Mavzu: Qobiliyat va uning rivojlanishi Reja: Kirish Qobiliyat va uning turlari to’g’risida umumiy tushuncha

---

 
 
Mavzu: Qobiliyat va uning rivojlanishi 
Reja: 
Kirish 
1.
 
Qobiliyat va uning turlari to’g’risida umumiy 
tushuncha. 
2.
 
Qobiliyat turlari vaularni rivojlanishi 
3.
 
Geniallik va talantlilik haqida 
4.
 
Qobiliyat va iste’dodning o’sishi 
5.
 
Xulosa va foydalanilgan manbalar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Kirish 
Qobiliyat
— insonning individual salohiyati, imkoniyatlari. Qobiliyat bilimdan 
keskin 
farqlanadi, bilim mutolaa natijasi 
hisoblanadi, 
Qobiliyat shaxsning psixologik va fiziologik tuzilishining xususiyati 
sanaladi. 
Qobiliyat koʻnikma, malakadan farq qiladi. Qobiliyat insonga berilgan inʼom sifatida 
qaraladi. Aksariyat ilmiy manbalarda mohirlik bilan qobiliyat aynanlashtiriladi. 
Qobiliyat inson tomonidan koʻnikma va malakalarning 
egallanishi jarayonida 
takomillashib 
boradi. 
Har 
qanday 
qobiliyat 
turi shaxsga 
tegishli 
murakkab psixologik tushunchadan tashkil topgan boʻlib, u faoliyatning talablariga 
mutanosib xususiyatlar tizimini oʻz ichiga oladi. Shuning uchun qobiliyat deganda 
birorta xususiyatning oʻzini emas, balki shaxs faoliyatining talablariga javob bera 
oladigan va shu faoliyatda yuqori koʻrsatkichlarga erishishni taʼminlashga imkoniyat 
beradigan xususiyatlar sintezini 
tushunmoq 
lozim. 
Barcha 
qobiliyat 
uchun 
tayanch xususiyat — kuzatuvchanlikda, yaʼni insonni fahmlash, obyektdan u yoki bu 
alomatlarni 
koʻra 
bilish, 
ajrata 
olish koʻnikmasidir. 
Qobiliyatning 
yetakchi xususiyatlaridan 
biri 
— 
narsa 
va 
hodisalar mohiyatini 
ijodiy tasavvur qilishdir. U shaxsning shakllanishi va rivojlanishi natijasi boʻlishi bilan 
birga, tabiiy manbaga ham ega. Bu tabiiy manba koʻpincha zehn tushunchasi bilan 
yuritiladi. Zehn muayyan 
bir faoliyatga 
yoki koʻpgina narsalarga nisbatan 
ortiqcha qiziquvchanlikda, moyillikda, intilishda namoyon boʻladi. Zehn nishonalari 
deganda qobiliyat ichki imkoniyatlarining tabiiy asosini tushunish lozim. 
U ishtiyoq, moyillik, mehnatsevarlik, ishchanlik, talabchanlik kabilarning mahsulidir. 
Qobiliyat umumiy va maxsus turkumlarga ajratiladi. Umumiy qobiliyat deganda 
yuksak aqliy imkoniyat va taraqqiyot tushuniladi. Qobiliyat tabiiy ravishda 
shakllanishi 
va 
muayyan reja asosida 
rivojlantirilishi 
mumkin. 
Qobiliyatni 
maʼlum faoliyatga moyillik yoki 
intilish 
orqali, 
tabiiy zehn nishonalarini 
aniqlash, mutaxassis rahbarligida 
uzluksiz 
faoliyatga 
jalb 
etish, 
qobiliyatni 
takomillashtirishning maxsus vositalarini qoʻllash, shaxsning faollik alomatlarini 
maksimal darajada rivojlantirish, inson shaxsiga alohida yondashuvni umumiy talablar 
bilan uygʻunlikda olib borish va boshqa orqali rivojlantirish yoʻllari mavjud. 

---

Qobiliyatning yuqori darajasi isteʼdod va daholik (qarang Daho) namoyon boʻladi. 
Qobilyatlar, aslida, tug'ma bo'ladi. Qobiliyat tug‘ma bo‘lsada uning rivojlanishi 
ijtimoiy muhitga ham bog‘liq bo‘ladi