksəldilməsi; -
dövrlər sayı və verişin müxtəlif texnoloji tapşırıqlara uyğunlaşdırılması; -
XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
Şəkil 2.99. Gildemayster firmasının çoxşpindelli torna dəzgahı, 1912.
gələn yeni vint ötürməsi ilə əvəz olunur. Bu şpindelin sürətlə geriyə hərəkətinə imkan verirdi. Tezkəsən alət poladını tətbiq etmək üçün dövrlər sayının yuxarı həddi qaldırılmışdır. Dəzgahın gövdəsi, böyük quvvəyə tab gətirmək üçün möhkəm konstruksiya edilirdi. Yönəldicilər qaranquş quyruğu formalı tirlər və tənzim oluna bilən diyircəklərdən hazırlanırdı. Yivlərin kəsilməsi üçün ötürmə sistemində dönmə mexanizmi quraşdırılmışdır. 1910-cu ildən başlayaraq radial burğu dəzgahında da elektrik mühərriklərindən istifadə olunmağa başlayır. 1920-ci ildən etibarən tətbiq olunan, tənzimlənən dövrlər sayına malik elektrik mühərrikləri şaquli burğu dəzgahlarının effektivliyini artırmağa kömək etmişdir. Bu mühərriklər şpindelin uc hissəsində yerləşdirilərək alətlə bir başa əlaqəyə girirdi (şəkil 2.100). Radial burğu dəzgahlarının sadə və ucuz olması, tez mövqeləşdirmə imkanı və böyük işçi zonasına malik olması, onun qısa zamanda sənayedə geniş tətbiqinə gətirib XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
çıxarmışdır. Bu dəzgahların mənfi cəhətlərinə: onların aşağı dəqiqliyə və sərtliyə malik olması, pəstah üçün böyük əmək tutumlu tərtibatın lazım olması aid oluna bilər [2.75].
Şəkil 2.100. Radial burğulama dəzgahı, Raboma firması, 1920.
XX əsin əvvəlində əldə edilən texniki nailiyyətlər
2.6.4. Maşın hazırlamanın nəzəri əsaslarının yaranması 2.6.4.1. Mexaniki emal prosesində kəsmə nəzəriyyəsinin formalaşması T exniki ədəbiyyatda kəsmə prosesinin təsvirinə aid ilk yazılar Amerika jurnallarında rast gəlinir. Bu məqalələrdə, ancaq prosesin tarixi inkişafı haqqında heç bir məlumat verilmir.
Kəsmə prosesinin elmi araşdırılması 1840 − 1850-ci illərə təsadüf edir. Bu dövrdə nəzəri tədqiqatların həcmi məhdud idi. Yalnız 1900-cü ildən sonra bu istiqamətdə geniş işlər görülməyə başlayır. Bu, tezkəsən alət poladının ixtirası ilə əlaqədar idi.
Amerikalı alim Şou (ingl. Shaw) kəsmə prosesinin araşdırılmasını üç mərhəlyə bölür [2.76]. Birinci mərhələdə, 1860 − 1900-cı illərdə yonqar əmələ gəlməsinin nəzəri əsasları işlənir. 1900 − 1925-ci illərdə prosesin, empirik asılılıqlar əsasında araşdırılması nəzərə çarpır. Burada Teylorun işlərinin təsiri vardır. 1925-ci ildən isə kəsmə prosesinə təsir edən amilləri nəzərə almaqla tədqiqat işlərinin mərkəzində, ayrı-ayrı məsələlərin araşdırılması durur. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, kəsmə nəzəriyyəsinin tarixi araşdırılması müəyyən mənbələrə əsaslanmalıdır. Bu baxımdan 1900-cü ilə qədər kəsmənin tarixi inkişafını yalnız nisbi təsvir etmək olar. Çünki, bu ərəfədə görülən işlərin yalnız bir hissəsi çap olunmuşdur. XIX əsrin ortalarına qədər aparılan elmi tədqiqatların bir hissəsi gizli saxlanılmışdır. Yalnız texniki məktəblərdə bu işlərlə məşğul olunduqdan sonra, onun nəticələri çap olunmağa başlayır. İlkin vaxtlarda, həm də bu sahədə materialların çap olunması üçün texniki ədəbiyyatların sayı çox məhdud idi.
İlk dəfə olaraq torna üsulu və onun kəsmə parametrləri haqqında Plumier, 1701-ci ildə çap etdirdiyi kitabında məlumat verir [2.77]. Burada XVIII əsrdə mexaniki emalın vəziyyətini öyrənmək olur. 1846- cı ildə Londonda Holztapffel tərəfindən yazılmış “Turning and
Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|