Mavzu: emotsiya psixologiyasining nazariyiy yondashuvlari

MAVZU: EMOTSIYA PSIXOLOGIYASINING NAZARIYIY YONDASHUVLARI
REJA:

1. 
   Psixologiya tarixida emotsiya haqidagi tassavurlarning rivojlanishi
   
2. 
   Hissiyotlarning evolyutsion nazariyasi
   
3. 
   xorij psixologiyasida emotsiya haqidagi nazariyasi
   

Shuni aytub o’tish kerakki, his-tuyg'ularning fiziologik asoslariga ta'sir qilmaydigan sof psixologik nazariyalar mavjud emas. Bu tasodifiy emas, chunki hissiyotni psixologik hodisa sifatida tanadagi fiziologik jarayonlardan ajratish qiyin.
Tadqiqotchilar tanadagi fiziologik o'zgarishlarni o'ziga xos his-tuyg'ular bilan bog'lashga bir necha bor urinib ko'rdilar va turli his-tuyg'ular turli xil organik belgilar komplekslari bilan birga bo'lishini ko'rsatdi. Shuning uchun hissiyotlarning dastlabki nazariyalari ularning fiziologik asoslarini o'rganishga bag'ishlangan.


Hissiyotlarning evolyutsion nazariyasi
1872 yilda C.Darvin "Odam va hayvonlarda his-tuyg'ularning ifodasi" kitobini nashr etdi va unda u turli xil hissiy holatlarning tashqi ko'rinishida antropoidlar va ko'r bolalar o'rtasida juda ko'p umumiylik borligini ko'rsatdi. Darvin evolyutsiya tamoyili nafaqat biologik, balki tiriklarning psixologik va xulq-atvori rivojlanishiga ham tegishli ekanligini, hayvon va odamning xatti-harakati o'rtasida o'tib bo'lmaydigan tubsizlik yo'qligini isbotladi.


Evolyutsiya nazariyasiga ko'ra, hissiyotlar tirik mavjudotlar evolyutsiyasi jarayonida organizmning hayotiy vaziyatlarga moslashishiga yordam beradigan muhim moslashish mexanizmlari sifatida paydo bo'lgan. Darvinning fikriga ko'ra, turli xil hissiy holatlarga hamroh bo'lgan tana harakatlari organizmning haqiqiy adaptiv reaktsiyalarining asosidir.


Tuyg'ularning organik nazariyasi
Darvin gʻoyalari V. Jeyms va K. Lange nazariyasida qabul qilindi va rivojlandi. Jeyms hissiyotlarning organik ko'rinishlari deb ataladigan ba'zi jismoniy holatlar turli his-tuyg'ularga xosdir, deb hisoblardi. Ko'z yoshlari qayg'u hissiyotining organik ko'rinishi, kulish - quvonch hissining organik ko'rinishi. Jeyms-Lang nazariyasiga ko'ra, hissiyotlarning asosiy sabablari organik o'zgarishlardir. Teskari aloqa tizimi orqali miyada aks ettirilgan holda, ular tegishli modallikning hissiy tajribasini yaratadilar. Birinchidan, tashqi stimullar ta'sirida hissiyotlarga xos bo'lgan o'zgarishlar tanada sodir bo'ladi va shundan keyingina ularning oqibati sifatida hissiyotning o'zi paydo bo'ladi. Shunday qilib, biz kulganimiz uchun xursandmiz, yig'laganimiz uchun xafa bo'lamiz.