Mavzu: iste'molchi tanlovi va muvozanati rahmatillayev Azizbek smmt-74/22 Mavzu: Iste'molchilar tanlovi va muvozanati Reja: Kirish

6-chizma. Narx o’zgarishining daromad va o’rnini bosish samarasi.
9
Economics: principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth edition,
McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. Pp. 365-366

---

Hayotiy zarur tovarlarga narxning o‘sishi ularga bo‘lgan talab miqdorining
qisqarishiga emas, balki o‘sishiga olib kelishi mumkin, chunki odamlar boshqa
xaridorlardan voz kechib narxi o‘sganda ham hayotiy zarur tovarlarni sotib ola
boshlaydi. Bu Giffen samarasi deb ataladi. Giffen samarasi ko‘pincha sanoat
jihatdan rivojlangan mamlakatlarda kuzatiladi, u namoyon bo‘ladigan tovarlar
Giffen tovarlari deb nomlanadi.
5. Iste’molchining optimal tanlovi.
Chizmada uchta befarqlik egri chizig‘i ifodalangan bo‘lib, ular iste‘molchiga
turli darajadagi qoniqish beradi: I3 – eng yuqori darajadagi qoniqish; I2 –
o‘rtacha qoniqish; I1 – eng kam qoniqish. Har bir egri chiziqda iste‘molchi
tanlovini ifodalovchi bittadan nuqta joylashgan: I1 da – C; I2 da – D; I3 da – F
nuqtalar. C va D nuqtalar bir hil byudjet chizig‘ida joylashganligi uchun ikkala
kombinatsiyaga ham bir hil byudjet sarflanadi. Iste‘molchining C nuqtani tanlashi
oqilona emas, chunki D nuqta unga nisbatan ko‘proq ehtiyojni qondiradi; F nuqta
ehtiyojni to‘laroq qondirishi mumkin, biroq u byudjet imkoniyatidan tashqariga
chiqish hisoblanadi. D nuqtada iste‘molchi ehtiyojlarining qondirilishi
maksimumlashadi, chunki bu nuqta ehtiyojlarning yuqori darajada qondirilishini
ta‘minlovchi tovar va xizmatlar to‘plami eng ko‘p qoniqish beruvchi befarqlik egri
chizig‘ining byudjet chizig‘i bilan kesishgan joyida yotadi. D nuqta ayni paytda
byudjet chizig‘ining va befarqlik egri chizig‘i joylashishining bir xil darajasini
ko‘rsatadi. D nuqtada byudjet A va B tovarlar narxlari nisbatiga teng, befarqlik
egri chizig‘ida esa A va B tovarlar so‘nggi qo‘shilgan nafliliklari nisbatiga teng
Xulosa
Iste'molchi xulq nazariyasi - iqtisodiyotning eng muhim qism hisoblanadi. U
muayyan vaziyatlarda o'rtacha odam psixologiya xususiyatlarini o'rganib. Bu
mavzu zamonaviy kapitalistik dunyoda juda o'rinli bo'ladi. Ushbu bo'limda
iqtisodiyoti talab avlodni tekshiradi. nazariya bir ekanligini tushunish uchun
harakat qilib ko'ring iste'mol xulq.
Bir kishi har qanday mahsulotni kasb, u o'z shaxsiy moliyaviy hajmiga bo'lgan
xarajat nisbati bilan tartibga solinadi. Bu individual iste'molchilar qiziqishlariga
xususiyatlari, deb tushuniladi. Agar sotib hisobga olinadi, bir odam o'z byudjeti
cheklanishi keladi. Bu holda, iste'mol har doim uchta asosiy savollar bor:
1) aniq nima sotib kerak?

---

2) Nima pul?
3) byudjet Agar xarid qilish imkonini beradi bormi?
Man ham foyda tamoyiliga amal qiladi. Ya'ni, u boshqa variantlar orqali
afzalliklari eng mahsulotlar, tanlaydi. foyda ehtiyojlarini qondirish darajasi
hisoblanadi. mahsulotlar uchun talab ikki toifaga ajratish mumkin:
1) funktsiyasi. Bu odam o'z iste'mol xususiyatlari bilan hidoyat bir mahsulot yoki
xizmat, sotib, deb.
2) Non-funktsional talab. Bu individual mahsulotlari, uning iste'mol xususiyatlari
bilan emas, hidoyat, va har qanday uchinchi tomon sabab sotib, deb. Nonfunctional
talab ham uch turga bo'linadi:

Ijtimoiy ( "Snob ta'siri"). Bu holatda odam o'sha oladi iqtisodiy imtiyozlar,
umuman, jamiyatda eng mashhur.

Chayqov. talab Bunday ", Verlaine ta'siri" deb atalmish bog'liq yoki yuqori
inflyatsiya umidlari dan.

Irratsional. Bu
turdagi talab
lahzali taxminlar ta'siri ostida bir rejadan
tashqari xarid nazarda tutadi. iste'molchi xulq nazariyasi odamlar u yoki
boshqa manfaatlar, u qiladi sotib bildirmoqda oqilona uni. talabning ko'rib
view bu aksiyalar buzgan.
ad
byudjet zo'rlash olmaydi borish kerak qaysi orqasida bir muayyan chegaralari,
nazarda tutadi. Misol uchun, bir kishi bir ish haqi oladi. unda u tovarlarning
cheklangan miqdordagi sotib olish mumkin bo'ladi.
asosiy gipotezasi o'ylab ko'ring qaysi iste'molchi xulq nazariyasi:
1) Pul har doim cheklangan byudjet odamlar hisoblanadi.
2) mahsulot va xizmatlarning barcha turlari uchun belgilangan narxlar.
3) Iste'molchilar mahsulotni o'zlari tanlaydi.
4) Sotib olishlar bo'yicha barcha shaxslar oqilona xatti moyil. Ya'ni, ular hisobga
mahsulot foyda darajasini olish.
iste'molchi xulq naqsh hisobga olgan holda, shu yoki boshqa tovarlarning tanlash
ta'sir ko'rsatadigan omillar emas, balki so'z. Bu yosh, jins, ta'lim darajasini, har

---

qanday shaxsiy sabablari o'z ichiga oladi. Iste'mol omillar ham ma'lum psixologik
jihatlarini, masalan marhamat inson fe'li, uning belgilar. tanlov madaniy darajasi,
masalan, shaxsiy biron pastki madaniyatning o'zlarini murojaat qilishi mumkin
ta'sir qiladi. Ijtimoiy omil ham mavzuga tegishli. Misol uchun, har qanday siyosiy
guruhga bir insonning munosabati bo'lishi mumkin. iqtisodiy omil ahamiyatga
holda ham emas. U daromad odamning darajasini, ayrim tovarlar narxini bog'liq
bo'lishi mumkin.
Maqoladan zohiriy bo'lgani kabi, iste'molchi xulq-juda boshqacha modellari
mavjud. talabning shakllanishi bog'liq omillar majmui ta'sir etadi. Shuningdek,
iste'mol psixologiya aniq va to'liq tushunish bozor munosabatlarini dunyoda juda
muhim ekanligini ta'kidlash lozim.