Aytən Quliyeva
78
rik bir sənətkarın yaradıcılığıdır. Bu dövrdə bəzi ədəbiyyatşü-
naslar
onun yaradıcılığında ekzistensializm cərəyanının təzahür-
lərinin ön plana çıxdığını söyləyir.
“Ekzistensializm (lat.exsistentia-
varlıq)—irrasionalist, sub-
yektiv ideali
st fəlsəfi cərəyanlardan biridir... Birinci dünya mü-
ha
ribəsidən sonra Almaniyada, ikinci dünya müharibəsindən
sonra Fransada meydana g
əlib”(16,585). Ekzistensializm əsas
qəhrəman kimi emosional coşqunluqdan əzilən, ehtiraslardan
parçalanan dün
yanın şəxsiyyətini irəli çəkir.
Ekzi
stensialistlər üçün insan cəmiyyəti və insanların həyatı
başdan-başa anlaşılmazlıq və absolyut absurddan ibarətdir. İn-
san
lar arasında sevgi, bağlılıq yoxdur, bütün insani münasibətlər
qırılıb. Dünya ədəbiyyatında bu cərəyanın nümayəndələri azlıq
təşkil edir.
“
Keçən əsrin 50-ci illərinin sonu, 60-cı illərdən Azərbaycan
ədəbiyyatında da ekzistensializm ədəbi—estetik cərəyanı əksini
ta
pır...
Azərbaycan ədəbiyyatında ekzistensializm (o cümlədən, su-
fizm və zen-buddizm) ədəbi-estetik cərəyan kimi bütövlükdə
Ana
rın yaradıcılığında öz ifadəsini tapır... Azərbaycan ədəbiyya-
tında isə bu axının ilk və ən böyük nümayəndəsi Anar-
dır”(18,374).
“Qırmızı limuzin”, “Vahimə” hekayələrində sənətkar öz ek-
zis
tensialist görüşlərini ortaya qoyur. Yazıçının bu cərəyana
mey
linin yaranmasını son dövrlərdə dünyanın insana biganəliyi,
cəmiyyətdə insanlar arasında xaosun güclənməsi kimi səbəblər-
də axtarmaq olar.
Son dövrlərdə cəmiyyətdə baş verən təcridolunma, təkləşmə,
in
sanlardan uzaqlaşma problemi və bununla da mənəvi dəyərlə-
rin iflası, şəxsiyyətin acınacaqlı aqibətinin yaxınlaşması Anarı
bir vətəndaş, yazıçı olaraq narahat etməyə bilməzdi. N. Cəfərov
ya
zır: “Son illərdə Anarın ekzistensializmə kifayət qədər cəsa-
rətlə gəlişi, bir tərəfdən günümüzün insanının—şübhəsiz birinci
növ
bədə Azərbaycan insanının öz taleyi ilə getdikcə daha çox
|