Mavzu: Ko’rishda nuqsoni bo’lgan bolalar maktabida tarbiyaning mohiyati

Korrektsion pedagogika amaliyotida yana shunday anomaliyalar uchraydiki, ularni tuzatib ham, korrektsiyalab ham bo‘lmaydi, masalan, tug’ma ko‘rlik yoki karlik shular jumlasidandir. Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni har tomonlama o‘rganish zaruriyati tug’ildi. Ularning ruhiyatini yaxshi bilish, pedagogik jarayonini samarali kechishini ta’minlaydi. Nogiron, tug’ma kasalmand bolalar dunyoga kelishini ijtimoiy sabablarini o‘rganish, uni oldini olish, ularning dardlariga malham bo‘lish bu boradagi muammolarni hal etishdir.

• Korrektsion pedagogika amaliyotida yana shunday anomaliyalar uchraydiki, ularni tuzatib ham, korrektsiyalab ham bo‘lmaydi, masalan, tug’ma ko‘rlik yoki karlik shular jumlasidandir. Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni har tomonlama o‘rganish zaruriyati tug’ildi. Ularning ruhiyatini yaxshi bilish, pedagogik jarayonini samarali kechishini ta’minlaydi. Nogiron, tug’ma kasalmand bolalar dunyoga kelishini ijtimoiy sabablarini o‘rganish, uni oldini olish, ularning dardlariga malham bo‘lish bu boradagi muammolarni hal etishdir.
• L. S. Vigotskiy anomal bolalar rivojlanishidagi xususiyatlarni o‘rganib, nuqsonning murakkab tuzilishi haqidagi ta’limotni ishlab chiqdi. U «Korrektsion pedagogikaning asosiy muammolari» kitobida anomal bolalar bilan rivojlantiruvchi ta’limni olib borish kerakligini, korrektsiya, kompensatsiya usullari va bularni yanada oshirish yo‘llarini ko‘rsatib berdi. L.S. Vigotskiy anomal bolada nafaqat «salbiy» balki «ijobiy» tomonlarini ham o‘rgatib, aniqlab, shularga tayangan holda va potentsial qobiliyatni inobatga 1 180 olib turib, ta’lim-tarbiya ishlarini tashkil etish zarurligiga diqqatni jalb etdi. U korrektsion pedagogika sohasida katta zaruriy meros qoldirdi. Atoqli psixolog L. V. Zankov 1935 yildan L. S. Vigotskiy bilan hamkorlikda ishladi.

Bu olimlarning olib borgan tadqiqot ishlari psixologiya va korrektsion pedagogikaning nazariy jihatdan shakllanishida katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Ular aqliy jihatdan qoloq bolalar psixikasi taraqqiyoti qonuniyatlarini noto‘g’ri tushunishga qarshi chiqdilar, «rivojlanishning to‘xtash nazariyasi», «chegara» degeneratsiya nazariyasi», «ma’naviy defektli» kabi g’ayri ilmiy va reaktsion nazariyalarni fosh etdilar. Eksperimental psixologiya laboratoriyasida anomal bolalarning rivojlanishi maxsus ta’lim ta’siri ostida qanday o‘zgarib borishini o‘rganish, ulardagi mavjud nuqsonlarni ham, ijobiy tomonlarini ham aniqlash yuzasidan qiyosiy eksperimental tadqiqotlar o‘tkazildi. Ko‘zi ojiz shaxslarni taraqqiyotining manbaalarini bilmay turib, ular ta’limiga yondosha olmaymiz. Ko‘zi ojizlar ham sog’lom insonlar kabi yashashga, ilm olishga, ishlash va hayotda o‘z o‘rnini topishga xaqlidirlar. Davlatimiz siyosati, albatta, ko‘zi ojiz insonlarni ham inobatga olib, ta’lim-tarbiya jarayonlariga ijobiy o‘zgarishlarni olib kelmoqda.

• Bu olimlarning olib borgan tadqiqot ishlari psixologiya va korrektsion pedagogikaning nazariy jihatdan shakllanishida katta ahamiyatga ega bo‘ldi. Ular aqliy jihatdan qoloq bolalar psixikasi taraqqiyoti qonuniyatlarini noto‘g’ri tushunishga qarshi chiqdilar, «rivojlanishning to‘xtash nazariyasi», «chegara» degeneratsiya nazariyasi», «ma’naviy defektli» kabi g’ayri ilmiy va reaktsion nazariyalarni fosh etdilar. Eksperimental psixologiya laboratoriyasida anomal bolalarning rivojlanishi maxsus ta’lim ta’siri ostida qanday o‘zgarib borishini o‘rganish, ulardagi mavjud nuqsonlarni ham, ijobiy tomonlarini ham aniqlash yuzasidan qiyosiy eksperimental tadqiqotlar o‘tkazildi. Ko‘zi ojiz shaxslarni taraqqiyotining manbaalarini bilmay turib, ular ta’limiga yondosha olmaymiz. Ko‘zi ojizlar ham sog’lom insonlar kabi yashashga, ilm olishga, ishlash va hayotda o‘z o‘rnini topishga xaqlidirlar. Davlatimiz siyosati, albatta, ko‘zi ojiz insonlarni ham inobatga olib, ta’lim-tarbiya jarayonlariga ijobiy o‘zgarishlarni olib kelmoqda.