Mavzu: Musiqiy didni rivojlantirishda ko’p ovozli musiqaning o’rni

Variatsiyalar — musiqa shakli. Unda asosiy musiqiy mavzu (mavzular) o’zining bir yoki bir qancha unsurlari (ritm, surʼat, faktura, ohang va b.) o’zgartirilgan holda takrorlanadi va vazriatsiya turkumini tashkil qiladi. O’zgarish darajasiga ko’ra, qatiy (mas., basso ostinato) va erkin vazriatsiya farqlanadi. Qatiy turkumda mavzu va uning vazriatsiyasi bir xil tuzilishga ega. Erkin turkumda har bir variatsiyada asosiy mavzu ohanglaridan kelib chiqqan yangi mavzular shakllanadi. gomofoniya mustaqil asar yoki simfoniya, sonata, opera kabi asarlarning bir kismi bo’lishi mumkin.
Vazriatsiya Yevropa musiqasida 16-asrdan maʼlum. 19-asrgacha ularning asosan qatʼiy turi qo’llanilgan (G. Pyorsell, G. Gendel, I. Bax, V. Motsart, L. Betxoven va b.). Romantizm uslubida erkin vazriatsiya keng tarqaldi (R. Shuman, P. Chaykovskiy va b.). Vazriatsiya shakli O’zbekiston kompozitorlari (Ik. Akbarov, S. Yudakov, T. Kurbonov, S. Karimhoji, S. Varelas, R. Abdullayev, A. Nabiyev va b.) ijodidan ham salmoq"li o’rin olgan.²³

6. 
   XVIII asrning ikkinchi yarmi - XX asrning boshi. Polifonik shakl gomofoniya va ko’povozlikning gomofonik shakllari bilan bir qatorda mavjuddir. Polifonik va gomofonik shakl va tamoyillarning o’zaro shiddatli ta’siri va bir-biriga singdirilishi.
   

Klassitsizm davrining polifoniyasi (18 -asrning ikkinchi yarmi). Klassitsizm (lat - namunali). Bu davrning musiqasi deb nomlangan "Vena klassitsizm davri". Buyuk bastakorlar - J. Gaydn, V. –A. Motsart, L. Betxoven o’z asarlarini etakchi g’oya - rivojlanish g’oyasi belgisi ostida yaratgan. Rivojlanish musiqaning barcha shakllari va janrlarini qamrab oladi. Barok davrida keng tarqalgan ba’zi janrlar yo’qolib, yangilariga o’rin beradi (sonata, konsert, simfoniya).
Vena klassikasi polifoniyasining yangiligi birinchi navbatda uning qo’llanilishining yangiligi bilan bog’liq. Polifonik metodlar homofonik shakllarning rivojlanayotgan qismlarida tematik materialni ishlab chiqish uchun keng qo’llaniladi (fugato ishlab chiqilmoqda); ko’pincha qarama -qarshilik yoki taqlid tufayli ekspozitsiya yoki yakuniy bo’limlarning polifonizatsiyasi mavjud; nihoyat, polifonik shakllar katta tsiklik asarlarning bir qismidir (Betxoven, 31 sonataning finali - fug). Vena klassikasining asosiy yutuqlaridan biri fug simfoniyasi edi (fuganing rivojlanayotgan qismi sonataning rivojlanishiga yaqinlashadi).